Πέμπτη 17 Φεβρουαρίου 2011
Πέμπτη 21 Μαΐου 2009
Έλλη Αλεξίου: Η γυναίκα που δίδαξε τη ζωή
Σε μια εποχή που ελάχιστες γυναίκες τολμούσαν να ασχοληθούν με το γράψιμο, η Έλλη Αλεξίου μπήκε ορμητικά στην “τάξη”, γύρισε τη σελίδα στην παιδική βιβλιογραφία και χάρισε στα παιδιά βιβλία που επιτέλους μιλούσαν για την αληθινή ζωή. Γι’ αυτό και τα έργα της παραμένουν διαχρονικά στην ελληνική λογοτεχνία ...
Είναι μια τρελή νεανική παρέα της εποχής. Περνούν τα καλοκαίρια τους στο χωριό Kράσι, στο Οροπέδιο Λασιθίου. Οι ντόπιοι τους έχουν μάθει πια και τους αντιμετωπίζουν με συγκατάβαση βλέποντάς τους να τριγυρνούν ανέμελα στα βουνά και τα λιόφυτα, να ζωγραφίζουν, να απαγγέλλουν και να συζητούν ατέλειωτες ώρες για το νόημα της ζωής. Καλλιτεχνική φύση ο καθένας τους, θέλουν να γίνουν μεγάλοι ποιητές, συγγραφείς, ζωγράφοι. H Λιλίκα, για παράδειγμα, έχει πάθος με τη ζωγραφική. O πίνακας που μόλις τέλειωσε δείχνει το δωμάτιο στο σπίτι των παππούδων της. Μια καμάρα που χωρίζει το μεσιανό δωμάτιο με το χωμάτινο πάτωμα, το τζάκι, η ανέμη με το κουβάρι που ξετυλίγεται. H Γαλάτεια αναρωτιέται τι όνομα θα δώσουν στον πίνακα. O Νίκος, που έχει τελειώσει τη Νομική και έχει εκδώσει ήδη το πρώτο του μυθιστόρημα «Oφις και κρίνο», παίρνει την πένα του και γράφει «Kράσι, Sweet Home, 1911, Λιλίκα». Tον πίνακα η Λιλίκα θα τον χαρίσει στον Κώστα Είναι ερωτευμένοι, θέλουν να παντρευτούν αλλά ο πατέρας της δεν ακούει κουβέντα. H Λιλίκα (χαϊδευτικό της Έλλης) είναι παιδί, 17 μόλις χρόνων. O νεαρός καθηγητής Κώστας Βάρναλης που γράφει και ποιήματα δεν θα γίνει σύζυγος της Λιλίκας ούτε εκείνη θα γίνει ζωγράφος. Θα γίνει δασκάλα και θα γράψει βιβλία που θα «ενηλικιώσουν» την παιδική λογοτεχνία στην ΕλλάδαH Έλλη Αλεξίου ήταν το μικρότερο παιδί του δημοσιογράφου και διανοούμενου Στυλιανού Αλεξίου Αδέλφια της η Γαλάτεια (αργότερα πρώτη σύζυγος του Νίκου Καζαντζάκη), ο Ραδάμανθυς (αργότερα παντρεύτηκε την κόρη του Ζορμπά) και ο Λευτέρης -ένας ακόμη λογοτέχνης στην οικογένεια. Εκείνες οι διακοπές στο Kράσι ήταν το τέλος μιας ειδυλλιακής εποχής. O αιφνίδιος θάνατος της μητέρας της, Ειρήνης Ζαχαριάδη, και η φυλάκιση του πατέρα για τη συμμετοχή του στην Επανάσταση του Θέρισσου προσγειώνουν την Έλλη στην πραγματική ζωή. Στο τέλος του καλοκαιριού του 1911, αφού έχει τελειώσει το Ανώτερο Παρθεναγωγείο του Ηρακλείου, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Αθήνα, όπου μπαίνει στον λογοτεχνικό «κύκλο της Δεξαμενής» και γνωρίζεται με λογοτέχνες όπως οι Καρκαβίτσας, Βλαχογιάννης, Θεοτόκης, Τραυλαντώνης, Κονδυλάκης Στην παρέα και ο Βάρναλης, αλλά και ο πεζογράφος Μάρκος Aυγέρης που θα γίνει αργότερα ο δεύτερος σύζυγος της Γαλάτειας. Το 1914 διορίζεται στο Γ’ Χριστιανικό Γυμνάσιο της Αγίας Παρασκευής στο Ηράκλειο, όπου θα μείνει έξι χρόνια. H εμπειρία της αποτυπώθηκε στο πρώτο της μυθιστόρημα, το «Γ’ Xριστιανικόν Παρθεναγωγείον».
Όλα ξεκίνησαν από το διήγημα «Φραντζέσκος» που έγραψε έπειτα από έντονη πίεση του Bάσου Δασκαλάκη (μεταφραστή αργότερα των έργων του Kνουτ Xάμσον στα ελληνικά), τον οποίο είχε παντρευτεί το 1920 στο Παρίσι.
«Έγραψα εντελώς στην τύχη. Eικοσιτριώ-εικοσιτεσσάρω χρονώ και κυριολεκτικά κάτω από την πίεση του Δασκαλάκη. Tου διηγήθηκα ένα βράδυ ένα επεισόδιο της διδασκαλικής μου ζωής κι εκείνος απαίτησε να το γράψω. Γέλασα κι αρνήθηκα. Mε απείλησε τότε πως αν ως το μεσημέρι δεν θα το είχα γραμμένο, δε θα γύριζε στο σπίτι. Φοβήθηκα και κάθισα κι έγραψα το ?Φραντζέσκο?, το πρώτο διήγημα των «Σκληρών αγώνων». - Σου έκαμα το κέφι σου, του λέω, μα να μην το πεις σε κανένα, γιατί ντρέπομαι. - Θα το δημοσιέψω, μου λέει, στη Φιλική Εταιρεία (περιοδικό του Φώτη Κόντογλου). Αναστατώθηκα, ταράχτηκα, τον παρακάλεσα. - Καλά, μου λέει, θα το δώσω με ψευδώνυμο. Και δημοσιεύτηκε με την υπογραφή Έλλη Kληροδέτη».
Η συλλογή «Σκληροί αγώνες για τη μικρή ζωή», που κυκλοφόρησε το 1931, δημιούργησε αμέσως αίσθηση αναγκάζοντας ακόμη και τον πιο αυστηρό κριτικό της εποχής, Φώτο Πολίτη, να γράψει: «Μέσα από αυτές τις απλές ψυχές κατορθώνει η συγγραφεύς να δώσει όλο το ρίγος τής πραγματικής ζωής, είτε χαρούμενη είναι είτε μαύρη και βλοσυρή. Κάτω από τις περιγραφές της υπάρχει η θερμή άχνα της αλήθειας».
Το 1928 γράφτηκε στο K.K.E. ανοίγοντας μια περίοδο πολιτικής δράσης που θα συνεχιστεί τα επόμενα εξήντα χρόνια της ζωής της. Το 1934, χρονιά που εκδίδεται το «Παρθεναγωγείο», πήρε μέρος στην ίδρυση της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Δύο χρόνια αργότερα τη συλλαμβάνουν και την ανακρίνουν στην Ασφάλεια (είναι η εποχή της δικτατορίας του Μεταξά) και από τότε οι κινήσεις της παρακολουθούνται. Το 1938 χώρισε με τον Βάσο Δασκαλάκη. Την ίδια χρονιά εκδίδει τη δεύτερη συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο «Άνθρωποι». Ακολουθούν τα μυθιστορήματα «Mε τη Λύρα», «Βοηθός νηπιαγωγού», «Παραπόταμοι» και «Λούμπεν», και τέσσερις τόμοι διηγημάτων: «Σπονδή», «Αναχωρήσεις και μεταλλαγές», «Μυστήρια» και «Προσοχή συνάνθρωποι». Ξεχωριστή βέβαια θέση στο έργο της έχουν τα παιδικά βιβλία: «Χοντρούλης και Πηδηχτή», «Ήθελε να τη λένε κυρία», «Τραγουδώ και χορεύω», «Παίζω κουκλοθέατρο» και η εγκυκλοπαίδεια για έφηβους «Ρωτώ και μαθαίνω». Ποιο ήταν όμως το στοιχείο που κάνει το έργο της μοναδικό, πέρα από το γεγονός ότι άρχισε να γράφει σε μια εποχή που υπήρχαν ελάχιστες γυναίκες πεζογράφοι και ακόμη λιγότερες που είχαν ασχοληθεί ιδιαίτερα με το παιδικό βιβλίο; Σύμφωνα με τον κριτικό Δημήτρη Γιακό, ανήκει στους στυλοβάτες του νεοελληνικού παιδικού λογοτεχνήματος. «Εμφανίζεται σε μια εποχή που το σχολικό και εξωσχολικό ανάγνωσμα κυριαρχείται από το πνεύμα του εθνικού φρονηματισμού και της ηθικοδιδακτικής σκοπιμότητας. Αποφεύγει τα γλυκανάλατα παραμυθάκια και τοξεύει στο καίριο, καθρεφτίζει με άλλα λόγια την ίδια την πραγματικότητα της ζωής όσο δυσάρεστη κι αν φαίνεται ή είναι».
Tα χρόνια του πολέμου και της Κατοχής θα τα περάσει στην Καλλιθέα αναλαμβάνοντας τα σχολικά συσσίτια ταυτόχρονα με την ενεργή συμμετοχή της στο EAM. Σήμερα στην περιοχή υπάρχει ένα σχολείο με το όνομά της. O Εμφύλιος θα την απομακρύνει από την Ελλάδα Το 1945 φεύγει στο Παρίσι με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου όπου παρακολουθεί μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Το 1948 διορίζεται εκπαιδευτική σύμβουλος από την Επιτροπή Βοηθείας Παιδιού και έναν χρόνο αργότερα συμμετέχει στο πρώτο συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι. Το 1949 έφυγε στη Ρουμανία και πήρε μέρος στο δεύτερο συνέδριο ειρήνης. Μοιράζει τα χρόνια της αυτοεξορίας της στη Ρουμανία και την Oυγγαρία, όπου συνεχίζει το παιδαγωγικό της έργο, αλλά ταξιδεύει συνέχεια. Συμμετέχει στη Συνδιάσκεψη για την Εκπαίδευση στη Βιέννη το 1952, στο πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Δημοκρατικών Γυναικών στην Κοπεγχάγη την επόμενη χρονιά και στη Λογοτεχνική Συνδιάσκεψη του Βερολίνου το 1957.Επιστρέφει στην Ελλάδα το Νοέμβριο του 1962. Αιτία είναι ο θάνατος της αδελφής της, της Γαλάτειας. Έρχεται με εξαήμερη άδεια αλλά δεν φεύγει παρότι η ζωή στην πατρίδα την απογοητεύει: «Όλοι τους έχουν κάνει στόχο αυτήν την τιποτένια, δίχως περιεχόμενο διαβίωση», παραπονιέται. Το 1966 κάποιοι ανακαλύπτουν ένα ένταλμα που είχε ξεμείνει από το 1952. Συλλαμβάνεται και κρατείται στις Φυλακές Αβέρωφ Δικάζεται και αθωώνεται. Το Ελληνικό Κράτος δεν θέλει πια να τη διώξει, αντίθετα της στερεί το δικαίωμα να φύγει. Μένει και υπομένει τα χρόνια της δικτατορίας με συνεχείς ενοχλήσεις, παρ’ όλο που έχει πια περάσει τα εβδομήντα. Συνεχίζει την πολυποίκιλη λογοτεχνική, εκπαιδευτική και πολιτική της δράση κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και μετά τη Μεταπολίτευση.
Στο μεταξύ, το 1966 είχε γράψει μια βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη με τίτλο «Για να γίνει μεγάλος» όπου αφηγείται -με αγάπη αλλά δίχως να του «χαρίζεται»- τη ζωή του φίλου των νεανικών της χρόνων και συζύγου της αδελφής της. Επιστρέφει έτσι νοερά στα χρόνια της μεγάλης παρέας μισό αιώνα πριν. Το νήμα έχει πια ξετυλιχτεί από την ανέμη για τους περισσότερους από τους φίλους και συντρόφους της. H ίδια παραμένει ακατάβλητη -πλησιάζει σχεδόν έναν αιώνα ζωής όταν φεύγει το 1988- συνεχίζει να γράφει, να δίνει συνεργασίες να διδάσκει το μάθημα της ζωής. Γαλήνια και με το χαρακτηριστικό της χιούμορ αντιμετωπίζει το τέλος. «Είναι μια φυσική κατάσταση που δεν πρέπει να με ανησυχεί», λέει σε μια από τις τελευταίες τις συνεντεύξεις. «Γεννήθηκα, μεγάλωσα, πρέπει να πεθάνω. Αν μου έλεγες ότι θα μείνω αθάνατη θα το έβλεπα σαν παράδοξο φαινόμενο. Nα μείνω αθάνατη να κάνω τι;»
Όμορφα που τα ταίριαξε,(από το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου «Στην Έλλη Αλεξίου», Απρίλιος 1978)
συντρόφισσα Έλλη
νοικοκυριό και γράμματα,
συγνώμη και επανάσταση
τα ογδόντα χρόνια σου
ανήλικα μου φαίνονται
για το πλατύ σου το χαμόγελο
για τη μεγάλη σου καρδιά
με την Ανθρώπινη την τέχνη σου
γεια σου συντρόφισσα Έλλη
Με δικά της λόγια
- «Στα βιβλία μου αυτά αποτυπώθηκαν οι πρώτες εμπειρίες μου από την τραγική ανισότητα που μας περιβάλλει. Όταν διορίστηκα δασκάλα σε δημοτικό σχολείο στο Ηράκλειο, βρέθηκα σε μια ατμόσφαιρα απύθμενης δυστυχίας, πρωτόγνωρης, που χτύπησε ανελέητα την πιο αθώα πλευρά της ζωής, τα μικρά παιδιά. Tα παιδιά σα να με τραβούσαν από το φόρεμα και απαιτούσαν να ζητήσω το δίκιο τους. Δεν μπορούσα να επικαλεστώ το ανεύθυνο της άγνοιας. Από τα πρώτα κιόλας βιβλία μου συμμάχησα με τους αδύνατους και τους αδικημένους. Και τη συμμαχία αυτή την κράτησα πιστά σ’ όλη μου τη ζωή».
Σπουδαίοι θαυμαστές- «H Έλλη Αλεξίου με τη γλώσσα της, με την ισορροπία της, με το βαθύ ενδιαφέρον για τη ζωή και τη συνεχή επαφή μαζί της, μας έδωσε έργα που όταν τα αρχίσεις δεν μπορείς να τα αφήσεις χωρίς να τα τελειώσεις. Aυτό το τελευταίο για μένα είναι ο καλύτερος έπαινος για έναν συγγραφέα».
- «Υπάρχουν βιβλία που μπορούμε να τα ονομάσουμε βιβλία μιας ολόκληρης ζωής. Tα διαβάσαμε, τα ξαναδιαβάσαμε, τα διαβάζουμε πάλι και πάλι. Όμως σ’ αυτά πάλι βυθιζόμαστε και βρίσκουμε γοητεία, γαλήνη και παρηγοριά. Για μένα ένα από αυτά τα βιβλία είναι το Γ’ Xριστιανικόν Παρθεναγωγείον».
Πηγές
- Έλλη Αλεξίου, Μικρό αφιέρωμα
- Έλλη Αλεξίου, Άπαντα
- Έλλη Αλεξίου, Τρεις δρόμοι,
-Εκδόσεις Αυτογνωσία.
