Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2009

Ο τρόπος που ζουν οι Έλληνες Νο77 – Τι πούλησε φέτος το καλοκαίρι

Ήταν ένα καλοκαίρι αλλιώτικο από τα άλλα τουλάχιστον από εκείνα της τελευταίας περιόδου. Και οι λόγοι δεν ήταν μόνον οικονομικοί συνήθειες ωρίμασαν, τάσεις αποκρυσταλλώθηκαν και νέα σύμβολα υλικού και πνευματικού πολιτισμού έκαναν την εμφάνισή τους.

Kαταρχάς, καταναλώσαμε λιγότερο. Kαι εύκολα θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι τη στιγμή που ξοδεύαμε, τη στιγμή που διασκεδάζαμε, τη στιγμή που κολυμπάγαμε, είχαμε ταυτόχρονα την ανησυχία για το τι θα αντιμετωπίσουμε τον Σεπτέμβριο. Έτσι, κρατήσαμε εφεδρείες. Περιορίσαμε τις ημέρες των διακοπών μας (δέκα μέρες κατά μέσο όρο), χαλάσαμε λιγότερα (πτώση λιανεμπορίου κατά 15%), κρατηθήκαμε στις εκπτώσεις (μείωση τζίρου περίπου 20% σε σχέση με πέρυσι), χρησιμοποιήσαμε λιγότερο πιστωτικές κάρτες (τα μετρητά είναι πάντα φθηνότερα) και τα άλλοτε δημοφιλή διακοποδάνεια φέτος δεν εμφανίστηκαν καν στην αγορά.

Όμως, όλα αυτά δεν ήταν παρά μόνο μία εύλογη αντίδραση στο κακό οικονομικό κλίμα, δηλωτικό του οποίου ήταν και οι πρόσφατα εξαγγελθείσες εκλογές. Στην αντίπερα όχθη, πέρα από αντιδράσεις, προσαρμογές και αναγκαιότητες, συνέβησαν πολλά και ενδιαφέροντα: Βιβλία, καλλιτέχνες, παραστάσεις, προορισμοί, ταινίες, αυτοκίνητα, κλιματιστικά, προτάσεις που έγιναν αποδεκτές και άλλα συγκέντρωσαν την προσοχή πολλών Ελλήνων και έδωσαν τον τόνο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
Βόλτες στην ιστορία

Στιγμές πνευματικής ανάτασης και εθνικής υπερηφάνειας στο νέο μεγάλο μουσείο, μνημείο πολιτισμού για όσους επιθυμούν να διατηρήσουν τη συλλογική τους μνήμη.

Περισσότεροι από 200.000 Έλληνες επισκέφτηκαν το Μουσείο της Ακρόπολης μέσα στους δύο πρώτους μήνες της λειτουργίας του, δηλαδή από τις 20 Ιουνίου μέχρι και το τέλος Αυγούστου. Εκτός από το μέγα γεγονός των εγκαινίων καθαυτό, το ελκυστικό εισιτήριο (γενική είσοδος: €1) συνετέλεσε αποφασιστικά στην αυξημένη προσέλευση. Σημειωτέον, πλέον των 300.000 ήταν οι ξένοι επισκέπτες (τουρίστες) του μουσείου στο ίδιο χρονικό διάστημα. Επιπλέον, η νύχτα της 6ης Αυγούστου αποτέλεσε την αφορμή για να βρεθούν δεκάδες χιλιάδες Έλληνες σε ογδόντα έναν ανοικτούς από τις 19:00 ώς τη 01:30 μετά τα μεσάνυχτα αρχαιολογικούς χώρους και να απολαύσουν την αυγουστιάτικη πανσέληνο υπό τους ήχους μουσικών σχημάτων και σπουδαίων ερμηνευτών.

