Να είσαι Ελληνας και να γερνάς στην Ελλάδα, σημαίνει ότι έχεις πολύ περισσότερες πιθανότητες από τους πολίτες έντεκα ευρωπαϊκών χωρών να είσαι φτωχός και άρρωστος, αν και αισιόδοξος.*Οι Ελληνες άνω των 50 ετών είναι οι φτωχότεροι μεταξύ των ευρωπαίων συνομηλίκων τους. Κατέχουν τα πρωτεία στον συνδυασμό αρρώστιας και φτώχειας. Οι 9 στους 10 από 50 έως 70 ετών με άσχημη ή πολύ άσχημη υγεία είναι φτωχοί, έναντι 58,6% του μέσου ευρωπαϊκού όρου που συνδυάζει προβλήματα υγείας και ανέχεια.
*Παρ' όλα αυτά η τρίτη ηλικία δεν χάνει εύκολα το χαμόγελό της. Η Ελλάδα παρουσιάζει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά μελαγχολίας στην Ευρώπη. Μία εικόνα που αλλάζει, πάντως, όσο οι Ελληνες μεγαλώνουν. Τότε ο αριθμός των μελαγχολικών ατόμων αυξάνεται με τον εντονότερο ρυθμό στην Ευρώπη και εξισώνεται με το μέσο ευρωπαϊκό όρο.
Ερευνα μεγάλης κλίμακας
* Οσον αφορά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η τρίτη ηλικία στις καθημερινές της δραστηριότητες, η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα στις τρεις ευρωπαϊκές χώρες με τις χειρότερες επιδόσεις, μετά την Ισπανία και το Βέλγιο. Στην ηλικιακή ομάδα άνω των 75 ετών το ποσοστό των ατόμων που δυσκολεύονται στην καθημερινή τους ζωή είναι πολύ υψηλότερο από το μέσο όρο, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση.
Τα δεδομένα προέρχονται από τη μεγαλύτερη έρευνα για την τρίτη ηλικία που χρηματοδοτεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε 11 χώρες, στις οποίες περιλαμβάνεται και η Ελλάδα και αφορούν 31.000 ανθρώπους. Το δεύτερο κύμα συλλογής δεδομένων θα συμπεριλάβει δύο επιπλέον χώρες, την Τσεχία και την Πολωνία, διευρύνοντας τις δυνατότητες της έρευνας SHARE στην κατανόηση των κοινωνικών και όχι μόνο παραμέτρων που αφορούν τον πληθυσμό 50+ στην Ευρώπη.
Ενα από τα ερωτήματα στα οποία καλείται να απαντήσει η έρευνα, είναι εάν υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην κατάσταση φυσικής και ψυχικής υγείας και στην οικονομική άνεση.
«Υπάρχει και είναι έντονη», επισημαίνει η επιστημονική υπεύθυνη της έρευνας για την Ελλάδα, καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου Αντιγόνη Λυμπεράκη. «Τα άτομα με κακή υγεία είναι συνήθως φτωχότερα από εκείνα με καλή υγεία. Στο σύνολο των χωρών, τα άτομα με καλή υγεία απολαμβάνουν οικονομική άνεση (κατά 67%), ενώ όσοι έχουν άσχημη υγεία υπολείπονται κατά 25 μονάδες σε οικονομική άνεση. Τα ποσοστά αυτά είναι εντονότερα στην Ελλάδα. Η εικόνα δεν είναι ομοιόμορφη σε όλες τις χώρες, αλλά η σχέση κακής υγείας και κακής οικονομικής κατάστασης είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού».
Οπως μας αναφέρει η κ. Λυμπεράκη, «η σχέση κακής φυσικής-ψυχολογικής υγείας και κακής οικονομικής κατάστασης είναι ένα εύρημα που επαναλαμβάνεται σε όλες τις χώρες, σε άλλες περισσότερο σε άλλες λιγότερο, ασχέτως των συστημάτων υγείας και κοινωνικής προστασίας αλλά και του οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου διαβίωσης. Ποιο όμως από τα δύο έρχεται πρώτο; Η κακή οικονομική κατάσταση ή η κακή υγεία; Η ερευνήτρια μας λέει: «Μπορεί μια ασθένεια να μειώνει τη δυνατότητα εργασίας, να προσθέτει δαπάνες και να οδηγεί στα οικονομικά προβλήματα. Εξίσου πιθανό όμως είναι η κακή οικονομική κατάσταση και ιδιαίτερα "η επίμονη φτώχεια" να επιβαρύνουν την υγεία και να δημιουργούν τάσεις κατάθλιψης».
Οπως εξηγεί, «μια δειγματοληπτική έρευνα που εξετάζει την κατάσταση σε μια χρονική στιγμή δεν μπορεί να διακρίνει ποιο από τα δύο έρχεται πρώτο. Μπορεί να διαπιστώσει τη συσχέτιση -όπως μια φωτογραφία δείχνει μια κατάσταση χωρίς να ξέρουμε τι προηγήθηκε. Για να απαντήσουμε στο ερώτημα του τι έρχεται πρώτο, απαιτούναι στοιχεία των ιδίων ατόμων σε δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές».
Χαμηλό οικογενειακό εισόδημα
Η Αντιγόνη Λυμπεράκη αναφέρει ότι τα στοιχεία της έρευνας επιβεβαιώνουν ότι οι ηλικιωμένοι στην Ελλάδα είναι οι φτωχότεροι στην Ευρώπη των 11 χωρών του δείγματος, ακόμα και αν η κακή κατάσταση της υγείας τους δεν τους «τιμωρεί» αναλογικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι μεταξύ των χωρών του δείγματος η Ελλάδα εμφανίζει το χαμηλότερο ποσοστό νοικοκυριών που έχουν τη δυνατότητα να τα βγάζουν πέρα σχετικά εύκολα ή εύκολα με βάση το συνολικό οικογενειακό εισόδημα.
Η ψυχική υγεία δεν είναι παντού η ίδια και εμφανίζει σαφή τάση επιδείνωσης καθώς οι άνθρωποι γερνούν.
Η καθηγήτρια αναφέρει ότι «η τάση προς τη μελαγχολία είναι εντονότερη για τα άτομα που ζουν μόνα τους, ενώ συγκριτικά καλύτερη εικόνα ως προς τα ποσοστά μελαγχολίας, σε σχέση με τη διαδικασία της γήρανσης, εμφανίζεται στη Σουηδία, στη Δανία και στην Αυστρία».
Της Αύρας Γρηγορίου από την "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία" της 10ης Φεβρουαρίου 2008.