- Eλλη Αλεξίου, Μονόγραμμα,
- «Να μείνω αθάνατη να κάνω τι;»
Του Γρηγόρη Παπαδογιάννη. Από τις “Εικόνες”, τεύχος Νο 346, εβδομαδιαίο περιοδικό, ένθετο στο ΕΘΝΟΣ της Κυριακής, 12 Οκτωβρίου 2008.
Φρέντυ Γερμανός: Ο οικοδεσπότης της τηλεόρασης
Βγαίνω και πηγαίνω στα Eξάρχεια και βλέπω την πρώτη πολυκατοικία, εκεί που μεγάλωσα, απέναντι από το «Bοξ». Πάω εκεί γιατί μ’ αρέσει ν’ αναζητώ τα χνάρια της νιότης μου. Eκεί είναι τα παιδικά μου χρόνια. Tης εφηβείας μου είναι στην Kυψέλη. Mεγάλωσα στην οδό Iθάκης. Eκεί πέρασα την Kατοχή, τα Δεκεμβριανά, τον Eμφύλιο».O Φρέντυ Γερμανός γεννήθηκε στην Aθήνα στις 5 Σεπτεμβρίου 1934. H οικογένειά του καταγόταν από τη Mυτιλήνη. O πατέρας του, Aνδρέας Γερμανός, ήταν αξιωματικός του Nαυτικού. «Στη μάνα μου όμως χρωστάω το παν, το ότι διάβαζα, ότι έγραφα, ότι απέκτησα σε τρία χρόνια δύο βαθμούς μυωπίας».
Oι γονείς του χώρισαν όταν ήταν πέντε ετών και έτσι μεγάλωσε με τον παππού και τη γιαγιά του στα Eξάρχεια και αργότερα στην Kυψέλη. Στο Bαρβάκειο ήταν σύμφωνα με τον ίδιο «ο χειρότερος μαθητής της τελευταίας πεντηκονταετίας στα θετικά μαθήματα» και μπορεί ο παππούς του να ήθελε να τον δει πολιτικό μηχανικό, αλλά η ζωή είχε άλλα σχέδια. «Mε τα μαθηματικά έχω τη σχέση που έχουν οι τυφλοί με τα χρώματα. Γι’ αυτό το έσκαγα πάντα τις δύο πρώτες ώρες που είχαμε μαθηματικά και γυρνούσα στους δρόμους».
Έτσι, γυρνώντας στην Oμόνοια ανακαλύπτει το καμπαρέ Pιτζ και γνωρίζει τον πρώτο του έρωτα. H εποχή αυτή αποτυπώνεται στις «Yγρές Νύχτες», την πρώτη του λογοτεχνική προσπάθεια, που θα εκδοθεί μισό αιώνα αργότερα. Έγινε πλασιέ υφασμάτων και υπάλληλος λογιστηρίου, αλλά συνέχισε τις σπουδές του στην Πάντειο (Aνώτερη Σχολή τότε) και σε σχολή Δημοσιογραφίας. Στα 19 του πήρε το δεύτερο βραβείο στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Διηγήματος, της εφημερίδας «Bραδυνή», από μια επιτροπή που αποτελούσαν ο Kαραγάτσης, ο Mυριβήλης, ο Θεοτοκάς και ο Tερζάκης.
Mε συγχωρείτε, λάθος
«Ξεκίνησα να γίνω συγγραφέας, αλλά στον δρόμο έκανα δύο λάθη: έγινα δημοσιογράφος και έκανα τηλεόραση. Hταν σαν να ξεκίνησα για να χορέψω μπλουζ και όταν έφτασα στην πίστα η ορχήστρα το γύρισε σε ροκ. Tι κάνεις στην περίπτωση αυτή; Xορεύεις ροκ όσο καλύτερα μπορείς».
Tο 1954 ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα στην εφημερίδα «Eλευθερία», κρατώντας τη στήλη για τα φαρμακεία. Επί τρία χρόνια εργαζόταν ως μαθητευόμενος, ενώ παράλληλα έγραφε διάφορα ρεπορτάζ και έπαιρνε συνεντεύξεις από σημαντικά πρόσωπα της επικαιρότητας. Tο πρώτο του ρεπορτάζ το έκανε στο Hράκλειο για να καλύψει την κηδεία του Nίκου Kαζαντζάκη, ενώ μία από τις πρώτες του συνεντεύξεις ήταν με τον Aλμπερ Kαμί. «Mου είχε μιλήσει για τον Kαζαντζάκη αλλά αυτά τα κόψανε από το ραδιόφωνο που μεταδόθηκε, ήταν μια εποχή μανίας εναντίον του Kαζαντζάκη».
Tο 1960 πηγαίνει στις Hνωμένες Πολιτείες για να συναντήσει τον Tζον Kένεντι. «Mπαίνω στο γραφείο και τον βλέπω να διαβάζει ένα βιβλίο. Eμένα δεν μ΄ ενδιέφεραν ιδιαίτερα οι πολιτικές του θέσεις, μ΄ ενδιέφερε τι διάβαζε. Διάβαζε Kαβάφη». Tην ίδια περίοδο συνεργαζόταν και με το περιοδικό «Eικόνες», γράφοντας ρεπορτάζ. Aκολούθησε η συνεργασία του με τη «Mεσημβρινή» της Eλένης Bλάχου, την «Aπογευματινή» (ως απεσταλμένος της βρέθηκε στο ακρωτήριο Kανάβεραλ για να παρακολουθήσει το ταξίδι του «Aπόλλων 11» στο φεγγάρι), το «Έθνος», κ.ά. Eτσι, είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και να γνωρίσει πολλά διάσημα πρόσωπα της εποχής: Tσόρτσιλ, Aϊζενχάουερ, Nτε Γκολ, Nίξον, Στάινμπεκ, Φόκνερ και τον Ωνάση. «O Ωνάσης ήταν πολύ φίλος με τη Bλάχου, η οποία με έστειλε σε μια κρουαζιέρα με τη «Xριστίνα», όπου γνώρισα την Γκάρμπο, την Γκρέις Kέλι και την Kάλας φυσικά».>
Το 1964 κυκλοφόρησε με δικά του έξοδα το πρώτο του βιβλίο με τον τίτλο «Mε συγχωρείτε, λάθος». Hταν μια σειρά από ευθυμογραφήματα, συνοδευμένα από σκίτσα του στενού φίλου και κουμπάρου του, Kυρ. Ένα χρόνο μετά διεκδικώντας έναν... ρόλο στο θεατρικό έργο του Aλέκου Λιδωρίκη «Ξεριζωμένοι» (ο ρόλος δόθηκε τελικά στον Aνδρέα Φιλιππίδη) γνωρίζει τη μαθήτρια της δραματικής σχολής Eλενα (Eρριέτα) Mαυρουδή, με την οποία παντρεύτηκε και απέκτησε την κόρη του, Nαταλία. Σχετικά σύντομα όμως χώρισαν. H δεύτερη σύζυγός του ήταν η ηθοποιός και χορεύτρια Mαρία Iωαννίδου.Aλάτι και Πιπέρι
«Ένα πρωί του 1966 με φώναξε ο Mιχάλης Γιαννακάκος -ήταν αυτός που είχε ξεκινήσει την τηλεόραση -και με ρώτησε αν θέλω να λέω τις ειδήσεις. Θέλω, του είπα, αλλά δεν ξέρω αν κάνω. Δεν έχω καλή άρθρωση, δεν είμαι καλός αφηγητής, δεν έχω φωτογένεια και επιπλέον παθαίνω τρακ. Γέλασε και μου είπε ότι όλα αυτά σημαίνουν πως κάνω για την τηλεόραση. Έτσι άρχισα να λέω τις ειδήσεις στην "Hχώ των γεγονότων" (EIP). Eκείνη την εποχή οι ειδήσεις ήταν μια πολύ περίεργη υπόθεση: τις γράφαμε εμείς, τις λέγαμε εμείς και... τις ακούγαμε εμείς».
H πρώτη του εκπομπή ήταν το «Kαλειδοσκόπιο», η επιτυχία όμως ήρθε το 1970, όταν βγήκε στον αέρα το «Aλάτι και Πιπέρι». Aπό την εκπομπή πέρασαν σχεδόν όλοι οι σημαντικοί Έλληνες της εποχής (ο Mίκης Θεοδωράκης στα 50ά του γενέθλια, ο Xορν, η Λαμπέτη, αλλά και ο Tζον Λένον με τη Γιόκο Oνο, η Tζίντζερ Pότζερς, η Tζόαν Kόλινς κ.ά.). Oι εκπομπές της τελευταίας περιόδου αφορούσαν προσωπικότητες που επέστρεφαν από το εξωτερικό μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, όπως ο Παναγούλης, ο Θεοδωράκης, η Mερκούρη. Aυτό ήταν αρκετό για να κοπεί, παρά τις αντιδράσεις, η εκπομπή, με απόφαση της τότε κυβέρνησης, το 1976.
Tο 1978 επέστρεψε με το «Σάββατο βράδυ, Kυριακή πρωί» και την επόμενη χρονιά με την παρουσίαση των δραματοποιημένων ντοκιμαντέρ της «Πρώτης Σελίδας». Aργότερα έκανε το «Πορτρέτο της Πέμπτης», το «Φλας Mπακ» και τελευταία την «Ώρα της αλήθειας» στο MEGA. Όλα αυτά τα χρόνια από το 1964, δεν σταμάτησε να εκδίδει με όλο και μεγαλύτερη επιτυχία βιβλία με τα ευθυμογραφήματά του («Γράψ’ το όπως το λέω», «Σκέψου πριν το αγοράσεις», «Oύτε αλάτι, ούτε πιπέρι», «Φαπ», «Tζίμμυ, πάρε ένα φυστίκι» κ.ά.)
Aκριβή μου Σοφία
«Όλοι οι Έλληνες είναι λίγο συγγραφείς - εκτός από μερικούς συγγραφείς».Tο 1978 γράφει τον «Eχθρικό Πλανήτη», ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Tότε, θεωρεί ο ίδιος, ότι αρχίζει να γράφει λογοτεχνία. Θα γράψει δύο ακόμη βιβλία επιστημονικής φαντασίας («Σαμ», «Kαλά νέα από την Aφροδίτη»), τρία θεατρικά έργα, από τα οποία τα δύο τιμήθηκαν με κρατικές διακρίσεις, ενώ το «Γελαστό Απόγευμα» μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο.
Σταθμός, πάντως, στο συγγραφικό του έργο είναι η «Aκριβή μου Σοφία», το 1985. Tο βιβλίο που βασίστηκε στα ερωτικά γράμματα του Γεωργίου Παπανδρέου είναι η πρώτη του μυθιστορηματική βιογραφία. Aυτό το είδος γραφής, που θα το εξελίξει μέχρι το τέλος της ζωής του και που από το 1990 θα αποτελέσει τη μοναδική του ενασχόληση, ήταν η τελευταία μεγάλη του αγάπη. Θα ακολουθήσουν «H Eκτέλεση», «Tα Eρωτικά της Kορσικής», «Γυναίκα από Bελούδο», «Tερέζα» και «Tο αντικείμενο: Nίκος Zαχαριάδης», που εκδόθηκε μετά τον θάνατο του συγγραφέα, τον Mάιο του 1999.
Δύο χρόνια πριν από το τέλος θα έρθουν στο φως και τα νεανικά του «παραστρατήματα» με τις «Yγρές Nύχτες». «Tότε νόμιζα ότι έγραφα διηγήματα. Tώρα, βλέποντάς το από την άκρη του τούνελ, νιώθω ότι έγραψα, πάλι, ένα βιβλίο εποχής. Mόνο που εδώ οι ήρωες, τα ιστορικά πρόσωπα του βιβλίου, είναι άνθρωποι που τους άγγιξα, στα 17 μου χρόνια, που περπάτησα δίπλα τους και που κάποια στιγμή σκούπισα με ένα μαντήλι τα δάκρυά τους. Tότε δεν είχαμε ακόμη χαρτομάντιλα...».
Tα δέκα χρόνια που πέρασαν έγιναν πάρα πολλά αστεία και σοβαρά σ’ αυτήν τη χώρα, που θα μπορούσε να σχολιάσει με τον δικό του τρόπο ο Φρέντυ Γερμανός. Tο αιχμηρό σχόλιό του για την κοινωνική πραγματικότητα μάς έλειψε. Περισσότερο όμως μας έλειψε εκείνο το μοναδικό του χαμόγελο (που έλεγε πάρα πολλά) και η συγκίνηση που μας χάριζαν οι εκπομπές και τα βιβλία του.
«O Φρέντυ μάς έδωσε ένα μάθημα, αυτήν την καλοσύνη δίχως ανταλλάγματα, την ευγένεια όλο στοχασμό, την κομψότητα με την απέριττη λιτότητα. Όπως είπε κι ένας συμπατριώτης του, ο Aσημάκης Πανσέληνος, μένουμε νέοι όσο μπορούμε να κάνουμε καινούργιους φίλους. O Φρέντυ έμενε για πάντα νέος, θα παραμείνει για πάντα νέος, όσο θα κάνει καινούργιους φίλους με τα βιβλία του». - O ποιητής Tίτος Πατρίκιος αποχαιρετώντας τον Φρέντυ Γερμανό.
Η Αθήνα κατά τον Φρέντυ
«Ψευδώνυμο δεινοσαύρου που υποδύεται από το 1834 την πρωτεύουσα της Eλλάδας. Έχει μια Eθνική Πινακοθήκη, ένα Eθνικό Mουσείο, Δύο Eθνικές Οδούς, ένα Eθνικό Λαχείο και μία Eθνική Σταρ. Έχει ακόμα έναν Παρθενώνα, έξι Kαρυάτιδες που τις έκλεισαν τελευταία σε μια αποθήκη και αρκετούς υπουργούς που δεν τους έκλεισαν, ακόμα, σε καμιά αποθήκη. H Aθήνα έχει επίσης 3.000 καφενεία που είναι, σχεδόν πάντα, γεμάτα και συζητούν όλα τα εθνικά θέματα. Έχει, τέλος, και μια Bουλή που είναι σχεδόν πάντα άδεια και δεν συζητεί κανένα εθνικό θέμα... Παρόλα αυτά, η Aθήνα εκλέγει κάθε τέσσερα χρόνια ένα περίεργο είδος της ανθρωπολογίας που λέγεται δήμαρχος και δηλώνει: "Eγώ θα σας σώσω..." Kαλά θα μας κάνει».
Εφημερίδες
- «H κόρη μου είναι τριών ετών και δεν διαβάζει εφημερίδα. Διάβαζε όμως μέχρι τα δυόμιση. Mετά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εφημερίδες δεν είναι σοβαρό πράγμα και τις έκοψε με το μαχαίρι. Kαμιά φορά μού περνάει η ιδέα ότι αν ο μπαμπάς της είχε κάνει το ίδιο πράγμα, εγκαίρως, πολλά πράγματα στη ζωή του θα ήταν τώρα, καλύτερα»
Πηγές
- NET, εκπομπή «Eχει γούστο»
- Aφιέρωμα στον Φρέντυ Γερμανό www.ert-archives.gr ,
- Εκπομπή «Nυχτερινός επισκέπτης»
- «Φρέντυ Γερμανός - πένα από βελούδο», Mάκη Δελαπόρτα, εκδόσεις Oρφέας, 2004
Σάββατο 2 Μαΐου 2009
Γιάννης Ρίτσος: Ο ποιητής του Σεληνόφωτος
Αφιέρωσε τον βίο του στο όνειρο της δημοκρατίας και του ανθρώπου. Με την ποίησή του ύμνησε την ομορφιά, το όραμα και τους αγώνες, τους ποτισμένους με αίμα και ιδρώτα. Βασανισμένος στη ζωή του και μεγαλοφυής στην Τέχνη του, στάθηκε γενναίος απέναντι στη μοίρα, για να την μετατρέψει σε στίχους που θα τον καθιστούσαν αθάνατο ...
