Αιθυλενογλυκόλη, λαυρυλοθεϊκό νάτριο, διαιθανολαμίνη. Δεν ήσασταν καλοί στη Χημεία στο σχολείο και δεν ξέρετε τι είναι; Βρίσκονται στο δέρμα μας. Ακόμα και οι λιγότερο ματαιόδοξοι σίγουρα τα 'χουμε «δοκιμάσει». Εκτός και αν δεν πλενόμαστε...
Περισσότερες από 103.000 χημικές ουσίες περιέχονται στα προϊόντα που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Τουλάχιστον 20% εξ αυτών υπάρχουν στα προϊόντα καθημερινής υγιεινής που βρίσκονται στα ντουλάπια των μπάνιων όλων μας. Μην πάει ο νους σας μόνο στα προϊόντα μακιγιάζ, που ούτως ή άλλως βρίθουν επίφοβων χημικών συστατικών. Σε κάθε περίπτωση αυτά δεν χαρακτηρίζονται απαραίτητα. Σαμπουάν, αφρόλουτρα, αποσμητικά, οδοντόκρεμες και άλλα σκευάσματα πραγματικά αναγκαία ενδέχεται να είναι άκρως επικίνδυνα για την υγεία μας.«Μόνο για το 2% αυτών των ουσιών υπάρχουν στοιχεία. Για τις άλλες υπάρχει πλήρης άγνοια για το τι μπορεί να προκαλούν. Η βιομηχανία των καλλυντικών έχει πράγματι ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Το χειρότερο, δε, είναι ότι δεν ξέρουμε τι ενδέχεται να προκαλούν σε συνδυασμένη δράση μεταξύ τους». Ο Βασίλης Μακρόπουλος είναι καθηγητής Επαγγελματικής & Βιομηχανικής Υγιεινής στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας και πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛΙΝΥΑΕ). Οπως είπε χαρακτηριστικά στην «Ε», υπάρχουν κίνδυνοι που δεν τους έχουμε συνειδητοποιήσει. «Αυτό που επίσης δεν γνωρίζουμε είναι έπειτα από πόση χρήση και πόσο χρονικό διάστημα θα έχουμε προβλήματα υγείας. Μπορεί να αποδειχθεί στο μέλλον ότι κάποιες από αυτές δεν είναι επικίνδυνες. Το αποτέλεσμα όμως είναι ότι όλοι μας, εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο, είμαστε πειραματόζωα...».
Σύμφωνα με τον κ. Μακρόπουλο, ένα από τα πιο επικίνδυνα συστατικά, το οποίο μάλιστα χρησιμοποιείται ευρέως σε αφρόλουτρα, σαμπουάν και κρέμες σώματος, είναι η διαιθανολαμίνη (DEA). «Από μόνη της δεν φαίνεται να δημιουργεί πρόβλημα. Ομως όταν βρίσκεται στα ράφια των καταστημάτων ή στο ντουλάπι του μπάνιου μας μπορεί μέσω χημικών αντιδράσεων να μετατραπεί σε ένα καρκινογόνο συστατικό, που ονομάζεται νιτροδιαιθανολαμίνη». Η NDEA, όπως είναι η επιστημονική της ονομασία, απορροφάται πολύ γρήγορα από το δέρμα και συνδέεται με διάφορους καρκίνους (στομάχου, οισοφάγου, ήπατος και αίματος).
Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Ερευνας για τον Καρκίνο (International Agency for Reasearch on Cancer- IARC), η ουσία πρέπει να εξαφανιστεί από τα προϊόντα και να χαρακτηριστεί επισήμως καρκινογόνος, κάτι που δεν έχει γίνει ούτε καν από την FDA, τη θεωρητικά πανίσχυρη αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων, η οποία έχει απλώς περιοριστεί σε συστάσεις προς τις εταιρείες κοσμητικών προϊόντων.