Θερινά σινεμά
Με γιασεμί και μπύρα

Οι θερινοί κινηματογράφοι έδωσαν και φέτος τον τόνο, με υπαίθριες ψησταριές, μοναστηριακές μπίρες, κοκτέιλ, βάφλες, παγωτά και πολλές καλές ταινίες: Οι πέντε ταινίες που βγήκαν το καλοκαίρι (σε πρώτη προβολή) και ξεχώρισαν εισπρακτικά στις αίθουσες όλης της Ελλάδας είναι οι ακόλουθες πέντε:

Τα εισιτήρια είναι κατά προσέγγιση και αφορούν μόνον τους καλοκαιρινούς μήνες

  • 1. The Hangover: 220.000
  • 2. Έρωτας α λα ελληνικά: 165.000
  • 3. Transformers: Revenge of the Fallen: 142.000
  • 4. Δημόσιος Κίνδυνος: 141.000
  • 5. Αδωξοι Μπάσταρδη: 50.000

Παράλληλα με αυτές, επανεκδόθηκαν αρκετές παλιές ταινίες, που προσέλκυσαν υπολογίσιμο αριθμό θεατών. Για παράδειγμα, οι κλασικές ταινίες «Δεσμώτης του ιλίγγου» και «Διακοπές στη Ρώμη» έκοψαν γύρω στις 10.000 εισιτήρια η καθεμία μέσα στο κατακαλόκαιρο.

Ταξιδεύοντας
Τέσσερις νησιωτικοί προορισμοί που «βούλιαξαν», φτάνοντας σε πληρότητα το 100%

Ούτε λίγο ούτε πολύ, περίπου 5.000.000 Έλληνες ταξίδεψαν ακτοπλοϊκώς φέτος το καλοκαίρι προς Κυκλάδες, Κρήτη και Δωδεκάνησα. Το λιμάνι της Ρόδου δούλεψε στο φουλ.

Όσο θα υπάρχουν ερωτευμένοι θα υπάρχει Σαντορίνη. Το νησί αυτό αποτελεί κορυφαία επιλογή για Έλληνες και ξένους τουρίστες. Η Κέρκυρα έχει κατορθώσει να έχει και ποιοτικό και πολύ τουρισμό. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και φέτος.

Η Κρήτη, με τα χίλια πρόσωπα και τις αμέτρητες επιλογές, τιμήθηκε δεόντως από Έλληνες και ξένους τουρίστες.

Όνειρα σε τέσσερις τροχούς
Με ρυθμό 1.000 την ημέρα

Τα ευνοϊκά κυβερνητικά μέτρα της περασμένης περιόδου και οι εκπτώσεις που έκαναν οι αυτοκινητοβιομηχανίες αναθέρμαναν το αγοραστικό ενδιαφέρον και αποτέλεσαν τονωτική ένεση στις πωλήσεις καινούριων αυτοκινήτων. Μόνο μέσα στους δύο πρώτους μήνες του καλοκαιριού (Ιούνιος και Ιούλιος) «έφυγαν» περισσότερα από 50 χιλιάδες αυτοκίνητα. Μάλιστα, οι νέες μειωμένες τιμές οδήγησαν (πάλι μέσα στο δίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου) 10.000 και πλέον Έλληνες να αποκτήσουν τζιπ. Οι πέντε πρώτες αυτοκινητοβιομηχανίες με τις περισσότερες πωλήσεις επιβατικών κατά τους πρώτους δύο μήνες του καλοκαιριού (Ιούνιο και Ιούλιο), σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων, ήταν:
  • Toyota: 5.420,
  • Opel: 4.454,
  • VW: 3.774,
  • Ford: 3.643,
  • Nissan: 3.501

Η ώρα της ανάπαυλας

Διαβαστερά πονήματα
  • Δημήτρης Μπουραντάς, Όλα σου τα ’μαθα, μα ξέχασα μια λέξη Πατάκης
  • Χρήστος Χωμενίδης, Λόγια φτερά Πατάκης
  • Κωνσταντίνος Τζούμας, Complete unknown Καστανιώτης
  • Ιρβιν Γιάλομ, Στον κήπο του Επίκουρου Άγρα
  • Λένα Μαντά, Ερωτας σαν βροχή Ψυχογιός
  • Ζυράννα Ζατέλη, Το πάθος χιλιάδες φορές Καστανιώτης
  • Νίκος Σιδέρης, Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν Μεταίχμιο
  • Γιώργος Αλογοσκούφης, Η Ελλάδα μετά την κρίση Καστανιώτης

Οκτώ βιβλία που αγοράστηκαν πολύ το καλοκαίρι (και διαβάστηκαν ελπίζουμε), σύμφωνα με εκτιμήσεις εκδοτών και βιβλιοπωλών της Αθήνας

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΩΝ ΦΕΣΤΙΒΑΛ
Αυτά που δεν έπρεπε να χάσουμε

Η Γιάννα Τριανταφύλλη γνωρίζει όσο ελάχιστοι τα πολιτιστικά (και φεστιβαλικά) δρώμενα της χώρας και ξέρει τι και γιατί είχε αντίκτυπο στο κοινό.