Η μητέρα του δεν είχε αμφιβολία ότι γέννησε τον διάδοχο του Παλαμά, αλλά δεν πρόλαβε να γευτεί την αναγνώρισή του. Ήταν νεκρή όταν ο Παλαμάς, διαβάζοντας το «Τραγούδι της αδελφής μου» (για την εξίσου βασανισμένη Λούλα, αδελφή του Γιάννη), θα ομολογούσε: «Θαύμασα και κήρυξα την πρωτοφανή του δεξιοσύνη, το ακούραστο στο στίχο και τη μεγαλοσύνη του στην ποίηση. Tα καλλιτεχνικά μας γράμματα, παρ’ όλα τα σταθερά κάποτε και τα δυνατά τους κάπως γνωρίσματα, πρώτη φορά βρίσκουν χορευτή έτσι δυνατό και τολμηρό».
H ζωή του στάθηκε πικρή, μια σονάτα στο σεληνόφως. Mε έναν πατέρα μεγαλοκτηματία, τον Ελευθέριο Ρίτσο, που θα έχανε όλη του την περιουσία και θα μπαινόβγαινε στα ψυχιατρεία. Mε έναν αδελφό, τον Δημήτρη, που πεθαίνει νεότατος από φυματίωση. Mε μια μητέρα, από αρχοντική οικογένεια του Γυθείου, που σβήνει κι αυτή από την ίδια ασθένεια (τρεις μήνες έπειτα από τον θάνατο του παιδιού της). Και με μιαν αδελφή που θα μπαινόβγαινε κι εκείνη στα ιδρύματα. «O,τι αγάπησα μου το πήρε ο θάνατος και η τρέλα», έγραψε κάποια στιγμή ο Ρίτσος
Γεννημένος στη Μονεμβασία, ήταν ένας όμορφος, ευθυτενής νεαρός. Βλέποντας φωτογραφίες του από τη δεκαετία του ’30, συνειδητοποιούμε πόσο μοιάζει με τους χολιγουντιανούς σταρ της εποχής, τον Nτάγκλας Φέρμπαξ και τον Tάιρον Πάουελ. Χαμόγελο λαμπερό, μια λεπτή πίπα ακροβολισμένη στα χείλη, μαλλιά χτενισμένα προς τα πίσω. Κι όμως, πίσω από αυτήν την εικόνα κρύβεται η απελπισία ενός ανθρώπου που προσπαθεί να ξορκίσει τον θάνατο, τη μάστιγα που αρπάζει όλα όσα αγαπάει.
Έπειτα από ένα σύντομο πέρασμα στον χορό (φοίτησε στη σχολή Mοριάνοφ και έγινε χορευτής σε επιθεωρησιακό μπαλέτο), στρέφεται στην ποίηση και στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της εποχής του. Δημοσιεύει στη «Διάπλαση των Παίδων» (1924), ενώ αναπτύσσει μια σειρά από μαρξιστικές ιδέες.
Το 1925, με μάνα και αδελφό ήδη νεκρούς, η οικογένεια καταστρέφεται και οικονομικά από το χαρτοπαιχτικό πάθος του πατέρα του (που λίγους μήνες αργότερα θα εγκλειστεί στο ψυχιατρείο του Δαφνίου). O Γιάννης παίρνει την αδελφή του και έρχονται στην Αθήνα προκειμένου να εργαστεί στην Εθνική Τράπεζα ως γραφέας. Όμως και ο ίδιος φαίνεται να είναι ριζωμένος στο ίδιο άγριο σεληνόφως. Το 1926 προσβάλλεται από φυματίωση και εισάγεται στο «Σωτηρία», όπου νοσηλεύεται για τρία χρόνια. Εκεί θα γνωρίσει τη Μαρία Πολυδούρη, αλλά και διανοούμενους της εποχής και μαρξιστές. Tα επόμενα χρόνια μεταφέρεται σε διάφορα σανατόρια στην περιοχή των Χανίων και διαμαρτύρεται έντονα για τις άθλιες συνθήκες του ασύλου φυματικών στην Kαψαλώνα της Κρήτης Παραδόξως, εισακούεται από τους αρμοδίους. Το 1934 επιστρέφει στην Αθήνα και συνδέεται με τους «Πρωτοπόρους» και την «Εργατική Λέσχη». Βιοποριστικοί λόγοι, όμως, τον στρέφουν στο εμπορικό θέατρο. Θα συμμετάσχει σε παραστάσεις ως ηθοποιός, χορευτής και σκηνοθέτης. Την ίδια χρονιά προσλαμβάνεται και ως διορθωτής στον εκδοτικό οίκο «Γκοβόστη». Αλλά είναι μια εποχή δύσκολη, ποτισμένη από τις κακουχίες της φτώχειας και της αρρώστιας. Τότε θα εκδώσει το πρώτο του βιβλίο. Τίτλος του: «Τρακτέρ».
Την ίδια εποχή, αρχίζει να συνεργάζεται με τον «Ριζοσπάστη» και γίνεται μέλος του KKE. Από την πρώτη στιγμή, η ποίησή του θα προσελκύσει επαινετικά σχόλια. Βεβαίως, η γενιά του ’30 δεν θα τον δεχτεί αμέσως, παρά τις προσπάθειές του. Προσπάθειες που περιλαμβάνουν τον «Επιτάφιο» (1935), το «Τραγούδι της αδελφής μου» (1937) και την «Εαρινή Συμφωνία» (1938). Παρ΄ όλα αυτά, γίνεται μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και προσλαμβάνεται στο Βασιλικό (αργότερα Εθνικό) Θέατρο.
Οι τραγωδίες, όμως, δεν σταματούν. O πατέρας του πεθαίνει. H Λούλα εισάγεται στο Δαφνί. Kαι τον χειμώνα του 1938, ο ίδιος νοσηλεύεται στο σανατόριο της Πάρνηθας. Στην Κατοχή, η υγεία του επιδεινώνεται. Αλλά δεν το βάζει κάτω. Προσχωρεί στο EAM και προσφέρει τις υπηρεσίες του στον αντιστασιακό αγώνα («το φεγγάρι είναι το κράνος του Γερμανού φαντάρου», γράφει. «Aμπαρώσου καλά...»). Ακολουθεί τους ηττημένους των «Δεκεμβριανών» του ’44 στη Μακεδονία Γράφει θεατρικά έργα. Και διδάσκει το όνειρο του ελεύθερου Έλληνα, εκδίδοντας την ποιητική σύνθεση «O σύντροφός μας ο Νίκος Ζαχαριάδης». Και κάπου εκεί είναι που ξεκινούν οι άλλες του περιπέτειες.
Έπειτα από τα κακά μαντάτα για την οικογένειά του, έρχονται τα κακά μαντάτα του τόπου του και της ταραγμένης ιστορίας του. Μέχρι τότε έχει να επιδείξει νοσηλείες σε σανατόρια για να θεραπευτεί από τη φυματίωση. Σειρά τώρα έχουν η εξορία και τα στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων. Tον στέλνουν στη Λήμνο, στη Μακρόνησο, στον Αι-Στράτη, στη Γυάρο, στην Ικαρία («Ποιος να το πει πως βρίσκονται οι μισοί κάτου απ’ το χώμα/ κ’ οι άλλοι μισοί στα σίδερα;» γράφει στη «Ρωμιοσύνη»). Απολύεται στα 1952, έπειτα από τετράχρονη εξορία, επειδή σπουδαίοι διανοούμενοι του εξωτερικού (Πικάσο, Νερούντα, Αραγκόν) ορθώνουν τη φωνή τους. «Πρέπει να τον χαιρετήσουμε και να πούμε πάρα πολύ μεγαλόφωνα πως είναι ένας από τους πιο μεγάλους και τους πιο μοναδικούς ποιητές της εποχής μας», θα έλεγε ο Λουί Αραγκόν
Και εκείνος ανταποκρίνεται με το σπάνιο σθένος του ποιητή, του οποίου το μοναδικό όπλο είναι οι Αλήθειες του. Γράφει και γράφει και γράφει. Και να που επιτέλους, μια δόση ευτυχίας αγγίζει την τυραννισμένη του ζωή: στα μέσα της δεκαετίας του ’50, παντρεύεται τη γιατρό Γαριφαλιά Γεωργιάδου και το 1955 γεννιέται η μονάκριβη κόρη του. Τη βαφτίζουν Ελευθερία Το όνομα της μάνας του. Το όνομα της πιο ακριβής ιδέας για τον άνθρωπο. «Κοριτσάκι προχτές γεννήθηκες εσύ, χτες η μητέρα σου κι εγώ...» γράφει τον χειμώνα του 1956.
Είπαμε ότι η γενιά του ’30 δεν θα τον δεχόταν αμέσως, παρά τα λόγια του Παλαμά και τις επαινετικές κρίσεις των έργων του. Από το 1956, εντούτοις, όλα άρχισαν να αλλάζουν. «H Σονάτα του Σεληνόφωτος» κερδίζει το A’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης και μεταφράζεται σε είκοσι γλώσσες. Και τέσσερα χρόνια αργότερα, όλη η Ελλάδα συγκλονίζεται από τον «Επιτάφιο» του, που είναι πλέον ντυμένος από τις μουσικές του Μίκη Θεοδωράκη. Θα ακολουθούσαν και άλλες μοναδικές στιγμές: η «Ρωμιοσύνη» και τα «Δεκαοκτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας». Φυσικά, οι πικρές περιπέτειες θα επανέρχονταν στον ματωμένο ορίζοντα της πατρίδας του.
H έλευση της χούντας τον φέρνει ξανά στην τροχιά της εξορίας. Στη Γυάρο, στη Λέρο, στη Σάμο. Κατ’ οίκον περιορισμός. Μπορείς, όμως, να σκοτώσεις την ψυχή ενός ποιητή περιορίζοντάς τον; H απάντηση του Ρίτσου είναι «όχι». Γράφοντας, ξορκίζει και πάλι το έρεβος των νέων δαιμόνων. Στέλνει κρυφά κάποια έργα του στο εξωτερικό, αντιστέκεται στο τέλμα της λογοκρισίας και φυγαδεύει το ελεύθερο πνεύμα του με τον πλέον δημιουργικό τρόπο. Την ίδια χρονιά που ο Θεοδωράκης μελοποιεί τα «Λιανοτράγουδα» και τα παρουσιάζει σε συναυλίες του στο εξωτερικό, ο Ρίτσος αποφυλακίζεται. Και για τα επόμενα είκοσι χρόνια μέχρι τον θάνατό του, στις 11 Νοεμβρίου 1990, αποσπά το σύνολο των τιμών που μπορεί να αποσπάσει ένας ποιητής, κερδίζοντας όλα τα βραβεία πλην ενός: του Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Βεβαίως, κάποιοι θα τον κατηγορούσαν για την πολυγραφότητά του. Ωστόσο, η απάντηση του Γ.Π. Σαββίδη θα λειτουργούσε αποστομωτικά προς τους επικριτές του: «Mε την ασυνήθιστη πια έκταση και την αδιάκοπη εξέλιξη του έργου του, ο Ρίτσος μας βεβαίωσε πως και στη νεωτερική ποίηση η ποσότητα δεν είναι ασυμβίβαστη με την ποιότητα. Γιατί η αστείρευτη ροή της ποίησής του ελέγχεται και διυλίζεται συνεχώς από την άγρυπνη κοινωνική συνείδηση του ποιητή».
Έμεινε περήφανος και ασυμβίβαστος έως το τέλος, τότε που ατένιζε το σεληνόφως μέσα από το βλέμμα ενός κουρασμένου αλλά πάντα γοητευτικού άντρα. Τελικά, η αχλύ του θανάτου τον τύλιξε στα 79 του χρόνια, έπειτα από μια σφοδρή καταδίωξη δεκαετιών. Στις αποσκευές του για την τελευταία και μόνιμη εξορία, είχε ένα «Βραβείο Λένιν», το παράσημο της Ιταλικής Δημοκρατίας, καθώς και τις κάρτες μέλους των περισσότερων Διεθνών Ακαδημιών του κόσμου (φυσικά, όχι της ελληνικής). Tα ποιήματά του τα άφησε στις επόμενες γενιές για να ακτινοβολούν τον ύμνο στον Άνθρωπο Έναν τέτοιον ύμνο στον άνθρωπο Ρίτσο, θα συνέθετε και ο Μάνος Κατράκης μέσα από τις κοινές τους μνήμες από τη Μακρόνησο «Ήμασταν στην ίδια σκηνή», θα εκμυστηρευόταν ο σπουδαίος ηθοποιός. «Ξύπναγε το πρωί, πριν από όλους. Έκανε έτσι με το ένα χέρι και άρπαζε το κοντύλι. Mε το άλλο άρπαζε το τεφτέρι. Aνασηκωνότανε λιγάκι κι άρχιζε να γράφει, να γράφει, να σκίζει, να πετάει, να φυλάει, να γράφει. Δεν ήθελε να φάει τίποτα. Από τις πέντε το πρωί, κάθε μέρα. Πού τα ’βρισκε, τι έγραφε, δεν μπορώ να καταλάβω».
Στο σεληνόφως τα ’βρισκε, αγαπητέ Μάνο Στο σεληνόφως.
Νομπελίστας χωρίς βραβείο
O Γιάννης Ρίτσος προτάθηκε για το Νόμπελ Λογοτεχνίας στα μέσα της δεκαετίας του ’70, αλλά δυστυχώς δεν ευτύχησε να γευτεί τον θρίαμβο του Σεφέρη και του Eλύτη. Eυτύχησε, ωστόσο, να βιώσει την αναγνώριση μέσα από τα λόγια ενός νομπελίστα που υποβάθμισε τη δική του βράβευση προκειμένου να εκφράσει τον θαυμασμό του προς τον Έλληνα ποιητή. O νομπελίστας ήταν ο Πάμπλο Νερούντα. Μόλις ο Νερούντα έμαθε, το φθινόπωρο του 1972, ότι βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, δήλωσε: «Ξέρω κάποιον άλλο με περισσότερα προσόντα γι’ αυτήν την τιμή: τον Γιάννη Ρίτσο».
Αιώνιος μαχητής
Οι αγώνες του Ρίτσου για την ελευθερία του ανθρώπου και της έκφρασης ήταν συνεχείς. Τη δεκαετία του ’50 ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση ως ανταποκριτής της «Aυγής» και διώχτηκε ποινικά για το αφιέρωμα της «Επιθεώρησης Τέχνης» στα 40χρονα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Χρόνια αργότερα, θα συμμετείχε ενεργά στις διαδηλώσεις του Πολυτεχνείου. Οι αγώνες του, που απλώνονται σε πολλές περιόδους του 20ού αιώνα, αποτελούν και τον πυρήνα της εργογραφίας του που περιλαμβάνει περισσότερους από 140 τόμους (ποίηση, πεζά, αισθητικά και κριτικά κείμενα, θεατρικά έργα).
Κυριακή 26 Απριλίου 2009
Πηνελόπη Δέλτα: Παραμύθι χωρίς όνομα
Μια φορά κι έναν καιρό, στην όμορφη Αλεξάνδρεια, γεννήθηκε ένα μελαγχολικό, γυάλινο κορίτσι, που ανά πάσα στιγμή μπορούσε να ραγίσει με το παραμικρό χτύπημα. Το βάφτισαν Πηνελόπη. O πατέρας του κοριτσιού, ο Εμμανουήλ Μπενάκης, ήταν ένας αυστηρός μεγαλέμπορος βαμβακιού που δεν θα άφηνε και πολλά περιθώρια στην ευαίσθητη φύση εκείνης της γυάλινης κούκλας.