«Τα κέρδη είναι πολύ μεγάλα. Η χημική βιομηχανία και οι εταιρείες καλλυντικών προφανώς είναι ισχυρότεροι από τους επιστήμονες που ερευνούν και φωνάζουν. Ο μόνος που μπορεί να τους κάνει να υποχωρήσουν είναι ο καταναλωτής. Πρέπει όλοι μας να ενημερωθούμε και να κινητοποιηθούμε».
Οσον αφορά τα γνωστά πλέον στους περισσότερους parabens, η τελευταία έρευνα του Βιολογικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου της Γαλλίας απέδειξε ότι εναποτίθενται στην επιδερμίδα. Οι καθηγητές βρήκαν ποσότητες διαφόρων μορφών parabens σε κομμάτια δέρματος (υπολείμματα) που συνέλεξαν από χειρουργημένα άτομα. Βρήκαν λοιπόν ότι τελικά αυτά τα χημικά συστατικά περνούν και στα κύτταρα. Το γεγονός αυτό μπορεί να προκαλέσει από ερεθισμούς -αφού τα parabens είναι τοξικά- μέχρι και καρκινογενέσεις...
Υπάρχει επίσης μια λέξη που συνήθως δεν μας προβληματίζει καθόλου, αν και θα 'πρεπε. Είναι το «άρωμα» ως συστατικό ενός συμβατικού κοσμητικού προϊόντος. Πίσω από αυτή την απλή λέξη κρύβονται περισσότερα από 200 χημικά προϊόντα που είναι -προκλητικά- μη αναφερόμενα.
Το πόσο παράλογη είναι η στάση όχι μόνο των βιομηχανιών αλλά δυστυχώς και των διεθνών οργανισμών υγείας, επιβεβαιώνεται και από πρόσφατο παράδειγμα. Φθαλικά άλατα, ουσίες που χρησιμοποιούνται σε πολλά καλλυντικά, αλλά έχουν κατηγορηθεί για αναπτυξιακά και αναπαραγωγικά προβλήματα, ανιχνεύτηκαν σε υψηλές συγκεντρώσεις στα ούρα βρεφών στα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί σαμπουάν, λοσιόν, πούδρες και άλλα προϊόντα.
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Από τη μια οι επιστήμονες (δρ Σίλα Σατιαναραγιάνα, Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον) που μετά τα παραπάνω αποτελέσματα είπαν πως «το τελικό συμπέρασμα είναι ότι αυτά τα χημικά πιθανότατα υπάρχουν σε προϊόντα που χρησιμοποιούμε συχνά στα παιδιά μας και θα μπορούσαν δυνητικά να έχουν επίδραση στην υγεία». Σημειώνεται δε ότι μελέτες σε ζώα αλλά και επιδημιολογικές παρατηρήσεις υποδεικνύουν ότι οι φθαλικές ενώσεις μιμούνται τα οιστρογόνα και προκαλούν μια σειρά από προβλήματα, όπως πρόωρη εφηβεία στα κορίτσια, ατελή ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων και προβλήματα του σπέρματος στα αγόρια.
Από την άλλη, η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) «δεν διαθέτει πειστικά στοιχεία ότι οι φθαλικές ενώσεις αποτελούν κίνδυνο όταν χρησιμοποιούνται σε καλλυντικά», όπως δήλωσε εκπρόσωπος της υπηρεσίας, σχολιάζοντας τη μελέτη. «Αν προκύψουν νέα δεδομένα, θα ενημερώσουμε τόσο το κοινό όσο και τη βιομηχανία», πρόσθεσε.