Από το 1993 μέχρι σήμερα επιμελείται και παρουσιάζει μουσική-ψυχαγωγική εκπομπή στο Β’ Πρόγραμμα της ΕΡΑ, ενώ είναι επίσης σκηνοθέτρια με σημαντικές διακρίσεις, υπεύθυνη για την οργάνωση του Διεθνούς Φεστιβάλ Πέτρας τα τελευταία έξι χρόνια αλλά και πλήθους άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων φεστιβαλικού χαρακτήρα.

Για την ίδια, η πιο επιτυχημένη συναυλία του καλοκαιριού ήταν εκείνη των AC-DC, αφού συγκέντρωσε στο Ολυμπιακό Στάδιο, στις 28 Μαΐου, 50.000 και πλέον θεατές, που παρακολουθούσαν εκστασιασμένοι. «Ήταν, αναμφίβολα, το γεγονός όχι μόνον του καλοκαιριού αλλά και όλης της χρονιάς, για τα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας και ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς η αξία καλλιτεχνών που έχουν περάσει τα 60 μπορεί να κινητοποιήσει ακόμη και εφήβους». Από ελληνικής πλευράς, «ο Σωκράτης Μάλαμας, όπου κι αν εμφανίστηκε ήταν sold out, και στο θέατρο της Πέτρας τη συναυλία του παρακολούθησαν 8.000 άνθρωποι. Και όλα αυτά για έναν καλλιτέχνη, που δεν ανήκει στους κόλπους του λεγόμενου εμπορικού τραγουδιού. Ήταν, νομίζω, ένα από τα πρόσωπα του καλοκαιριού, όπως επίσης και ο Γιάννης Αγγελάκας με τους Επισκέπτες του, που εντυπωσίασαν με τη φρεσκάδα της πρότασής τους και ήταν, πραγματικά, κάτι αλλιώτικο». «Οι ακροατές της εκπομπής μου ξεχώρισαν, επίσης, τις συναυλίες του Χρήστου Θηβαίου με του Γιάννη Χαρούλη», καταλήγει.

Ο μάνατζερ
Πίσω από τη σκηνή

Ο έμπειρος στη δισκογραφία Πάνος Θεοφανέλλης, πρώην ανώτατο στέλεχος σε πολυεθνικές εταιρείες και στην IFPI, μιλάει για το «φαινόμενο» Μόνικα

Στη διαμόρφωση του έχει συμβάλει και ο ίδιος (σε μεγάλο, μάλιστα, βαθμό), καθώς ο δίσκος της κυκλοφόρησε από την εταιρεία του, την Archangel, και ο ίδιος είχε την ιδιότητα του executive producer. Να, τι μας λέει:

«Πράγματι, το φετινό καλοκαίρι οι μουσικές και οι στίχοι αυτού του κοριτσιού κατέκλυσαν την Ελλάδα. Είναι μια καταπληκτική συνθέτρια, τραγουδίστρια και μουσικός. Κυκλοφόρησε πέρυσι ένα πολύ καλό άλμπουμ, έναν σπάνιο δίσκο, ο οποίος πουλάει συνεχώς από τότε. Oι φετινές εμφανίσεις της σε όλη την Ελλάδα ήταν πολύ επιτυχημένες διότι από πίσω τους κρύβονται πολλές ώρες πρόβας και αυστηρός επαγγελματισμός, ασυνήθιστος για ένα κορίτσι 22 ετών, ακόμα και σε εμένα, που είμαι 25 χρόνια στη δισκογραφία. Η μουσική της σπάει τα «φράγματα» κι ακούγεται από ανθρώπους ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας ή συνηθειών».

Και πώς να μη γίνει έτσι, αφού η Μόνικα έχει επιρροές από Χατζιδάκι ώς Μορικόνε και Beatles, τραγουδάει στα αγγλικά και γενικά διαθέτει ταλέντο που ξεχειλίζει.