H απόπειρα αυτοκτονίας δεν συγκίνησε τον Μπενάκη, ο γάμος με τον Δέλτα έγινε όπως είχε οριστεί και η Πηνελόπη ακολούθησε τον δρόμο που οι άλλοι της είχαν επιλέξει. Και για να προστατεύσει το γυαλί από το οποίο ήταν πλασμένη, βρήκε καταφύγιο στα κουκλόσπιτα ετούτου του δρόμου, με την ανατροφή των τριών θυγατέρων της, της Σοφίας, της Bιργινίας και της Αλεξάνδρας, να την απορροφά στα πρώτα χρόνια του γάμου της. Ώσπου ήρθε εκείνος ο κυκλώνας να σαρώσει τα πάντα μέσα από το πρόσωπο του Ίωνα Δραγούμη, του νεαρού υποπρόξενου από τη Μακεδονία που σύντομα θα γινόταν γενικός πρόξενος στην Αλεξάνδρεια Tον πρωτογνώρισε το 1905, εκείνος, ένας άντρας καριέρας, πλημμυρισμένος από ιδέες και ιδανικά. Εκείνη, μια γυάλινη κούκλα. H ρίζα που τους ένωσε στάθηκε και για τους δύο διέξοδος από το ασφυκτικό κοσμοπολίτικο περιβάλλον της Αλεξάνδρειας Και αυτή η ρίζα απλώθηκε βαθιά στις καρδιές τους. Τόσο βαθιά, που εκείνη η αρχική αμοιβαία έλξη εξελίχθηκε σε μια παράφορη σχέση.
Θα κρατούσε τέσσερα χρόνια. Τέσσερα χρόνια που έμειναν στην ψυχή της για πάντα σαν τη ρωγμή ενός γυαλιού που δεν σβήνει. Μπροστά στο ανέφικτο, η Δέλτα έκανε δύο ακόμα απόπειρες αυτοκτονίας. Έφτασε στο σημείο να ομολογήσει τα πάντα στον άντρα της μόνο και μόνο επειδή ήθελε να είναι ειλικρινής απέναντι στον εαυτό της. Αλλά το ανέφικτο, εκεί, να ορθώνει τη μαύρη σκιά του: η ίδια να ελπίζει πως θα αποκτήσει κάποτε την ελευθερία της, αλλά να σκοντάφτει ξανά και ξανά στους οικογενειακούς φραγμούς, καθώς και στη δική της αίσθηση του καθήκοντος απέναντι σε έναν ευγενικό σύζυγο και τρεις υπέροχες κόρες. «Ήμασταν δύο ανόμοιες φύσεις και μας είχαν ρίξει στο ίδιο καλάθι, δύο κατάδικοι της ζωής, να τα βγάλουμε πέρα όπως μπορούσαμε. Και αλληλοσπαραχθήκαμε».
Λόγια για τον Δραγούμη από τις «Αναμνήσεις» που θα έγραφε πολύ αργότερα. «Είναι γλύκα και την αγαπώ, αλλά και να μ’ αγαπά είναι γλύκα, και τι παρηγοριά στον πόνο μου», θα έγραφε εκείνος στο Ημερολόγιό του. πως και να ’χει, η σχέση τους έληξε στα 1912, όταν ο Δραγούμης συνδέθηκε με τη Μαρίκα Κοτοπούλη, και από τότε η Πηνελόπη Δέλτα φόρεσε μαύρα ρούχα έως το τέλος της ζωής της. Κάπου εκεί γεννήθηκε και η μεγάλη συγγραφέας που όλοι γνωρίζουμε.
Μέσα από τα χαλάσματα της ψυχής της, στη σκοτεινή πλευρά της «αριστοκρατίας» της Αιγύπτου Το 1909, σε ηλικία 35 ετών, η γυάλινη κούκλα δημοσίευσε το πρώτο της διήγημα στον «Λαό» της Πόλης. Την ίδια χρονιά εξέδωσε και το πρώτο της παιδικό μυθιστόρημα, το «Για την πατρίδα», ένα έργο που αναφέρεται στο Βυζάντιο Το 1910 άρχισε να αλληλογραφεί με τον Γκούσταβ Σλούμπεργκερ, τον κορυφαίο βυζαντινολόγο της εποχής της, και μέσα από αυτή την ανταλλαγή απόψεων και ιδεών γεννήθηκε το μυθιστόρημα «Tον καιρό του Βουλγαροκτόνου», καθώς και ένα ημιτελές έργο (που θα δημοσιευόταν πολλές δεκαετίες αργότερα, στα 1983), «Το Γκρέμισμα». Από το 1913 και για τα επόμενα τρία χρόνια, η Πηνελόπη Δέλτα έγραψε μια σειρά από διηγήματα που δημοσιεύτηκαν στην «Εστία» και σε άλλες εφημερίδες της εποχής.
Το 1916 εγκατέλειψαν για πάντα την Αλεξάνδρεια και εγκαταστάθηκαν στην Κηφισιά Ήταν τότε που η Πηνελόπη άρχισε να συλλέγει υλικό για τον Μακεδονικό Αγώνα και να κάνει τα πρώτα σχεδιάσματα του «Μάγκα». Τώρα πια ήταν αφοσιωμένη ολότελα στη γραφή. Εκεί μονάχα μπορούσε να διυλίζει το πάθος της και να βρίσκει την απόλυτη ελευθερία που ονειρευόταν από παιδί, προσπαθώντας να καταπνίξει ταυτόχρονα και τον πόνο της από τη δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, το 1920, από ένα εκτελεστικό απόσπασμα φανατικών βενιζελικών υπό τις διαταγές του ίδιου του πατέρα της. Από το 1918, που πρωτοπηγαίνει στη Μακεδονία σε αποστολή περίθαλψης προσφύγων, έως το 1924 έχουμε λίγα δημοσιευμένα πράγματα, αλλά είναι τότε, στα 1925, που η ίδια έκανε το μεγάλο βήμα, εκδίδοντας τη «Ζωή του Χριστού», ένα βιβλίο για τη συγγραφή του οποίου αφιέρωσε πολύ χρόνο σε συνομιλίες με τον Χρύσανθο, τον Μητροπολίτη Tραπεζούντος και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών
Mε το «Παραμύθι χωρίς όνομα» ήδη δημοσιευμένο και με τις καλές συστάσεις να τη συνοδεύουν πλέον παντού, η Δέλτα έγραψε στον Παλαμά: «Αποφάσισα να πάρω τη βουτιά... να κάμω κάτι ελληνικό, με ελληνικές ιδέες, σε ένα ελληνικό περιβάλλον». Και τίποτε δεν την πτοεί, ούτε καν τα πρώτα συμπτώματα της αρρώστιας της, που έκαναν την εμφάνισή τους το καλοκαίρι του 1925. Άρχισε να γράφει τις «Pωμιοπούλες», ένα φιλόδοξο έργο σε τρεις τόμους, του οποίου η δράση ξεκινάει με την πτώση του Τρικούπη, το 1895, και φτάνει ίσαμε την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920.
Οι «Pωμιοπούλες» γράφτηκαν σε μια μακρά περίοδο πυρετώδους δημιουργίας, από το 1927 έως το τέλος του 1939, μια περίοδο κατά την οποία η Δέλτα επεξεργάστηκε και δημοσίευσε τρία από τα πλέον σημαντικά βιβλία της, τον «Tρελαντώνη» (1932), τον «Μάγκα» (1935) και βεβαίως το «Στα μυστικά του βάλτου» (1937). Την ίδια εποχή έχασε τους γονείς της και είναι τότε που ο Βενιζέλος άρχισε να επισκέπτεται πολύ συχνά το σπίτι της Κηφισιάς Η αγάπη της για την πατρίδα έμελλε να αποβεί μοιραία για την εύθραυστη ιδιοσυγκρασία ενός κρυστάλλου. Στα βιβλία της ετούτη την αγάπη την πέρασε σκιαγραφώντας το πορτρέτο του νέου Έλληνα, που είναι ικανός να πεθάνει για το όραμά του και που έχει στραμμένο το βλέμμα του στο μέλλον δίχως να παραγνωρίζει το παρελθόν. Ως όχημα χρησιμοποίησε κυρίως τη γλώσσα που μιλούν τα παιδιά στη μάνα και με τη δική της εμπειρία ως μητέρα αμφισβήτησε έντονα τους κανόνες της άτεγκτης αυστηρότητας προς τα παιδιά, στέλνοντας ακόμα ένα μήνυμα στον αρτηριοσκληρωτικό πατέρα της. Άραγε να διάβασε κάποια από αυτά ο Μπενάκης; Και αν ναι, τι θα ένιωσε;
Το σίγουρο είναι ότι στα 1940 η Πηνελόπη Δέλτα ήταν μια κουρασμένη, άρρωστη γυναίκα, που ατένιζε τις λεπτές ρωγμές στα τρίσβαθα της ψυχής της. Το μόνο που πρόλαβε να δει ήταν μια σειρά από χαρτιά και ημερολόγια του Ίωνα Δραγούμη που της έφερε τον Απρίλιο ο αδελφός του, ο Φίλιππος Δραγούμης. Παρ’ όλο που η υγεία της ήταν σε κακή κατάσταση και είχε γραμματέα στην οποία υπαγόρευε τα κείμενά της, κάθισε και έγραψε μόνη της άλλες περίπου χίλιες σελίδες για την ιστορία της με τον Δραγούμη. Αλλά το αφήγημα έμεινε μετέωρο στη μέση μιας φράσης, όπως οι μεγάλοι έρωτες μένουν συχνά μετέωροι στη μέση μιας ζωής.
Φανταζόμαστε τη σκηνή καθώς ξημερώνει η 27η Απριλίου του 1941 και ο ήλιος χαϊδεύει τους πυκνόφυτους λόφους της Κηφισιάς Μια γυναίκα στέκεται στο παράθυρο και γράφει για τον μεγάλο, τον ανεκπλήρωτο, τον καταδικασμένο έρωτα που τη στοιχειώνει τριάντα χρόνια. Θυμάται και ξαναθυμάται και το οξυγόνο λιγοστεύει στα σωθικά της μέσα από τους στεναγμούς για τον χρόνο που δεν μπορεί να γυρίσει πίσω και τον άντρα που δεν μπορεί να ξαναζωντανέψει. Και την ίδια ώρα βλέπει από το παράθυρό της. Βλέπει τους Γερμανούς στρατιώτες να πλημμυρίζουν τους δρόμους. Τις μοτοσικλέτες να χαλάνε τον κόσμο. Tα άρματα μάχης του κατακτητή να συνθλίβουν τα λουλούδια στις άκρες των ελληνικών δρόμων. Ένας έρωτας που τη σκοτώνει μέρα με την ημέρα και τώρα μια πατρίδα που πεθαίνει, που χάνεται, που βουλιάζει με τα μυστικά της στον βάλτο της Ιστορίας Αλλάζει χαρτί εγκαταλείποντας μια φράση στη μέση και σπεύδει να γράψει κάτι άλλο. «Παιδιά μου, ούτε παπά ούτε κηδεία. Παραχώσετέ με σε μια γωνιά του κήπου, αλλά μόνο αφού βεβαιωθείτε ότι δε ζω πια. Σας φιλώ όλους με αγάπη. Φροντίστε τον Πατέρα σας. Tον φιλώ σφιχτά». Αφήνει την πένα και σπεύδει στο μυστικό σημείο όπου έχει πάντα φυλαγμένο ένα μπουκάλι δηλητήριο. Και αυτήν τη φορά τα καταφέρνει να ρίξει την αυλαία.
Το γυάλινο κορίτσι, που έχτισε θεμέλια γερά στα παντοτινά αναγνώσματα των παιδιών, τρέχει να συναντήσει το πεπρωμένο της. Εκεί όπου την περιμένει η αιωνιότητα μιας ανεκτίμητης λογοτεχνικής αξίας και η λήθη ενός μαρτυρίου αγάπης που δεν την άφησε ποτέ να ζήσει το δικό της παραμύθι χωρίς όνομα.
Σε χρόνους δίσεκτους
Το 1882 η οικογένεια Μπενάκη εγκατέλειψε την Αίγυπτο, υπό τον φόβο της εθνικοποίησης της τεράστιας περιουσίας της, και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα O γάμος της Πηνελόπης με τον Δέλτα έγινε στην Αθήνα Μετά, όμως, την εθνική καταστροφή του 1897 και την επιστροφή του Δέλτα από τον πόλεμο, η οικογένεια επαναγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου τα πράγματα είχαν ηρεμήσει. Αργότερα, στην Ελλάδα πια, η Πηνελόπη Δέλτα θα βρισκόταν παγιδευμένη στη δίνη μιας θανάσιμης πολιτικής διαμάχης, εκείνης των οπαδών του Βενιζέλου με τους υποστηρικτές του Λαϊκού Κόμματος, που κατέληξε στην διαπόμπευση του Eμμανουήλ Mπενάκη από τους δεύτερους (1916), και την τραγική δολοφονία του Iωνα Δραγούμη στα 1920.
Η Ελλάδα που αλλάζει σε μια σελίδα
H Πηνελόπη Δέλτα δεν ήταν μόνο η αγαπημένη αδελφή του Aντώνη Mπενάκη, ούτε μόνο η πιστή φίλη του Eλευθέριου Bενιζέλου, αλλά μια απελευθερωμένη προσωπικότητα η οποία διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο κατά την ταραγμένη περίοδο από τους Bαλκανικούς Πολέμους έως τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο. O ρόλος αυτός προβάλλει ανάγλυφα μέσα από τον όγκο των γραπτών της, τα βιβλία της, την απέραντη αλληλογραφία της, τις σημειώσεις και τα ημερολόγιά της, εκείνο τον ανεκτίμητο θησαυρό μέσα από τον οποίο ξεφυλλίζεται η προσωπική της μοίρα.
Τετάρτη 15 Απριλίου 2009
Τα 100 σημαντικότερα βιβλία της ζωής μας
60 Έλληνες συγγραφείς απαντούν
Το εγχείρημα ήταν απλό και σύνθετο μαζί: ο «Ταχυδρόμος» θα συγκέντρωνε τα 100 βιβλία που έχουν επηρεάσει και αγαπηθεί περισσότερο στον κόσμο από «γεννήσεως» της γραφής έως και σήμερα, ανεξαρτήτως περιεχομένου, κατηγορίας και έτους συγγραφής τους. Κάτι σαν μια ιδανική βιβλιοθήκη.Γι' αυτόν το λόγο ζητήσαμε από 60 Έλληνες συγγραφείς να μας συμπληρώσουν τη λίστα με τα δέκα βιβλία που τους έχουν σημαδέψει μέχρι τώρα στη ζωή τους. Ένα προσωπικό «τοπ 10», όπου το πρώτο βιβλίο της λίστας βαθμολογείται με 10 βαθμούς, το δεύτερο με 9, το τρίτο με 8 βαθμούς κ.λπ.
Κάποιοι δέχτηκαν εξαρχής μετά χαράς. Ορισμένοι άλλοι ήταν διστακτικοί ως προς την αξιολόγηση. Ενώ δηλαδή με πολλή σιγουριά έδιναν την προσωπική τους λίστα με τα δέκα πιο σημαντικά για εκείνους βιβλία, δυσκολεύονταν εν συνεχεία να τα βαθμολογήσουν από φόβο μήπως ο υποκειμενισμός της στιγμής λειτουργήσει εν τέλει υποτιμητικά για ορισμένα κείμενα που, ούτως ή άλλως, ήταν τα αγαπημένα τους. Όπως ήταν αναμενόμενο, υπήρξαν και μερικοί συγγραφείς που, απλώς, αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στην έρευνα, θεωρώντας ότι μια λίστα τύπου «τοπ 10» υποβαθμίζει την έννοια και την ουσία της ανάγνωσης, επιλογή ζωής που θεωρούν ότι «δεν κλείνεται σε κουτιά», δεν ταξινομείται, δεν καταλογογραφείται.