Πλήρης επιβεβαίωση λοιπόν του καθηγητή Βασίλη Μακρόπουλου για τα όσα είπε στην "Ε" περί πειραματόζωων. Ο χειρότερος σύμβουλος σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι ο πανικός. Σύμφωνα με τον Αχιλλέα Πληθαρα από το WWF Ελλάς, το μόνο που μπορεί να μας προφυλάξει είναι η συνεχής ενημέρωση και η καλή ανάγνωση μιας ετικέτας ώστε να απορρίπτουμε τα προϊόντα με εν δυνάμει επιβλαβή χημικά. «Αυτό που επίσης μπορεί να κάνει ο καταναλωτής είναι να αλλάζει προϊόντα και να μη μένει "πιστός" σε συγκεκριμένα, τα οποία μπορεί να αποδειχθεί στο μέλλον ότι είναι προβληματικά. Το να επιστρέψουμε στις πλούσιες επιλογές της φύσης -όπως το πράσινο σαπούνι για παράδειγμα- θα μπορούσα να το προτείνω ως την καλύτερη λύση. Ξέρω όμως ότι οι περισσότεροι δεν θα το κάνουν, οπότε ενημέρωση και πάλι ενημέρωση...».
Σύμφωνα με τον κ. Μακρόπουλο, ένα από τα πιο επικίνδυνα συστατικά, το οποίο μάλιστα χρησιμοποιείται ευρέως σε αφρόλουτρα, σαμπουάν και κρέμες σώματος, είναι η διαιθανολαμίνη (DEA). «Από μόνη της δεν φαίνεται να δημιουργεί πρόβλημα. Ομως όταν βρίσκεται στα ράφια των καταστημάτων ή στο ντουλάπι του μπάνιου μας μπορεί μέσω χημικών αντιδράσεων να μετατραπεί σε ένα καρκινογόνο συστατικό, που ονομάζεται νιτροδιαιθανολαμίνη». Η NDEA, όπως είναι η επιστημονική της ονομασία, απορροφάται πολύ γρήγορα από το δέρμα και συνδέεται με διάφορους καρκίνους (στομάχου, οισοφάγου, ήπατος και αίματος).
Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Ερευνας για τον Καρκίνο (International Agency for Reasearch on Cancer- IARC), η ουσία πρέπει να εξαφανιστεί από τα προϊόντα και να χαρακτηριστεί επισήμως καρκινογόνος, κάτι που δεν έχει γίνει ούτε καν από την FDA, τη θεωρητικά πανίσχυρη αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων, η οποία έχει απλώς περιοριστεί σε συστάσεις προς τις εταιρείες κοσμητικών προϊόντων.
«Τα κέρδη είναι πολύ μεγάλα. Η χημική βιομηχανία και οι εταιρείες καλλυντικών προφανώς είναι ισχυρότεροι από τους επιστήμονες που ερευνούν και φωνάζουν. Ο μόνος που μπορεί να τους κάνει να υποχωρήσουν είναι ο καταναλωτής. Πρέπει όλοι μας να ενημερωθούμε και να κινητοποιηθούμε».
Οσον αφορά τα γνωστά πλέον στους περισσότερους parabens, η τελευταία έρευνα του Βιολογικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου της Γαλλίας απέδειξε ότι εναποτίθενται στην επιδερμίδα. Οι καθηγητές βρήκαν ποσότητες διαφόρων μορφών parabens σε κομμάτια δέρματος (υπολείμματα) που συνέλεξαν από χειρουργημένα άτομα. Βρήκαν λοιπόν ότι τελικά αυτά τα χημικά συστατικά περνούν και στα κύτταρα. Το γεγονός αυτό μπορεί να προκαλέσει από ερεθισμούς -αφού τα parabens είναι τοξικά- μέχρι και καρκινογενέσεις...
Υπάρχει επίσης μια λέξη που συνήθως δεν μας προβληματίζει καθόλου, αν και θα 'πρεπε. Είναι το «άρωμα» ως συστατικό ενός συμβατικού κοσμητικού προϊόντος. Πίσω από αυτή την απλή λέξη κρύβονται περισσότερα από 200 χημικά προϊόντα που είναι -προκλητικά- μη αναφερόμενα.