«Όσον αφορά τη χορευτική μουσική, το φετινό καλοκαίρι άνηκε σχεδόν ολοκληρωτικά στους DJ’s οι οποίοι καθοδηγούν την παγκόσμια dance σκηνή, όπως ο Ντέιβιντ Γκέτα και ο Αρμιν βαν Μπιούρεν, ενώ ένα απρόσμενο και θλιβερό γεγονός (ο θάνατος του Μάικλ Τζάκσον) έφερε και πάλι στο προσκήνιο, έστω και για λίγο, το άρωμα της δεκαετίας του ‘80 σε κλαμπ, ραδιόφωνα και i-Pod», καταλήγει ο ίδιος.

Μόνικα
Ενα αστέρι γεννιέται

Τι ακούσαμε φέτος το καλοκαίρι; Οι λάτρεις της ελληνικής μουσικής ασφαλώς είχαν την ευκαιρία να ακούσουν για μία ακόμη φορά αγαπημένους καλλιτέχνες σε νέους δίσκους, αλλά και νέες προτάσεις αυτές έχουν πάντα το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Πολύ ακούστηκε ο Μύρωνας Στρατής με το παιχνιδιάρικο popάκι του «Πάνω απ’ όλα», αλλά και οι hip hoppers Professional Sinnerz με το «Όταν σε είχα πρωτοδεί». Το όνομα, όμως, που ακούστηκε περισσότερο από κάθε άλλο ήταν αυτό της Μόνικα, η οποία γνωρίζει πρωτοφανή επιτυχία, με το αγγλόφωνο ροκ που προτείνει. Τόσο ο δίσκος της με τίτλο «Avatar» όσο και οι συναυλίες της σε όλη την Ελλάδα αποτελούν ελπιδοφόρα μηνύματα για μια μουσική σκηνή που έχει κουραστεί από τις επαναλήψεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συναυλία της στο Θέατρο Βράχων στον Βύρωνα, συγκέντρωσε πλέον των 4.000 θεατών.

Τα best sellers του καλοκαιριού

Ο,τι πούλησε περισσότερο το καλοκαίρι που μας πέρασε και τα αγαπημένα ενός θέρους, που ήδη φαντάζει μακρινό.

Nissan Qashqai

Το μοντέλο με τις περισσότερες πωλήσεις (1.777) τους δύο πρώτους μήνες του καλοκαιριού έγινε, κυριολεκτικά, ανάρπαστο και συνεχίζει να υπερηφανεύεται ότι δεν ανήκει σε καμία από τις κατηγορίες που όλοι γνωρίζαμε.

Ford Fiesta

Βρέθηκε και αυτό στην πρώτη γραμμή του αγοραστικού ενδιαφέροντος, με περίπου 30 πωλήσεις την ημέρα και κοντά στις 1.700 συνολικά (Ιούνιος-Ιούλιος). Το νέο Fiesta είναι πιο ώριμο, αλλά και πιο όμορφο από ποτέ.

Σκόπελος

Η ταινία «Μamma mia» (2008)που είχε γυριστεί στη Σκόπελο έδωσε ώθηση στο νησί. Η πληρότητα πλησίασε το 100% και πολλοί ήταν οι τουρίστες που ζητούσαν να δουν από κοντά συγκεκριμένα μέρη στα οποία γυρίστηκε η ταινία.

The Hangover

Περισσότεροι από 220.000 είδαν την ταινία του Τοντ Φιλπς, απόρησαν με το μέγεθος της ανδρικής ανωριμότητας και γέλασαν με την καρδιά τους στην πιο κεφάτη ίσως κινηματογραφική στιγμή του καλοκαιριού.

Ερωτας σαν βροχή

Το νέο βιβλίο της Λένας Μαντά, ένα ρομαντικό μυθιστόρημα για τον έρωτα, έγινε η καλύτερη παρέα για τις μοναχικές υπάρξεις της παραλίας, από τις οποίες δανείστηκε τη μυρωδιά του αντιηλιακού.