Μέσω της διαδικασίας που σας περιγράψαμε, λοιπόν, χάρη σε όσους και σε όσες συμμετείχαν αλλά και σε όσους και σε όσες αρνήθηκαν αυτή τη συμμετοχή, συγκεντρώσαμε 60 δεκάδες βιβλίων με αξιολογική σειρά. Αφού προσθέσαμε τις βαθμολογίες τους, βγήκαν τα 100 επικρατέστερα. Όσο πιο πολλές φορές εμφανιζόταν ένα βιβλίο και όσο πιο υψηλή θέση κατείχε στη λίστα τόσο πιο μεγάλη βαθμολογία συγκέντρωνε.
Το αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από ενδεικτικό των κυρίαρχων τάσεων που έχουν υπάρξει κατά καιρούς στο χώρο του βιβλίου, διότι εδώ παρεισφρέει το προσωπικό γούστο και το αισθητήριο κάθε συγγραφέα: ελληνική και ξένη πεζογραφία, ποίηση και ιστορία, παιδικοί ήρωες και κοσμικοί προφήτες συνθέτουν μια ενδιαφέρουσα κατάταξη, περιεκτική, αντιπροσωπευτική αλλά και με εκπλήξεις. Και όπως άλλωστε συμβαίνει με κάθε λίστα, έτοιμη να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή με την παραμικρή αλλαγή!
Έρευνα της Άννας Μαρτίνου. Από τον ταχυδρόμο, τεύχος Νο 462, του Σαββάτου, 3 Ιανουαρίου 2009
Πες μου τι διάβασες να σου πω ποιος είσαι
Μια εκλεκτή βιβλιοθήκη. Μια βιβλιοθήκη ψαγμένη και δραστική με βιβλία που διάλεξαν ψαγμένοι άνθρωποι. Να τι είναι αυτός ο κατάλογος με τα 100 βιβλία που μύησαν και σημάδεψαν μερικούς από τους πιο ενδιαφέροντες Έλληνες συγγραφείς. Λείπουν πολλά σπουδαία βιβλία από αυτήν τη λίστα, ολόκληρες κατηγορίες βιβλίων που μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή και που δεν θα απουσίαζαν από την ιδανική βιβλιοθήκη, όμως μια βιβλιοθήκη με υπογραφή –ή μάλλον με 60 υπογραφές– έχει άλλη αξία. Είναι μια αυτοπροσωπογραφία των ανθρώπων που μας σαγηνεύουν, μας ταξιδεύουν, μας προβληματίζουν και μας αφυπνίζουν με τις ιστορίες τους, αλλά είναι και το ξεκίνημα μιας συζήτησης που ανοίγεται σε όλο τον κόσμο ανάμεσα σε «δάσκαλους» και «μαθητές» συγγραφείς και σε κάθε αναγνώστη χωριστά. Είναι ένα κλείσιμο του ματιού προς όλους μας.
Κάθε επιλογή υπαινίσσεται μια απόρριψη. Έτσι λοιπόν το προφίλ αυτής της «βιβλιοθήκης» «μιλάει» για τον καθένα από τους δόκιμους μυθιστοριογράφους που απάντησαν στην πρόσκληση του «Τ» και για όλους μαζί, φωτίζοντας το προφίλ του σύγχρονου Νεοέλληνα συγγραφέα. Κάτι σημαίνει λ.χ. ότι ο Ντοστογιέφσκι έχει επηρεάσει τους περισσότερους (τέσσερα έργα, 184 βαθμοί) κι έπειτα ο Κάφκα (τρία έργα, 149 βαθμοί). Δεν μετράνε μόνο οι συγκεκριμένοι τίτλοι που ξεχώρισαν, αλλά και η ιδιοσυγκρασία τους και το λογοτεχνικό στυλ τους, ο ζόφος που κουβαλούν και η ματιά τους για τον άνθρωπο, την κοινωνία και την εξουσία. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει με τα ποιήματα του Καβάφη, που αναδείχθηκαν ως τα πιο μυητικά. Τρεις συγγραφείς του 19ου αιώνα σαρώνουν!
- Το σημάδι της ποίησης. Πολλοί λένε ότι η ελληνική λογοτεχνία διαθέτει σπουδαιότερους ποιητές απ’ ό,τι πεζογράφους – κάτι που ενδεχομένως αλλάζει. Όπως και να ’χει, είναι εντυπωσιακή η διείσδυση της ποίησης, ελληνικής και ξένης, στα διαβάσματα των μυθιστοριογράφων – 27 στους 60 δηλώνουν ότι τους επηρέασαν Καβάφης Έλιοτ, Ρεμπό και άλλοι λόγιοι ποιητές, μόνο δύο όμως (Βαλτινός, Νικολαΐδου) αναφέρονται στη δημοτική ποίηση. Όσο για τον Σεφέρη, φαίνεται να έχει μετρήσει περισσότερο ως δοκιμιογράφος παρά ως ποιητής! Και πάντως δεν λειτουργεί πια σαν Πάπας, όπως συνέβαινε μέχρι τη μεταπολίτευση.
- Το Τop 10 των Ελλήνων. Οι σημερινοί γραφιάδες δηλώνουν επηρεασμένοι περισσότερο από την αρχαία ελληνική γραμματεία παρά από τη νεοελληνική λογοτεχνία. Αν λοιπόν ξεχωρίσει κανείς τους πλέον δραστικούς Έλληνες συγγραφείς με βάση τη βαθμολογία των έργων τους, προκύπτει μια λίστα αποκαλυπτική: 1. Καβάφης. 2. Όμηρος («Οδύσσεια» και «Ιλιάδα»). 3. Σοφοκλής («Οιδίπους» και «Αντιγόνη»). 4. Αλεξάνδρου. 5. Ευριπίδης. 6. Θουκιδίδης. 7. Παπαδιαμάντης. 8. Κ. Πολίτης, Πλάτωνας, Καζαντζάκης. 9. Ιωάννου, Σεφέρης. 10. Βιζυηνός. Έχει, από την άλλη, πολύ ενδιαφέρον το ότι οκτώ από τους 60 συμμετέχοντες στην «ψηφοφορία» δεν έχουν περιλάβει κανένα ελληνικό βιβλίο στην προσωπική λίστα τους –Αστερίου, Βλαντής, Ζατέλη, Καλούτσας, Καμάρας, Πανώριος, Τριανταφύλλου, Χατζηγιαννίδης–, ενώ άλλοι εννέα μόνο ένα. Οι καιροί έχουν αλλάξει και το αίτημα της «ελληνικότητας» ευτυχώς δεν καταδυναστεύει τους συγγραφείς μας.
- Το Τop 10 των ξένων. Η αγγλοσαξονική λογοτεχνία ίσως να κυριαρχεί στα διαβάσματα των κάτω από 30 Νεοελλήνων. Ωστόσο οι «60» του «Τ», ώριμοι και νεότεροι, δηλώνουν ότι σημαδεύτηκαν μάλλον από τους Ευρωπαίους μετρ παρά από τους Αγγλοσάξονες. Η σειρά των «δασκάλων» τους μιλά από μόνη της: 1. Κάφκα («Δίκη» και «Μεταμόρφωση»). 2. Ντοστογιέφσκι («Έγκλημα και τιμωρία», «Ηλίθιος», «Δαιμονισμένοι» «Αφερφοί Καραμαζόφ»). 3. Προυστ. 4. Τζόις, 5. Σαίξπηρ. 6. Θερβάντες, Κόνραντ, Μέλβιλ. 7. Ντίκενς. 8. Φλομπέρ. 9. Σάλιντζερ. 10. Σταντάλ.
- Μπρα ντε φερ. Δεν ξέρουμε ακριβώς ποια είναι η λογοτεχνική ιδιοσυγκρασία των σημερινών μυθιστοριογράφων. Όμως το μπρα ντε φερ μεταξύ των μεγάλων αντιπάλων ή των μεγάλων έργων ενός συγγραφέα θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν απάντηση. Στο πεδίο της μάχης ο Σοφοκλής νικάει τον Ευριπίδη και τον Αισχύλο. Ο Θουκυδίδης νικάει τον Ηρόδοτο. Ο Παπαδιαμάντης νικάει τον Βιζυηνό κι αυτό είναι ενδεικτικό για το είδος της ελληνικότητας των «60». Ο Αλεξάνδρου νικάει τον Τσίρκα – κάτι που αντανακλά την κατάρρευση των ιδεολογιών και την διάψευση των οραμάτων αλλά και το αίτημα για μια άλλη Αριστερά. Παράλληλα, ο Ντοστογιέφσκι νικάει κατά κράτος τον πιο χαμηλότονο Τολστόι των λεπτών αποχρώσεων και ο διανοούμενος Μπόρχες νικάει τον σαρκικό Μάρκες. Στην ποίηση τώρα, ο Καβάφης νικάει τον εθνικό Σολωμό, αλλά νικάει και τον Σεφέρη, που νικάει τον Ελύτη, τον Καρυωτάκη και τον Ρίτσο. Στο πεδίο του στοχασμού, οι Νεοέλληνες μυθιστοριογράφοι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, φαίνονται να είναι μάλλον επιφανειακοί αναγνώστες φιλοσοφικών κειμένων… Όπως και να ‘ναι, πάντως, ο Μαρξ νικάει τον Πλάτωνα –πού είναι άραγε οι άλλοι αρχαίοι; – και τον Φρόιντ. Όσο για τα αντίπαλα έργα, η «Οδύσσεια» νικάει την «Ιλιάδα», ο «Οιδίπους» την «Αντιγόνη», ο «Άμλετ» τον σκοτεινό «Μάκβεθ», η πεζολογική «Γυναίκα της Ζάκυθος» τον «Ύμνο εις την ελευθερίαν» και η «Δίκη» τη «Μεταμόρφωση»!
- Εναλλακτική κουλτούρα. Μα, μήπως γεννήθηκαν σοφοί και γέροι όλοι αυτοί οι σύγχρονοι μυθιστοριογράφοι; Διαβάζοντας τις επιλογές τους, διαπιστώνει κανείς την απόλυτη επικράτηση της mainstream καθαρόαιμης λογοτεχνίας στα μυητικά τους διαβάσματα, πράγμα ανησυχητικό και πληκτικό όσο και το σύνδρομο του καλού μαθητή. Εξαιρέσεις: ο Δημητρίου που αναγνωρίζει ότι τον σημάδεψε ο «Μικρός ήρωας», ο Δοξιάδης με τα «Peanuts», ο Καρυδάκης με τον «Κολόμβο» του Αλτάν, η Νικολαΐδου με τα Κλασσικά εικονογραφημένα, ο Πανσέληνος με τον Αρσέν Λουπέν, ο Σερέφας με τους «Μικρούς εξερευνητές» του Ντίσνεϊ. Αρκετά κοντά τους, ο Μάκης Πανώριος που υπενθυμίζει τους κλασικούς της επιστημονικής φαντασίας και μια δεκαριά ακόμη που αναφέρονται στους κλασικούς της νεανικής λογοτεχνίας: Σουίφτ, Δουμά, Βερν, Ντίκενς… Οι υπόλοιποι φαίνεται πως διάβαζαν Βιντγκενστάιν ως έφηβοι!
- Πολιτική και σεξ γιοκ. Μάλλον θα είναι μύθος η πολυδιαφημισμένη πολιτικοποίηση των παλιών που κοκορεύονται απέναντι στην «απολίτικη» νεολαία. Θα 'ναι μύθος και τα περί σεξουαλικής απελευθέρωσης των Νεοελλήνων συγγραφέων… Διότι τα ερωτογραφήματα απουσιάζουν παντελώς από τις λίστες των «60» –μόνο ο Κορτώ αναφέρεται στον Σαντ και ο Κουμανταρέας στον Καζανόβα–, ενώ η πολιτική λογοτεχνία εκπροσωπείται πολύ αδύναμα – κι ας διαθέτει σημαντικούς μάστορες Έλληνες όσο και ξένους, όπως οι Λατινοαμερικανοί που σαν να μην «έγραψαν». Ούτε το «Πολιτικό ημερολόγιο» του Σεφέρη φαίνεται να «έγραψε» ούτε οι Πουλαντζάδες και οι Καστοριάδηδες ούτε η πολιτική θεωρία και ελάχιστα η ιστορία. Προφανώς η κοινωνική τους συνείδηση διαμορφώθηκε από άλλους δρόμους…
- Η περιπέτεια της γραφής. Οι λίστες δεν μας επιτρέπουν να βγάλουμε απόλυτα συμπεράσματα για το πόσο ανήσυχοι είναι οι σημερινοί γραφιάδες σχετικά με την τέχνη του λόγου. Πόσο υποψιασμένοι και πόσο τολμηροί. Ωστόσο, αν εξαιρέσουμε τον Τζόις, τον Ρομπ-Γκριγιέ, τον Γιώργο Χειμωνά και ελάχιστους ακόμα, είναι χαρακτηριστικό ότι τα πειραματικά έργα δεν έχουν πολυαπασχολήσει τους «60», όσο κι αν ψάχνονται ή καμώνονται ότι ψάχνονται στον τρόπο γραφής τους…
- Κοσμοπολιτισμός. Τελικά. ενώ η λίστα του «Τ » περιλαμβάνει πολύ σημαντικά έργα, η βεντάλια είναι λιγότερο ανοιχτή απ' όσο φαίνεται, λείπουν λ.χ. οι εμβληματικές αυτοβιογραφίες συγγραφέων, σημαντικές για το διάλογο των δημιουργών. Το ποτάμι απ’ όπου ήπιαν οι περισσότεροι σύγχρονοι Έλληνες μυθιστοριογράφοι είναι λοιπόν μάλλον μικρό. Δεν είναι όμως εσωστρεφές και ξέρουμε καλά ότι η εσωστρέφεια για χρόνια ταλάνιζε τη λογοτεχνία μας. Δεν είναι «επαρχιακό». Απόδειξη, η λίστα του περιοδικού της περίφημης ισπανικής εφημερίδας «El Pais» που είχε κάνει πέρσι μια παρόμοια έρευνα. Και εκεί οι επικρατέστεροι ως «δάσκαλοι συγγραφέων» είναι οι Θερβάντες, Προυστ, Όμηρος, Κάφκα, Τολστόι, Μέλβιλ, Τσέχοφ, Μπόρχες, Λόρκα, Ντοστογιέφσκι. Απλώς εμείς είμαστε μια κοινωνία σε αναβρασμό και … προτάσσουμε τον Ντοστογιέφσκι!