Το πόσο παράλογη είναι η στάση όχι μόνο των βιομηχανιών αλλά δυστυχώς και των διεθνών οργανισμών υγείας, επιβεβαιώνεται και από πρόσφατο παράδειγμα. Φθαλικά άλατα, ουσίες που χρησιμοποιούνται σε πολλά καλλυντικά, αλλά έχουν κατηγορηθεί για αναπτυξιακά και αναπαραγωγικά προβλήματα, ανιχνεύτηκαν σε υψηλές συγκεντρώσεις στα ούρα βρεφών στα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί σαμπουάν, λοσιόν, πούδρες και άλλα προϊόντα.
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Από τη μια οι επιστήμονες (δρ Σίλα Σατιαναραγιάνα, Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον) που μετά τα παραπάνω αποτελέσματα είπαν πως «το τελικό συμπέρασμα είναι ότι αυτά τα χημικά πιθανότατα υπάρχουν σε προϊόντα που χρησιμοποιούμε συχνά στα παιδιά μας και θα μπορούσαν δυνητικά να έχουν επίδραση στην υγεία». Σημειώνεται δε ότι μελέτες σε ζώα αλλά και επιδημιολογικές παρατηρήσεις υποδεικνύουν ότι οι φθαλικές ενώσεις μιμούνται τα οιστρογόνα και προκαλούν μια σειρά από προβλήματα, όπως πρόωρη εφηβεία στα κορίτσια, ατελή ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων και προβλήματα του σπέρματος στα αγόρια.
Από την άλλη, η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) «δεν διαθέτει πειστικά στοιχεία ότι οι φθαλικές ενώσεις αποτελούν κίνδυνο όταν χρησιμοποιούνται σε καλλυντικά», όπως δήλωσε εκπρόσωπος της υπηρεσίας, σχολιάζοντας τη μελέτη. «Αν προκύψουν νέα δεδομένα, θα ενημερώσουμε τόσο το κοινό όσο και τη βιομηχανία», πρόσθεσε.
Πλήρης επιβεβαίωση λοιπόν του καθηγητή Βασίλη Μακρόπουλου για τα όσα είπε στην "Ε" περί πειραματόζωων. Ο χειρότερος σύμβουλος σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι ο πανικός. Σύμφωνα με τον Αχιλλέα Πληθαρα από το WWF Ελλάς, το μόνο που μπορεί να μας προφυλάξει είναι η συνεχής ενημέρωση και η καλή ανάγνωση μιας ετικέτας ώστε να απορρίπτουμε τα προϊόντα με εν δυνάμει επιβλαβή χημικά. «Αυτό που επίσης μπορεί να κάνει ο καταναλωτής είναι να αλλάζει προϊόντα και να μη μένει "πιστός" σε συγκεκριμένα, τα οποία μπορεί να αποδειχθεί στο μέλλον ότι είναι προβληματικά. Το να επιστρέψουμε στις πλούσιες επιλογές της φύσης -όπως το πράσινο σαπούνι για παράδειγμα- θα μπορούσα να το προτείνω ως την καλύτερη λύση. Ξέρω όμως ότι οι περισσότεροι δεν θα το κάνουν, οπότε ενημέρωση και πάλι ενημέρωση...».
Χρήσιμες ιστοσελίδες
Χρήσιμες ιστοσελίδες για έγκαιρη και έγκυρα πληροφόρηση όσον αφορά τα χημικά στα προϊόντα καθημερινής περιποίησης:
www.wwf.gr/
www.greenpeace.org/greece/
www.safecosmetics.org/
www.safer-products.org/
www.cleanlife.com.au/cleantips03.htm
www.cosmeticsdatabase.com/
www.preventcancer.com/consumers/cosmetics/
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/
www.wwf.gr/
www.greenpeace.org/greece/
www.safecosmetics.org/
www.safer-products.org/
www.cleanlife.com.au/cleantips03.htm
www.cosmeticsdatabase.com/
www.preventcancer.com/consumers/cosmetics/
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/
Της Λιάνας Σπυροπούλου από την "Ελευθεροτυπία" του Σαββάτου, 9 Φεβρουαρίου 2008.