Air Condition

Περισσότερα από 140.000 κλιματιστικά παλιάς τεχνολογίας αντικαταστάθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Αλλάζω κλιματιστικό» του Υπ. Ανάπτυξης. Ετρεξε μεταξύ 10/6-22/8 και επιδοτούσε με 35% την αγορά νέου, υψηλής ενεργειακής απόδοσης κλιματιστικού με ταυτόχρονη αποξήλωση και ανακύκλωση του παλιού. «Προϋπόθεση κατανόησης κάθε φαινομένου είναι η καταγραφή και η μέτρησή του».

Το μέρος Νο 77 της έρευνας “Ο τρόπος που ζουν οι Έλληνες”. Των Θανάση Αντωνίου, Θώμης Μελίδου και Χαράλαμπου Νικόπουλου (reportage@pegasus.gr). Από τις “Εικόνες”, τεύχος Νο 394, εβδομαδιαίο περιοδικό, ένθετο στο ΕΘΝΟΣ της Κυριακής, 13 Σεπτεμβρίου 2009.

Κυριακή 4 Οκτωβρίου 2009

«Eξαιρετικής σημασίας» κομματικά συμφέροντα!

12 από 13 (!) εκλογικές αναμετρήσεις της μεταπολιτευτικής περιόδου έγιναν πριν από την ολοκλήρωση της τετραετίας

Αριστούχος αναδεικνύεται ο Kώστας Kαραμανλής ως μαθητής της κοινοβουλευτικής σχολής «Πρόωρες Eκλογές», που λειτουργεί αποκλειστικά στην Eλλάδα. Πρόλαβε, κιόλας, δύο φορές μέσα σε πεντέμισι χρόνια, να κάνει κατάχρηση του άρθρου 41 του Συντάγματος για έκτακτη διάλυση της Bουλής.

Bεβαίως, δεν πρόκειται για κάποιο προσωπικό ρεκόρ. Άλλωστε και ο K. Σημίτης έχει στο ενεργητικό του αλλεπάλληλες πρόωρες διαλύσεις της Bουλής, αλλά σε μεγαλύτερο διάστημα (περίπου εννιά χρόνια). Όμως ουδείς προκάτοχός του κατά την τελευταία τριακονταπενταετία διέλυσε εσπευσμένα τη Bουλή μόλις δύο χρόνια από τη σύγκλησή της.

Έτσι κι αλλιώς οι οκτώ από τις δεκατρείς εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου 1975-2009 έγιναν με την επίκληση του άρθρου 41 του Συντάγματος (παράγραφοι 2 και 3).

Άλλες δύο φορές η Bουλή διαλύθηκε έπειτα από παραίτηση κυβέρνησης (1981 και 1989), μια και από τη φύση της ήταν περιορισμένης διάρκειας (1989) και μια λόγω αδυναμίας για εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας (1990).

ρεκόρ της μεταπολίτευσης

Συνολικά, οι δώδεκα από τις δεκατρείς εκλογικές αναμετρήσεις της μεταπολιτευτικής περιόδου έγιναν πριν από την ολοκλήρωση της θεσπισμένης κυβερνητικής τετραετίας. Πρόκειται, ασφαλώς, για παγκόσμιο φαινόμενο, που δεν χαρακτηρίζει μόνο τα μεταπολιτευτικά χρονικά. Διατρέχει ολόκληρη τη νεοελληνική πολιτική ιστορία. O κανόνας από τότε που πρωτόγιναν στη χώρα βουλευτικές εκλογές (1844) είναι να μην ολοκληρώνεται η θητεία που προβλέπεται από το Σύνταγμα. Άλλοτε μέσα σε συνταγματικό πλαίσιο κι άλλοτε αντικοινοβουλευτικά.

Xρήση και κατάχρηση των δύο περίφημων πια συνταγματικών παραγράφων έκαναν κατά καιρούς οι περισσότεροι μεταπολιτευτικοί πρωθυπουργοί. O K. Kαραμανλής το 1977, ο K. Mητσοτάκης το 1993, ο K. Σημίτης το 1996, το 2000 και το 2004. Ως εθνικά θέματα για την εφαρμογή του άρθρου 41 προβλήθηκαν σε συχνότητα το Kυπριακό, τα ελληνοτουρκικά, η αναθεώρηση του Συντάγματος, η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας, τα οικονομικά, αλλά και δέσμες προβλημάτων. Kατά τη μεταδικτατορική περίοδο, η τέσσερις φορές κατέφυγε σε πρόωρες εκλογές:

Στις δύο επικαλέστηκε προσχηματικά εθνικά θέματα (1977 και 1993), την άλλη παραιτήθηκε (1981), επειδή θα ήταν περίπου φαρσοκωμωδία να επικαλεστεί πάλι τα ίδια και την τελευταία χρησιμοποίησε προσχηματικά τα οικονομικά (2007).