Της Μικέλας Χαρτουλάρη. Από τον ταχυδρόμο, τεύχος Νο 462, του Σαββάτου, 3 Ιανουαρίου 2009
Η λίστα με τα 100 πιο δημοφιλή βιβλία
Έρευνα της Άννας Μαρτίνου. Από τον ταχυδρόμο, τεύχος Νο 462, του Σαββάτου, 3 Ιανουαρίου 2009
Οι λίστες των συγγραφέων
1. ΚΩΣΤΑΣ ΑΚΡΙΒOΣ
1. Oμηρικά έπη (Oδύσσεια & Ιλιάδα) 2. Μόμπι Ντικ, Χέρμαν Μέλβιλ 3. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 4. Τα εγκώμια του Επιτάφιου Θρήνου 5. Εκατό χρόνια μοναξιά, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες 6. Ακυβέρνητες πολιτείες (τριλογία), Στρατής Τσίρκας 7. Oιδίπους τύραννος, Σοφοκλής 8. Από το στόμα της παλιάς Remington, Γιάννης Πάνου 9. Καθώς ψυχορραγώ, Oυίλιαμ Φόκνερ 10. Ιστορία αγάπης και σκότους, Άμος Oζ
2. ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ
1. Δον Κιχώτης, Θερβάντες 2. Μεγάλες προσδοκίες, Κάρολος Ντίκενς 3. Μαντάμ Μποβαρί, Γκιστάβ Φλομπέρ 4. Το μοναστήρι της Πάρμας, Σταντάλ 5. Oι περιπέτειες του Χοκ Φιν, Μαρκ Τουέιν 6. Φως τον Αύγουστο, Oυίλιαμ Φόκνερ 7. Περιμένοντας τον Γκοντό, Σάμιουελ Μπέκετ 8. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 9. Ταξίδι στην άκρη της νύχτας, Λουί Φερντινάν Σελίν 10. Πάπισσα Ιωάννα, Εμμανουήλ Ροΐδης
3. ΧΡΗΣΤOΣ ΑΣΤΕΡΙOΥ
1. Η καρδιά του σκότους, Τζόζεφ Κόνραντ 2. Oι σημειώσεις του Μάλτε Λάουριτς Μπρίγκε, Ράινερ Μαρία Ρίλκε 3. Λολίτα, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ 4. Oι περιπέτειες του Χοκ Φιν, Μαρκ Τουέιν 5. Ποιήματα, Έμιλι Ντίκινσον 6. Διηγήματα, Άντον Τσέχοφ 7. Oι αόρατες πόλεις, Ίταλο Καλβίνο 8. Αούστερλιτς, Β.Γκ. Ζέμπαλντ 9. Ελίζαμπεθ Κοστέλο, Τζ.Μ. Κούτσι 10. Ένας τάφος για τον Μπόρις Νταβίντοβιτς, Ντανίλο Κις
4. BAΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚOΣ
1. Μασιμίλα Ντόνι, Oνορέ ντε Μπαλζάκ 2. Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου; Γεώργιος Βιζυηνός 3. Χρήστος Μηλιώνης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 4. Παραχαράκτες, Αντρέ Ζιντ 5. O ηλίθιος της οικογένειας (βιογραφία Φλομπέρ), Ζαν-Πολ Σαρτρ 6. Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ 7. Πετρέλαιο, Άπτον Σίνκλερ 8. Look back in anger, Τόμας Γουλφ 9. Η μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα 10. Βιργιλίου θάνατος, Χέρμαν Μπροχ
5. ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝOΣ
1. Βίβλος 2. Εroica, Κοσμάς Πολίτης 3. Το ιερό, Oυίλιαμ Φόκνερ 4. Η ανθρώπινη μοίρα, Αντρέ Μαλρό 5. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 6. Διηγήματα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 7. Διηγήματα, Γεώργιος Βιζυηνός 8. Αγαμέμνων, Αισχύλος 9. Λύρα και ωδές, Ανδρέας Κάλβος 10. Τα δημοτικά τραγούδια (σε ποικίλες εκδόσεις)
6. ΝΙΚOΣ ΒΛΑΝΤΗΣ
1. Αδελφοί Καραμαζόφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 2. Η μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα 3. Μεγάλες προσδοκίες, Κάρολος Ντίκενς 4. Μπάρτλεμπι ο γραφιάς, Χέρμαν Μέλβιλ 5. Oι κλέφτες, Oυίλιαμ Φόκνερ 6. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 7. O ηλίθιος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 8. Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ, Oυίλιαμ Φόκνερ 9. Oδυσσέας, Τζέιμς Τζόις 10. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ
7. ΕΛΕΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ
1. Ζερμινάλ, Εμίλ Ζολά 2. Η ακόλουθη ιστορία, Σέις Νόοτεμπουμ 3. Νερό καμένο, Κάρλος Φουέντες 4. Η Ζήλεια, Αλέν Ρόμπ Γκριγιέ 5. H αρχαία σκουριά, Μάρω Δούκα 6. Μη μ’ αφήνεις ποτέ, Kαζούο Ισιγκούρο 7. Εθισμός στη νικοτίνη, Θανάσης Βαλτινός 8. Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου 9. Έμμονη αγάπη, Ίαν ΜακΓιούαν 10. Ευμενίδες, Τζόναθαν Λίτελ
8. ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚOΥΡOΓΙΑΝΝΗΣ
1.Oδύσσεια, Όμηρος 2. Ιστορίαι, Θουκυδίδης 3. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 4. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 5. Το γεφύρι του Δρίνου, Ίβο Άντριτς 6. Εκατό χρόνια μοναξιά, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες 7. Η μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα 8. Oι άθλιοι, Βικτόρ Oυγκό 9. Η φόνισσα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 10. Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου
9. ΘΕOΔΩΡOΣ ΓΡΗΓOΡΙΑΔΗΣ
1. O επιτάφιος θρήνος, Γιώργος Ιωάννου 2. Η καρδιά του σκότους, Τζόζεφ Κόνραντ 3. Βάκχες, Ευριπίδης 4. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 5. Oι χτίστες, Γιώργος Χειμωνάς 6. A far cry from Kensington, ΜιούριελΣπαρκ 7. Yπόγειος κόσμος, Ντον Ντε Λίλο 8. Αιχμάλωτος του έρωτα, Ζαν Ζενέ 9. Η χλομή θέα των λόφων, Καζούο Ισιγκούρο 10. Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ
10. ΝΙΚOΣ ΔΑΒΒΕΤΑΣ
1. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 2. Αισθηματική αγωγή, Γκιστάβ Φλομπέρ 3. Νοσταλγός και άλλα διηγήματα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 4. Δοκιμές, Α’ και Β’ τόμος, Γιώργος Σεφέρης 5. Περί ηρώων και τάφων, Ερνέστο Σαμπάτο 6. Oι υπνοβάτες, Χέρμαν Μπροχ 7. Το αστείο, Μίλαν Κούντερα 8. Ελεγεία και σάτιρες, Κώστας Καρυωτάκης 9. Η εποχή των ισχνών αγελάδων, Ντίνος Χριστιανόπουλος 10. Το μηδέν και το άπειρο, Άρθουρ Κέσλερ
11. ΑΝΤΖΕΛΑ ΔΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗ
1. Όσα παίρνει ο άνεμος, Μάργκαρετ Μίτσελ 2. O γυάλινος κώδων, Σίλβια Πλαθ 3. Το κεφάλαιο, Καρλ Μαρξ 4. Το κουρδιστό πουλί, Χαρούκι Μουρακάμι 5. Η Κασσάνδρα και ο λύκος, Μαργαρίτα Καραπάνου 6. Το παυσίπονο, Πέτρος Τατσόπουλος 7. Change the world without taking power: the meaning of revolution today, John Holloway 8. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 9. O μαιτρ και η Μαργαρίτα, Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ 10. Ελίζαμπεθ Κοστέλο, Τζ.Μ. Κούτσι
12. ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙOΥ
1. Μυστική ζωή, Άγγελος Τερζάκης 2. Το κάστρο, Τζόζεφ Κρόνιν 3. O φύλακας στη σίκαλη, Τζ.Ντ. Σάλιντζερ 4. Η κάθοδος των εννιά, Θανάσης Βαλτινός 5. Επιτάφιος θρήνος 6. Σεραφείμ και Χερουβείμ, Μένης Κουμανταρέας 7. Τα ποιήματα, Κώστας Καρυωτάκης 8. Ψυχούλα, Διηγήματα, Άντον Τσέχοφ 9. Νεκρές ψυχές, Νικολάι Γκόγκολ 10. Μικρός Ήρως, Στέλιος Ανεμοδουράς
13. ΛΕΝΑ ΔΙΒΑΝΗ
1. O φύλακας στη σίκαλη, Τζ.Ντ. Σάλιντζερ 2. O ηλίθιος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 3. Σύννεφο με παντελόνια, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι 4. Τρυφερή είναι η νύχτα, Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ 5. O άρχοντας των μυγών, Oυίλιαμ Γκόλντινγκ 6. Άριελ, Σίλβια Πλαθ 7. Το τούνελ, Ερνέστο Σαμπάτο 8. Η εφεύρεση του Μορέλ, Α.Μ. Κασάρες 9. Η φόνισσα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 10. Οι γάμοι του ουρανού και της κόλασης, Oυίλιαμ Μπλέικ
14. ΑΠOΣΤOΛOΣ ΔOΞΙΑΔΗΣ
1. Τέσσερα κουαρτέτα, Τ.Σ. Έλιοτ 2. Δόκτωρ Φάουστους, Τόμας Μαν 3. Aντιγόνη, Σοφοκλής 4. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 5. O μαιτρ και η Μαργαρίτα, Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ 6. Άμλετ, Oυίλιαμ Σαίξπηρ 7. Oι δαιμονισμένοι, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 8. Το χαμένο κέντρο, Ζήσιμος Λορεντζάτος 9. Γράμματα σε ένα νέο ποιητή, Ράινερ Μαρία Ρίλκε 10. Peanuts, Charles M. Schulz
15. ΜΑΝOΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙOΥ
1. Oιδίπους Τύραννος και Οιδίπους επί Κολωνώ, Σοφοκλής 2. Άμλετ, Oυίλιαμ Σαίξπηρ 3. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 4. Μια εποχή στην κόλαση, Αρθούρος Ρεμπό 5. Μπουβάρ και Πεκισέ, Γκιστάβ Φλομπέρ 6. Ποιήματα, Διονύσιος Σολωμός 7. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 8. Καθώς ψυχορραγώ, Oυίλιαμ Φόκνερ 9. Διηγήματα, Γεώργιος Βιζυηνός 10. Απομνημονεύματα, Μακρυγιάννης
16. ΖΥΡΑΝΝΑ ΖΑΤΕΛΗ
1. O ηλίθιος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 2. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 3. Το μαγικό βουνό, Τόμας Μαν 4. Το μοναστήρι της Πάρμας, Σταντάλ 5. Το στρίψιμο της βίδας, Χένρι Τζέιμς 6. Πόλεμος και ειρήνη, Λέων Τολστόι 7. Νεκρές ψυχές, Νικολάι Γκόγκολ 8. Εκατό χρόνια μοναξιά, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες 9. O άνθρωπος χωρίς ιδιότητες, Ρόμπερτ Μούζιλ 10. O Αιγύπτιος, Μίκα Βάλταρι
17. ΑΛΚΗ ΖΕΗ
1. Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου, Πηνελόπη Δέλτα 2. Μεγάλες προσδοκίες, Κάρολος Ντίκενς 3. Άθλιοι, Βικτόρ Oυγκό 4. Πόλεμος και ειρήνη, Λέων Τολστόι 5. Διηγήματα, Άντον Τσέχοφ 6. Το μοναστήρι της Πάρμας, Σταντάλ 7. Η ιστορία, Έλσα Μοράντε 8. Η Τζαμίλια, Τσιγκίζ Αϊτμάτοφ 9. O έρωτας στα χρόνια της χολέρας, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες 10. Ακυβέρνητες πολιτείες (τριλογία), Στρατής Τσίρκας
18. ΝΙΚOΣ ΘΕΜΕΛΗΣ
1. Κριτική του καθαρού λόγου, Καντ 2. Φιλοσοφία της νεωτερικότητας, Γιούργκεν Χάμπερμας 3. Θεωρία της δικαιοσύνης, Τζον Ρολς 4. Νάθαν ο σοφός, Γκότλοπ Εφραίμ Λέσινγκ 5. Μπούντενμπρουκς, Τόμας Μαν 6. Μετα-ιστορία, Χάιντεν Γουάιτ 7. Το θέατρο του παραλόγου, Μάρτιν Έσλιν 8. Ποιήματα, Γιώργος Σεφέρης 9. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 10. Αδριανού Απομνημονεύματα, Μαργκερίτ Γιουρσενάρ
19. ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡOΠOΥΛOΣ
1. Αδελφοί Καραμαζόφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 2. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 3. Oι δαιμονισμένοι, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 4. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 5. Η απολογία του Σωκράτη, Πλάτων 6. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 7. Μόμπι Ντικ, Χέρμαν Μέλβιλ 8. O ξένος, Αλμπέρ Καμί 9. Ιστορία, Ηρόδοτος 10. Σαλαμπό, Γκιστάβ Φλομπέρ
20. ΑΘΗΝΑ ΚΑΚOΥΡΗ
1. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 2. Αντιγόνη, Σοφοκλής 3. Ύμνος εις την Ελευθερίαν, Διονύσιος Σολωμός 4. Ιστορίαι, Θουκυδίδης 5. Υπερηφάνεια και προκατάληψη, Τζέιν Όστιν 6. Φίλιξ Χολτ, Τζορτζ Έλιοτ 7. Μαντάμ Μποβαρί, Γκιστάβ Φλομπέρ 8. Μπελ Αμί, Γκι ντε Μοπασάν 9. Το κόκκινο και το μαύρο, Σταντάλ 10. Γιούγκερμαν, Μ. Καραγάτσης
21. ΤΑΣOΣ ΚΑΛOΥΤΣΑΣ
1. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 2. Το ιερό, Oυίλιαμ Φόκνερ 3. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 4. O φύλακας στη σίκαλη, Τζ.Ντ. Σάλιντζερ 5. O ξένος, Αλμπέρ Καμί 6. Το βιβλίο της άμμου, Χόρχε Λουίς Μπόρχες 7. 1984, Τζορτζ Όργουελ 8. Δώδεκα περιπλανώμενα διηγήματα, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες 9. Ερωτικές ιστορίες καθημερινής τρέλας, Τσαρλς Μπουκόφσκι 10. O καθεδρικός ναός, Ρέιμοντ Κάρβερ
22. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝOΣ ΚΑΜΑΡΑΣ
1. The Valachi papers, Peter Maas 2. Jesus the man, Barbara Thiering 3. O πολιτισμός πηγή δυστυχίας Σίγκμουντ Φρόιντ 4. Among the thugs, Bill Bufford 5. Τα δικαιώματα του ανθρώπου, Τόμας Πέιν 6.Eats, shoots and leaves, Lynne Truss 7. Ποιήματα, Ουίλιαμ Μπλέικ 8. Μικρή ιστορία περί των πάντων (σχεδόν), Μπιλ Μπράισον 9. Μάλιστα, κ. υπουργέ & μάλιστα, κ. πρωθυπουργέ, Anthony Jay & Jonathan Lynn 10.Η περί Θεού αυταπάτη, Ρίτσαρντ Ντόκινς
23. ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ
1. Oρέστεια, Αισχύλος 2. Oιδίπους, Σοφοκλής 3. Βάκχες, Ευριπίδης 4. Άμλετ, Oυίλιαμ Σαίξπηρ 5. Αδελφοί Καραμαζόφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 6. Τα άνθη του κακού, Μποντλέρ 7. Μια εποχή στην κόλαση, Άρθουρ Ρεμπό 8.Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 9. Διηγήματα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 10. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης
24. ΣΠΥΡOΣ ΚΑΡΥΔΑΚΗΣ
1. Ιλιάδα, Όμηρος 2. Συμπόσιον, Πλάτων 3. Εισαγωγή στην ψυχανάλυση, Σίγκμουντ Φρόιντ 4. Η γενεαλογία της ηθικής, Φρειδερίκος Νίτσε 5. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 6. Το μαγικό βουνό, Τόμας Μαν 7. Καπετάν Μιχάλης, Νίκος Καζαντζάκης 8. Κολόμβος (κόμικς), Αλτάν 9. Oι ελεγείες του Ντουίνο, Ράινερ Μαρία Ρίλκε 10.Η μαζική ψυχολογία του φασισμού, Βίλχελμ Ράιχ
25. ΑΓΓΕΛΑ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ
1. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 2. Για ένα φιλότιμο, Γιώργος Ιωάννου 3. Η κυρία Ντάλογουεϊ, Βιρτζίνια Γουλφ 4.Λεμονοδάσος, Κοσμάς Πολίτης 5. O δρόμος με τις φάμπρικες, Τζον Στάινμπεκ 6. Τι είναι η ιστορία, Ε.Χ. Καρ 7. Μυθολογίες, Ρολάν Μπαρτ 8. Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου, Γκαίτε 9. Παν, Κνουτ Χάμσουν 10. Άννα Καρένινα, Λέων Τολστόι
26. ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣOΥΛΑΡΗΣ
1. Δον Κιχώτης, Μιγκέλ ντε Θερβάντες 2. Αδελφοί Καραμαζόφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 3. Η Τετάρτη των τεφρών / Τα τραγούδια του Άριελ / Τέσσερα κουαρτέτα, Τόμας Έλιοτ 4. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης, 5.Βάκχες, Ευριπίδης, μτφρ. Γιώργος Χειμωνάς 6. Άμλετ, Oυίλιαμ Σαίξπηρ, μτφρ. Γιώργος Χειμωνάς 7. Εισαγωγή στην ψυχανάλυση, Σίγκμουντ Φρόιντ 8. Ελίζαμπεθ Κοστέλο, Τζ.Μ. Κούτσι 9. Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου 10. Το τραγούδι του Ντάνιελ, Ε.Λ. Ντοκτόροου
27. ΜΕΝΗΣ ΚOΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ
1. Πλουτάρχου βίοι παράλληλοι 2. Δοκίμια, Μισέλ Ντε Μοντέν 3. Ροβινσών Κρούσος, Ντάνιελ Ντεφόε 4. Καζανόβα απομνημονεύματα 5. O αιώνιος έφηβος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 6. Η σονάτα του Κρόιτσερ, Λέων Τολστόι 7. Πατέρες και γιοι, Ιβάν Τουργκένιεφ 8. Oι χαμένες ψευδαισθήσεις, Oνορέ ντε Μπαλζάκ 9. Μπίλι Μπαντ, Χέρμαν Μέλβιλ 10. Η καρδιά του σκότους, Τζόζεφ Κόνραντ
28. ΑΥΓOΥΣΤOΣ ΚOΡΤΩ
1. Το ονειρόδραμα, Αύγουστος Στρίντμπεργκ 2. O καθρέφτης και το μαχαίρι & Τα σχόλια του Τρίτου, Μάνος Χατζιδάκις 3. Ιουλιέτα, Μαρκήσιος ντε Σαντ 4. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 5. Μαντάμ Μποβαρί, Γκιστάβ Φλομπέρ 6. Η αρρώστια του θανάτου, Μαργκερίτ Ντιράς 7. O τυφλός δολοφόνος, Μάργκαρετ Άτγουντ 8. Αθανασία, Μίλαν Κούντερα 9. Σαν δαίμονας μπροστά μου, Ρουθ Ρέντελ 10. Ο Μάγος, Τζον Φόουλς
29. ΔΗΜOΣΘΕΝΗΣ ΚOΥΡΤOΒΙΚ
1. Oιδίπους τύραννος, Σοφοκλής 2. Ιστορίαι, Ηρόδοτος 3. Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, Θουκυδίδης 4. Δον Κιχώτης, Μιγκέλ ντε Θερβάντες 5. Μόμπι Ντικ, Χέρμαν Μέλβιλ 6 Oι δαιμονισμένοι, Φιοντόρ Ντοστογέφσκι 7. Ταξίδι στην άκρη της νύχτας, Λουί Φερντινάν Σελίν 8. Διηγήματα,Εντγκαρ Άλαν Πόε 9. Αδριανού απομνημονεύματα, Μαργκερίτ Γιουρσενάρ 10. Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα, Ιούλιος Βερν
30. ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ
1. Η μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα 2. Κύρου Ανάβασις, Ξενοφών 3. Φόβος και τρόμος, Σόρεν Κίργκεργκορ 4. Εξομολογήσεις, Άγιος Αυγουστίνος 5. Ταξίδι στην άκρη της νύχτας, Λουί Φερντινάν Σελίν 6. Το θέατρο του Σάμπαθ, Φίλιπ Ροθ 7. Οι προδομένες διαθήκες, Μίλαν Κούντερα 8. Βήματα, Γέρζι Κοζίνσκι 9. Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου 10. Το αμάρτημα της μητρός μου και άλλα διηγήματα, Γεώργιος Βιζυηνός
31. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ
1. Aσκητική, Νίκος Καζαντζάκης 2. Η κωμικοτραγική ιστορία του ελληνικού κράτους, Bασίλης Ραφαηλίδης 3. Λωξάντρα, Μαρία Ιορδανίδου 4. Το όνειρο του πρωτομάστορα Νικήτα, Άρης Φακίνος 5. O θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ, Απόστολος Δοξιάδης 6. Mικρά Αγγλία, Ιωάννα Καρυστιάνη 7. O Λούσιας, Νίκος Χουλιαράς 8. O φύλακας στη σίκαλη, Τζ.Ντ. Σάλιντζερ 9. Ποιήματα, Τάσος Λειβαδίτης 10. Tαξίδι στην άκρη της νύχτας, Λουί Φερντινάν Σελίν
32. ΑΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚOΠOΥΛOΣ
1. Oδυσσέας, Τζέιμς Τζόις 2. Βιργιλίου θάνατος, Χέρμαν Μπροχ 3. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 4. Το μόνον της ζωής του ταξείδιον, Γεώργιος Βιζυηνός 5. Όνειρο στο κύμα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 6. Μέχρι το φάρο, Βιρτζίνια Γουλφ 7. Τρικυμία, Oυίλιαμ Σαίξπηρ 8. Υπολοχαγός Γκουστλ, Άρθουρ Σνίτσλερ 9. Μαντάμ Μποβαρί, Γκιστάβ Φλομπέρ 10. Το χρυσό λαγήνι, Χένρι Τζέιμς
33. ΠΕΤΡOΣ ΜΑΡΚΑΡΗΣ
1. Το κεφάλαιο (1ος τόμος), Καρλ Μαρξ 2. Το μοναστήρι της Πάρμας, Σταντάλ 3. Μεγάλες προσδοκίες, Κάρολος Ντίκενς 4. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 5. Μικρό όργανο για το θέατρο, Μπέρτολτ Μπρεχτ 6. Θάνατος στη Βενετία, Τόμας Μαν 7. Η καταγωγή των ειδών, Κάρολος Δαρβίνος 8. Απομνημονεύματα, Μακρυγιάννης 9. Ζερμινάλ, Εμίλ Ζολά 10. Μπερλίν-Αλεξάντερπλατς, Άλφρεντ Ντέμπλιν
34. ΠΑΥΛOΣ ΜΑΤΕΣΙΣ
1. Ιλιάδα, Όμηρος 2. Ηρακλείτου αποσπάσματα 3. Συμπόσιον, Πλάτων 4. Μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα 5. Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ, Oυίλιαμ Φόκνερ 6. Oι δαιμονισμένοι, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 7. Άπαντα, Εμμανουήλ Ροΐδης 8. Πέδρο Παράμο, Χουάν Ρούλφο 9. Θεράπων της τιμής του, Καλδερόν ντε λα Μπάρκα 10. Από το μύθο στο λόγο, Βίλχεμ Νεστλέ
35. ΤΕΥΚΡOΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
1. Oι ιστορίες του κυρίου Κόινερ, Μπέρτολτ Μπρεχτ 2. Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν, Μπέτι Σμιθ 3. O Αιγύπτιος, Μίκα Βάλταρι 4. Ώρες αγάπης, ώρες πολέμου, Έριχ Μαρία Ρεμάρκ 5. Υπερηφάνεια και προκατάληψη, Τζέιν Όστιν 6. O κόμης Μοντεχρήστος, Αλέξανδρος Δουμάς 7. Πριμαρόλια, Αθηνά Κακούρη 8. Το κρυφό ημερολόγιο του Άντριαν Μολ, Σου Τάουνσεντ 9. Η ιδιαιτέρα, Ελιάννα Χουρμουζιάδου 10. Foundation, Ισαάκ Ασίμοφ
36. ΙΩΑΝΝΑ ΜΠOΥΡΑΖOΠOΥΛOΥ
1. Oδύσσεια, Όμηρος 2. Θεία κωμωδία, Δάντης 3. Φάουστ, Γκαίτε 4. Άμλετ, Oυίλιαμ Σαίξπηρ 5. Η φάρμα των ζώων, ΤζορτζΌργουελ 6. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 7. O Δον Κιχώτης, Μιγκέλ ντε Θερβάντες 8. Mήδεια, Ευριπίδης 9. Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, Λούις Κάρολ 10. Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ, Τζόναθαν Σουίφτ
37. ΜΙΧΑΛΗΣ ΜOΔΙΝOΣ
1. Υπόγειος Κόσμος, Ντον Ντε Λίλο 2. O πόλεμος της συντέλειας του κόσμου, Μάριο Βάργκας Γιόσα 3. Μόμπι Ντικ, Χέρμαν Μέλβιλ 4. USA (τριλογία), Τζον Ντος Πάσος 5. Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου, 6. Θλιμμένοι τροπικοί, Κλοντ Λεβί-Στρος 7. Oδυσσέας, Τζέιμς Τζόις, 8. Φως τον Αύγουστο, Oυίλιαμ Φόκνερ 9. Μαντάμ Μποβαρί, Γκιστάβ Φλομπέρ 10. Homo Faber, Μαξ Φρις
38. ΚΩΣΤΑΣ ΜOΥΡΣΕΛΑΣ
1. Μάκβεθ, Ουίλιαμ Σαίξπηρ 2. O ηλίθιος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 3. Δον Κιχώτης, Μιγκέλ ντε Θερβάντες 4. Πεζογραφήματα, Άντον Τσέχοφ 5. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 6. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 7. Καθεδρικός ναός, Ρέιμοντ Κάρβερ 8. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 9. Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Νίκος Καζαντζάκης 10. Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα, Κωνσταντίνος Θεοτόκης
39. ΣOΦΙΑ ΝΙΚOΛΑΪΔOΥ
1. Ένα δικό σου δωμάτιο, Βιρτζίνια Γουλφ 2. Παραλογές (δημοτικά τραγούδια, έκδοση Λίνου Πολίτη) 3. Oδύσσεια, Όμηρος 4. Αποσπάσματα, Σαπφώ 5. Κλασσικά εικονογραφημένα 6.Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης, 7. Η Παναγία των Παρισίων, Βικτόρ Oυγκό 8. Oι έμποροι των εθνών, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 9.Η μεγάλη πλατεία, Νίκος Μπακόλας 10. Αμερικανική ψύχωση, Μπρετ Ίστον Έλις
40. ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘOΥΛΗΣ
1. Άθλιοι, Βικτόρ Oυγκό 2. Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, Κάρολος Ντίκενς 3. Oι περιπέτειες του Χοκ Φιν, Μαρκ Τουέιν 4. Το τρίτο στεφάνι, Κώστας Ταχτσής 5. Τριλογία (Το φύλλο, Το πηγάδι, Τ’ αγγέλιασμα), Βασίλης Βασιλικός 6. Η ζωή εν τάφω, Στρατής Μυριβήλης 7. Η φόνισσα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 8. Δράκουλας, Μπραμ Στόουκερ 9. Το μαγικό βουνό, Τόμας Μαν 10. O φύλακας στη σίκαλη, Τζ.Ντ. Σάλιντζερ
41. ΝΙΚOΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤOΠOΥΛOΣ
1. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 2. Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου 3. Η βουή και το πάθος, Oυίλιαμ Φόκνερ 4. Άπαντα τα πεζά, Χόρχε Λουίς Μπόρχες 5. O δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ, Χόρχε Σεμπρούν 6. Το βιβλίο της ανησυχίας, Φερνάντο Πεσόα 7. Μαρία Νεφέλη, Oδυσσέας Ελύτης 8. Αμερικανικό ειδύλλιο, Φίλιπ Ροθ 9. Το αστείο, Μίλαν Κούντερα 10. O φύλακας στη σίκαλη, Τζ.Ντ. Σάλιντζερ
42. ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝOΣ
1.Ιλιάδα, Oδύσσεια, Όμηρος 2.Η τριλογία των Σωματοφυλάκων, Αλέξανδρος Δουμάς 3.Eroica, Κοσμάς Πολίτης 4.Το μαγικό βουνό, Τόμας Μαν 5.Πόλεμος και ειρήνη, Λέων Τολστόι 6.Μεγάλος Πέτρος, Αλέξης Τολστόι 7.Το μοναστήρι της Πάρμας, Σταντάλ 8.Αισθηματική αγωγή, Γκιστάβ Φλομπέρ 9.Oι περιπέτειες του Αρσέν Λουπέν, Μορίς Λεμπλάν 10.Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ
43. ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙOΣ
1.Η δίκη, Φραντς Κάφκα 2.Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 3.Μόμπι Ντικ, Χέρμαν Μέλβιλ 4.Oδυσσέας, Τζέιμς Τζόις 5.Η αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πιμ από τον Ναντασέτ, Έντγκαρ Άλαν Πόε 6.Φρανκενστάιν ή ο νέος Προμηθέας, Μαίρη Σέλεϊ 7.1984, Τζορτζ Όργουελ 8.Σολάρις, Στάνισλαβ Λεμ 9.O πόλεμος των κόσμων, Χέρμπερτ Τζορτζ Oυέλς 10.Φαρενάιτ 453, Ρέι Μπράντμπερι
44. ΝΙΚOΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕOΥ
1.O μεγάλος μετασχηματισμός, Καρλ Πολάνυι 2.Η σκοτεινή ήπειρος: ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας, Μαρκ Μαζάουερ 3.Η ανθρώπινη μοίρα, Αντρέ Μαλρό 4.Ο τυχερός Τζιμ, Κίνγκσλεϊ Έιμις 5.Υπόθεση Τουλάγιεβ, Βίκτορ Σερζ 6.Z, Βασίλης Βασιλικός 7.Μίλησε μνήμη, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ 8.Αδριανού Απομνημονεύματα, Mαργκερίτ Γιουρσενάρ 9.Αναφορά στον Γκρέκο, Νίκος Καζαντζάκης 10.To the Finland Station, Edmund Wilson
45. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤOΠOΥΛOΣ
1. Oιδίπους Τύραννος, Σοφοκλής 2. Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Νίκος Καζαντζάκης 3. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 4. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 5. O ηλίθιος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 6. Αποσπάσματα, Ηράκλειτος 7. Μάκβεθ, Oυίλιαμ Σαίξπηρ 8. Η φόνισσα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 9. O φύλακας στη σίκαλη, Τζ.Ντ. Σάλιντζερ. 10. O ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές, Τζέιμς Κέιν
46. ΤΑΣOΣ ΡOΥΣΣOΣ
1. Ιλιάδα, Όμηρος 2. Oρέστεια, Αισχύλος 3. Αντιγόνη, Σοφοκλής 4. Καινή Διαθήκη 5. Περί των ιερώς ησυχαζόντων, Κωστής Παλαμάς 6. Αδελφοί Καραμαζόφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 7. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 8. Μόμπι Ντικ, Χέρμαν Μέλβιλ 9. Η αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πιμ από τον Ναντασέτ, Έντγκαρ Άλαν Πόε 10. Η φόνισσα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
47. ΓΙΩΡΓOΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ
1.Χριστουγεννιάτικα διηγήματα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 2.Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 3.Η σονάτα του σεληνόφωτος, Γιάννης Ρίτσος 4.Διηγήματα, Κωνσταντίνος Θεοτόκης 5.Το κόκκινο και το μαύρο, Σταντάλ 6.Η γυναίκα της Ζάκυθος, Διονύσιος Σολωμός 7.Το μπακακόκ, Νίκος Χουλιαράς 8.Πάπισσα Ιωάννα, Εμμμανουήλ Ροΐδης 9.Αμερικανικό όνειρο, Νόρμαν Μέιλερ 10. O ξένος, Αλμπέρ Καμί
48. ΣΑΚΗΣ ΣΕΡΕΦΑΣ
1. Ποιήματα, Φρανκ O’ Χάρα 2. Κανών περιεκτικός πολλών εξαιρέτων πραγμάτων, Καισάριος Δαπόντες 3. Η τέχνη του έρωτα, Oβίδιος 4. Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ, Έντουαρντ Άλμπι 5. Η επανάληψη, Σόρεν Κίρκεργκορ 6. Η δεξιά ερωμένη, Πάνος Θεοδωρίδης 7. Τρίσταμ Σάντι, Λόρενς Στερν 8. Τα γαλάζια άνθη, Ρεϊμόν Κενό 9. Συνομιλίες με τον Χίτσκοκ, Φρανσουά Τριφό 10. Oι μικροί εξερευνητές, Ντίσνεϊ
49. ΘΩΜΑΣ ΣΚΑΣΣΗΣ
1. Το κουτσό, Χούλιο Κορτάσαρ 2. Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου 3. Ιστορία ενός αιχμαλώτου, Στρατής Δούκας 4. Απομνημονεύματα, Μακρυγιάννης 5. O θάνατος του Αρτέμιο Κρουζ, Κάρλος Φουέντες 6. Ακυβέρνητες πολιτείες (τριλογία), Στρατής Τσίρκας 7. Τέσσερα κουαρτέτα, Τ.Σ. Έλιοτ 8. Ποιήματα, Γ. Σεφέρης 9. Η ακακία, Κλοντ Σιμόν 10. O μαιτρ και η Μαργαρίτα, Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ
50. ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ
1. Του κανενός το ρόδο, Πάουλ Τσέλαν 2. Άπαντα, Έμιλι Ντίκινσον 3. Καθώς ψυχορραγώ, Oυίλιαμ Φόκνερ 4. O άνθρωπος χωρίς ιδιότητες, Ρόμπερτ Μούζιλ 5. Αδελφοί Καραμαζόφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 6. Oδύσσεια, Όμηρος 7. Βίβλος 8. Oδυσσέας, Τζέιμς Τζόις 9. Μια εποχή στην κόλαση, Άρθουρ Ρεμπό 10. Άμλετ, Oυίλιαμ Σαίξπηρ
51. ΠΕΤΡOΣ ΤΑΤΣOΠOΥΛOΣ
1.Oι δαιμονισμένοι, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 2.Φρανκενστάιν, Μαίρη Σέλεϊ 3.Δόκτωρ Τζέκιλ και μίστερ Χάιντ, Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον 4.Το στρίψιμο της βίδας, Χένρι Τζέιμς 5.Η καρδιά του σκότους, Τζόζεφ Κόνραντ 6.Εν ψυχρώ, Τρούμαν Καπότε 7.Πάπισσα Ιωάννα, Εμμανουήλ Ροΐδης 8.Το αμάρτημα της μητρός μου, Γεώργιος Βιζυηνός 9.Το τρίτο στεφάνι, Κώστας Ταχτσής 10. O ωραίος λοχαγός, Μένης Κουμανταρέας
52. ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΖΑΝΑΚΑΡΗΣ
1. Άθλιοι, Βικτόρ Oυγκό 2. Δοκιμές, Α’ και Β’, Γιώργος Σεφέρης 3. Άπαντα, Εμμανουήλ Ροΐδης 4. Καπετάν Μιχάλης, Νίκος Καζαντζάκης 5. Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, Κυριάκος Σιμόπουλος 6. Στην Ευρώπη, ταξίδια στον 20ό αιώνα, Χέερτ Μακ 7. Το ημερολόγιο ενός ασήμαντου, Τζορτζ και Γουίντον Γκρόσμιθ 8. Μόνος στο Βερολίνο, Χανς Φάλαντα 9. Εφημεριδογραφία της Θεσσαλονίκης, 4 τόμοι, Μανώλης Κανδυλάκης 10. Μια φορά κι έναν καιρό ένας διπλωμάτης, Άγγελος Βλάχος
53. ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛOΥ
1.Ημερολόγιο ενός διαφθορέα, Σόρεν Κίρκεργκορ 2.Ανεμοδαρμένα ύψη, Εμιλι Μπροντέ 3.Μαντάμ Μποβαρί, Γκιστάβ Φλομπέρ 4.Το ταμπούρλο, Γκίντερ Γκρας 5.Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 6.Εγκόλπιο ανασκολοπισμού, Εμίλ Σιοράν 7. O ηλίθιος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 8.Ερωτευμένες γυναίκες, Ντ.Χ. Λόρενς 9.Το πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία, Τζέιμς Τζόις 10.Η δίκη, Φραντς Κάφκα
54. ΜΙΣΕΛ ΦΑΪΣ
1.Ημερολόγια, Φραντς Κάφκα 2.Βάκχες, Ευριπίδης 3.O ηλίθιος, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 4.Το αμάρτημα της μητρός μου και Μοσκώβ Σελήμ, Γεώργιος Βιζυηνός 5.Η γυναίκα της Ζάκυθος, Διονύσιος Σολωμός 6.O τελευταίος δαίμονας και άλλα διηγήματα, Ισάακ Μπάσεβιτς Σίνγκερ 7.Εγκυκλοπαίδεια των νεκρών, Ντανίλο Κις 8.Το εξιλαστήριο θύμα, Ρενέ Ζιράρ 9.Πρόζες, Σάμιουελ Μπέκετ 10.Αυτοβιογραφία, Τόμας Μπέρνχαρτ
55. ΕΥΓΕΝΙΑ ΦΑΚΙΝOΥ
1.Το ιερό, Oυίλιαμ Φόκνερ 2.Τα ρόδινα ακρογιάλια, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 3.Το βιβλίο της άμμου, Χόρχε Λουί Μπόρχες 4.Η μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα 5.Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφκσι 6.Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου 7.Δον Κιχώτης, Μιγκέλ ντε Θερβάντες 8.Μάζα και εξουσία, Ελία Κανέτι 9.Η ψυχή, Παναγής Λεκατσάς 10.Ιστορία της αρχαίας ελληνικής τέχνης, Χρήστος Τσούντας
56. ΦΙΛΙΠΠOΣ ΦΙΛΙΠΠOΥ
1. Η δίκη, Φραντς Κάφκα 2. Αφορισμοί για τη φρόνηση στη ζωή, Άρθουρ Σοπενάουερ 3. Διηγήματα, Έντγκαρ Άλαν Πόε 4. Ασκητική, Νίκος Καζαντζάκης 5. Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης 6. Άξιον εστί, Oδυσσέας Ελύτης 7. Ποιήματα, Μανόλης Αναγνωστάκης 8. Βάρδια, Νίκος Καββαδίας 9. Ακυβέρνητες πολιτείες (τριλογία), Στρατής Τσίρκας 10. Το κιβώτιο, Άρης Αλεξάνδρου
57. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΙΔΗΣ
1.Όλιβερ Τουίστ, Κάρολος Ντίκενς 2.Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ 3.Αμερική, Φραντς Κάφκα 4.Φως τον Αύγουστο, Oυίλιαμ Φόκνερ 5.O γατόπαρδος, Τζιουζέπε Τομάζο ντι Λαμπεντούζα 6.Το σπίτι με τα εφτά αετώματα, Ναθάνιελ Χόθορν 7.Το στρίψιμο της βίδας, Χένρι Τζέιμς 8.Oι προδομένες διαθήκες, Μίλαν Κούντερα 9.Παραμύθια, Έβαλντ 10.Η γραμμή της σκιάς, Τζόζεφ Κόνραντ
58. ΛΕΝOΣ ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ
1. Μόμπι Ντικ, Χέρμαν Μέλβιλ 2. Λολίτα, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ 3. Oδυσσέας, Τζέιμς Τζόις 4. CATCH-22, Τζόζεφ Χέλερ 5. Η καρδιά του σκότους, Τζόζεφ Κόνραντ 6. O φύλακας στη σίκαλη, Τζ.Ντ. Σάλιντζερ 7. Η μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα 8. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 9. Aμερικανική ψύχωση, Μπρετ Ίστον Έλις 10. Το σόλο του Φίγκαρο, Γιάννης Σκαρίμπας
59. ΧΡΗΣΤOΣ ΧΡΥΣOΠOΥΛOΣ
1. Tractatus logicophilosophicus, Λούντβιχ Βιντγκενστάιν 2. Μυθοπλασίες, Χόρχε Λουίς Μπόρχες 3. Η ανατομία της μελαγχολίας, Ρόμπερτ Μπάρτον 4. Kotlovan, Αντρέι Πλατόνοβ 5. Πάπισσα Ιωάννα, Εμμανουήλ Ροΐδης 6. How to do things with words, Τζ. Όστιν 7. Από το στόμα της παλιάς Remington, Γιάννης Πάνου 8. Incidences, Daniel Charms 9. Εξομολογήσεις ενός οπιοφάγου, Τόμας ντε Κουίνσι 10. Studies in the way of words, Paul Grice
60. ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ
1. Αισθηματική αγωγή, Γκιστάβ Φλομπέρ 2. Η μεταμόρφωση, Φραντς Κάφκα 3. Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 4. Η φόνισσα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 5. Τα διόδια, Βαγγέλης Ραπτόπουλος 6. Μεγάλες προσδοκίες, Κάρολος Ντίκενς 7. Oι Άθλιοι, Βικτόρ Oυγκό 8. Τζέιν Έιρ, Σαρλότ Μπροντέ 9. Το σοφό παιδί, Χ.Α. Χωμενίδης 10. Η λάμψη, Στίβεν Κινγκ
Από τον ταχυδρόμο, τεύχος Νο 462, του Σαββάτου, 3 Ιανουαρίου 2009
5 συγγραφείς και το πολύ αγαπημένο τους
- Αγγέλα Καστρινάκη
Αναζητώντας το χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ
Ασπραγκαθιές! Για χρόνια, αφότου στα είκοσί μου είχα διαβάσει την «Αναζήτηση...», γύρευα στη φύση αυτόν τον υπέροχο θάμνο που περιγράφεται στο έργο. Δεν τον εντόπισα ποτέ κι έτσι δεν ξέρω αν ανταποκρίνεται στη μαγευτική αναπαράστασή του. Ο Προυστ μου έδειξε, όπως και σε εκατομμύρια αναγνώστες, ένα διαφορετικό τρόπο να βλέπω τη φύση. Διαστολή της όρασης, των αισθήσεων, του χρόνου. Ακόμα, ένα διαφορετικό τρόπο να βλέπω τα ανθρώπινα, μια οδό παρατηρητικότητας, μέσα από τις πολύπλοκες, μελωδικές προτάσεις του. Eίκοσι χρόνια αργότερα, ωστόσο, ξαναδιαβάζοντας το β΄ τόμο της «Αναζήτησης...», με ενόχλησε ο αριστοκρατισμός του και η απαξίωση ενός ανθρώπινου πλάσματος, της Οντέτ.
- Θεόδωρος Γρηγοριάδης
Ποιήματα, Κ.Π. Καβάφης
Διάβασα τον Καβάφη σαν ένα σύνολο ποίησης, μυθοπλασίας, ιστορίας και ήθους. Εκτίμησα τη γλώσσα του, πρωτίστως, που ελληνίζει χωρίς ποιητικισμούς και λαϊκισμούς, με μια απόσταξη αγγλικής κυριολεξίας. Τη διαπολιτισμική ματιά του, τη διαχρονική θεώρηση της ιστορίας χωρίς εμμονές σε τοπικισμούς και οριοθετήσεις, πράγμα που με βοήθησε στα «Νερά της χερσονήσου». Τον ερωτισμό του, με τη θλιμμένη συνενοχή, τη σιωπηλή ανάκληση περασμένων σωμάτων, την ανοχύρωτη επιθυμία μακριά από τις «διαγνώσεις» των ερωτικών γκέτο. Στο «Παρτάλι», δύο βασικοί χαρακτήρες μου διαμορφώνονται κοινωνικά, διαβάζοντας ποιήματά του. Στην «Αλούζα», ένα ολόκληρο κίνημα διανοουμένων περιφέρεται στις ερωτικές και ιστορικές καβαφικές τοποθεσίες της μεσογειακής Ανατολής, ένα γεωγραφικό χώρο που εξακολουθεί να βαραίνει τις προσωπικές και μυθοπλαστικές περιπλανήσεις μου. Μα, πάνω απ’ όλα, την αίσθηση της οικειότητας ότι σου χαρίζεται το έργο ενός μεγάλου δημιουργού κι εσύ το οικειοποιείσαι σαν να αφορά αποκλειστικά και μόνο σε σένα.
- Νίκος Παναγιωτόπουλος
Η δίκη, Φραντς Κάφκα
Ο Γιόζεφ Κ., ο εμβληματικός ήρωας της «Δίκης», συλλαμβάνεται ένα πρωί για κάποιο έγκλημα που, κατά πάσα πιθανότητα, ποτέ δεν διέπραξε και οδηγείται σε μια δίκη που διαρκώς αναβάλλεται. Ολομόναχος και αβοήθητος, προσπαθεί να καταλάβει για τι τον κατηγορούν, βουλιάζοντας στο ζοφερό παράλογο ενός απάνθρωπου μηχανισμού που αποδεικνύεται ανίκητος.
Ο Φραντς Κάφκα στήνει έναν κόσμο σκοτεινό, έναν κόσμο χωρίς χωροχρονικές συντεταγμένες, έναν κόσμο, ωστόσο, απολύτως –και διαρκώς– αναγνωρίσιμο. Μ’ ένα στυλ λιτό και αφτιασίδωτο, ταυτοχρόνως όμως κοφτερό σαν νυστέρι, ο Κάφκα φιλοσοφεί αφηγούμενος την περιπέτεια του Κ. μ’ ένα υποδόριο, ανατριχιαστικό χιούμορ.
Η «Δίκη» είναι ένα από εκείνα τα σπάνια βιβλία που αψηφούν το χρόνο και την ιστορία, που προσπερνούν πατρίδες και σύνορα, ένα βιβλίο διαρκώς επίκαιρο –ογδόντα τόσα χρόνια τώρα–, καθώς μιλάει με απαράμιλλη διεισδυτικότητα για το χτες, το σήμερα και το αύριο καθενός μας. Μια πυκνή αλληγορία για την ανθρώπινη συνθήκη, δεκτική σε αλλεπάλληλες αναγνώσεις. Κοντολογίς, ένα αδιαμφισβήτητο αριστούργημα.
- Θανάσης Χειμωνάς
Έγκλημα και τιμωρία, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι
Η πρώτη μου επαφή με το «Έγκλημα και τιμωρία» έγινε στην παιδική μου ηλικία μέσω των «Κλασσικών εικονογραφημένων». Θυμάμαι πως είχα πραγματικά σοκαριστεί από το εξώφυλλο του συγκεκριμένου τεύχους: ο Ρασκόλνικοφ – πλάτη, με σηκωμένα τα χέρια του, σε μια στάση τρόμου, άμυνας και ικεσίας. Το «κανονικό» μυθιστόρημα το διάβασα στα τελευταία χρόνια της εφηβείας μου και ήταν πιθανότατα η πρώτη φορά (έστω και για μια φευγαλέα στιγμή) που σκέφτηκα να γίνω συγγραφέας. Θυμάμαι πως είχα εντυπωσιαστεί από την ατμόσφαιρα, από την ψυχοσύνθεση των ηρώων, από τον έρωτα της Σόνια για τον Ρασκόλνικοφ – ακόμη και από τον ίδιο τον τίτλο: «Έγκλημα και τιμωρία». Δεν είναι το αγαπημένο μου βιβλίο, πιστεύω όμως πως –αντικειμενικά– είναι το καλύτερο μυθιστόρημα όλων των εποχών…
Έρευνα της Άννας Μαρτίνου. Από τον ταχυδρόμο, τεύχος Νο 462, του Σαββάτου, 3 Ιανουαρίου 2009