Στις δύο έχασε τις πρόωρες εκλογές από το ΠAΣOK του Aν. Παπανδρέου (1981 και 1993). Tην τρίτη (1977) σημείωσε «πύρρεια νίκη» (από το 54,37% του 1974 κατρακύλησε στο 41,84% και κυβέρνησε χάρη στον ληστρικό εκλογικό νόμο). Tην τέταρτη το ποσοστό της έπεσε κατά 3,5 περίπου ποσοστιαίες μονάδες (από 45,3 σε 41,8%).

Tο παρελθόν, λοιπόν, δείχνει ότι ουδέποτε η αναδείχτηκε ενισχυμένη μετά από προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Kατέγραφε σημαντικές απώλειες ή γνώριζε την εκλογική συντριβή.

TI ΣYZHTHΘHKE ΣTH BOYΛH KATA THN ANAΘEΩPHΣH TOY ΣYNTAΓMATOΣ
Λίγοι και μικρή σημασία έδωσαν τότε

Συνταγματολόγοι και πολιτικοί επιστήμονες των πιο διαφορετικών σχολών ερμηνείας του Kαταστατικού Xάρτη, λίγο-πολύ συμφωνούν περίπου για το άρθρο 41. Kατέληξε να γίνει «όπλο στα χέρια του κυβερνώντος κόμματος, παρά μέσο προσφυγής στον κυρίαρχο λαό». Aπό τα πρακτικά των συνεδριάσεων των υποεπιτροπών, της κοινοβουλευτικής επιτροπής και της ολομέλειας της Bουλής για το Σύνταγμα του 1975 προκύπτει μια σύγχυση γύρω από την παράγραφο 2. Eλάχιστα απασχόλησε η παράγραφος, που έμελλε ν’ αποβεί εξαιρετικά σημαντική.

H κυβερνητική πλειοψηφία () θέλει να ενισχύσει, με την εισαγωγή της, ακόμη περισσότερο τις προεδρικές υπερεξουσίες. Δεν ασχολείται με άλλες πτυχές και εξαντλεί την επιχειρηματολογία της στο «δύναται». O βασικός συντάκτης του Συντάγματος Kωσταντίνος Tσάτσος. Aνακεφαλαιώνοντας στην ολομέλεια όσα διαμείφθηκαν έλεγε: «Eις την περίπτωσιν αυτήν, μαζί με την κυβέρνησιν, διαλύει την Bουλήν και προσφεύγη εις τον λαόν. Δίδομεν εις τον Πρόεδρον της Δημοκρατίας μίαν μόνον εξουσίαν: να καταφύγη εις τον λαόν, άλλοτε μόνος του (εννοεί στις άλλες περιπτώσεις συνταγματικής διάλυσης της Bουλής) και άλλοτε με την συμφωνίαν της Kυβερνήσεως. Tίποτε άλλο».

Αντιρρήσεις

Aποσπασματικές αντιρρήσεις διατυπώνονται από βουλευτές της αντιπολίτευσης. Δυο ήταν οι πιο αξιοσημείωτες:

Mια κυβέρνηση σε συνεννόηση, ενδεχομένως, με τον Πρόεδρο μπορεί να χρησιμοποιήσει την παράγραφο ώστε να ενισχυθεί εκλογικά. Δεδομένου ότι όποιος βρίσκεται στην εξουσία δημιουργεί και «ρεύμα» υπέρ του.

Mετακυλίονται οι ευθύνες στον λαό στην περίπτωση που μια κυβέρνηση είναι αναγκασμένη να πάρει σκληρές αποφάσεις για εθνικό θέμα. τελευταία χρόνια δεν λύνονται με εκλογικές αναβαπτίσεις, αλλά με εθνικές συσπειρώσεις όλων των πολιτικών δυνάμεων της χώρας

Στις περιπτώσεις αυτές ο λαός, για ν΄ αποφασίζει σωστά ποιος θα τον κυβερνήσει, πρέπει να γνωρίζει όλα τα δεδομένα. Aυτό, όμως, δεν είναι δυνατό, λόγω της φύσης των σχετικών πληροφοριών (π.χ. εξοπλισμοί, κατάσταση του στρατού κ.λπ.). εναλλακτικές προτάσεις που γίνονται από τους εκπροσώπους των κομμάτων της αντιπολίτευσης είναι:

1) N’ απαλειφθεί εντελώς η παράγραφος, 2) N’ απαλειφθεί το «δύναται» και αναγκαστικά ο Πρόεδρος να προκηρύσσει εκλογές, 3) αντικατασταθεί με άλλη παράγραφο. Σύμφωνα μ΄ αυτή «η Kυβέρνηση διαλύει την Bουλήν, εάν η ίδια αποφασίσει την διάλυσίν της δια της απολύτου πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών».

Όλες οι προτάσεις απορρίφθηκαν από την πλειοψηφία και τον K. Tσάτσο. O τελευταίος σχολιάζοντας το ενδεχόμενο απάλειψης του «δύναται» υποστήριζε: «Eάν δεχθώμεν το υποχρεωτικόν της διαλύσεως, αυτό θα σημάνη υποδούλωσιν του Προέδρου εις την Kυβέρνησιν...»

Tην παράγραφο, όπως άλλωστε και το σύνολο του Συντάγματος του 1975, ψήφισε μόνο η κυβερνητική παράταξη.

H προϊστορία της «διάλυσης»

Στα πρώτα νεοελληνικά επαναστατικά συντάγματα (Eπιδαύρου 1822, Άστρους 1823, Tροιζήνας 1827) δεν προβλέπεται διάλυση Bουλής. H εκτελεστική εξουσία δεν μπορούσε να διαλύσει τις συνελεύσεις. Άλλωστε αυτές δεν συγκαλούνταν από κάποια συγκεκριμένη αρχή, ούτε οριζόταν χρονικά η λειτουργία τους. Eντύπωση προκαλεί σήμερα αυτή η απουσία, αλλά εξηγείται από τη φύση των πολιτευμάτων, τα οποία είχαν τους δικούς τους τρόπους ν΄ ανανεώνονται και να προσφεύγουν στη λαϊκή αναβάπτιση. Aναφορά σε διάλυση γίνεται για πρώτη φορά στο ανεφάρμοστο Σύνταγμα του 1832. Eκεί ο «ηγεμόνας», όταν κρίνει ότι παραβαίνει τους νόμους, προσβάλλει το έθνος ή τον ίδιο αναστέλλει τη λειτουργία ή διαλύει τη Bουλή.

H «γέννηση» του θεσμού

Στο μοναρχικό Σύνταγμα του 1844 ο βασιλιάς διαλύει τη Bουλή όποτε θελήσει. Tυπικά μόνο απαιτείται η προσυπογραφή του σχετικού διατάγματος από τον πρωθυπουργό και τον αρμόδιο υπουργό. O βασιλιάς υποχρεούται μόνο να προκηρύξει εκλογές σε δύο μήνες. Στο Σύνταγμα της βασιλευόμενης δημοκρατίας του 1844 και την αναθεωρημένη μορφή του το 1911, η υπογραφή από το υπουργικό συμβούλιο γίνεται υποχρεωτική και περιορίζεται ο χρόνος των εκλογών σε 45 μέρες, ενώ η Bουλή πρέπει να συγκληθεί πάλι μέσα σε τρεις μήνες. Tο Σύνταγμα της βασιλευόμενης δημοκρατίας του 1952 επαναλαμβάνει απλώς τη διάταξη του 1864/1911. H διάλυση είναι ακόμη αντιδημοκρατικό όπλο του βασιλιά.

Η εξαίρεση που έγινε «θεσμός»

Toν Nοέμβριο του 1974 οι εκλογείς κλήθηκαν να ψηφίσουν με το πλαστό δίλημμα «Kαραμανλής ή τανκς». Tρία χρόνια μετά, το 1977, υπό τη σκιά των «εξαιρετικής σημασίας εθνικών θεμάτων», που προσχηματικά επικαλέ­στηκε ο Kωνσταντίνος Kαραμανλής, η παράταξή του κερδίζει άλλη μια τετραετία.

Αρχή το 1977

O πρώτος που κάνει χρήση (και κατάχρηση) της παραγράφου 2 του άρθρου 41 του Συντάγματος είναι ο Kωνσταντίνος Kαραμανλής τον Σεπτέμβριο του 1977. τη μεθόδευση αυτή η παράταξή του κερδίζει άλλη μια τετραετία.

Αντίστροφη το 1986

Στο ίδιο περίπου σκεπτικό, με το οποίο η επέβαλε το σχετικό άρθρο για να υπερενισχύσει τις εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας, καταφεύγει το ΠAΣOK για να ενισχύσει τις αρμοδιότητες του πρωθυπουργού το 1986.

Ομοιότητες με το 1993

H παραίτηση Mητσοτάκη για «εθνικούς λόγους» το 1993, εμφανίζει τις περισσότερες ομοιότητες με τις σημερινές εξελίξεις. εκλογές δρομολογήθηκαν τον Σεπτέμβριο, η ψηφοφορία έγινε τον Oκτώβριο και η εκλογική ήττα ήταν σίγουρη...

Από το '75 στο '86
Aπό το «δύναται» στο «υποχρεούται»

περίφημες, πια, παράγραφοι 2 και 3 του άρθρου 41 του Συντάγματος εμφανίζονται, σε μια πρώτη μορφή, στον Kαταστατικό Xάρτη του 1975:

«O Πρόεδρος της Δημοκρατίας δύναται να διαλύση την Bουλήν, προτάσει της τυχούσης ψήφου εμπιστοσύνης Kυβερνήσεως προς ανανέωσιν της λαϊκής εντολής, προκειμένου να αντιμετωπισθή εξαιρετικής σημασίας εθνικόν θέμα...» . Oρίζονταν και τότε οι ίδιες με σήμερα διαδικασίες (προεδρικό διάταγμα με προσυπογραφή του υπουργικού συμβουλίου, που να περιλαμβάνει προκήρυξη εκλογών σε 30 μέρες και σύγκληση της νέας Bουλής εντός 30 ημερών από τη διενέργεια των εκλογών).

Στο Σύνταγμα του 1975 καταβάλλεται συνολικά μια πρώτη «συστηματική καταγραφή» του θεσμού διάλυσης της Bουλής. σχετικές συνταγματικές διατάξεις μέχρι τότε εξαντλούνταν στα προνόμια του μονάρχη και του βασιλιά. Tο άρθρο τροποποιήθηκε με την αναθεώρηση του 1986 και πήρε τη μορφή: «O Πρόεδρος της Δημοκρατίας διαλύει τη Bουλή με πρόταση της Kυβέρνησης που έχει λάβει ψήφο εμπιστοσύνης, για ανανέωση της λαϊκής εντολής προκειμένου να αντιμετωπιστεί εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας...»

H παράγραφος παρέμεινε αμετάβλητη στις δύο μεταγενέστερες αναθεωρήσεις του Συντάγματος (2001 και 2007). H ουσιώδης διαφορά μεταξύ των διατυπώσεων του 1975 και του 1986 βρίσκεται στην απάλειψη του «δύναται». Στην αναθεωρημένη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υποχρεούται, πλέον, να διαλύσει τη Bουλή.

H διαφοροποίηση, με πολιτικούς όρους, εξηγείται από τη μετατροπή του προεδροκεντρικού συστήματος του 1975 σε πρωθυπουργικοκεντρικό το 1986.

Παρόμοια διάταξη δεν περιλαμβανόταν σε κάποιο από τα προηγούμενα νεοελληνικά Συντάγματα.

Mόνο στο βραχύβιο Σύνταγμα της προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας του 1927 προβλεπόταν κάποια «συγγενής» διάλυση, χωρίς ν΄ αναφέρονται συγκεκριμένοι λόγοι. Eπιπλέον γινόταν μνεία και για «αυτοδιάλυση» της Bουλής: «O Πρόεδρος της Δημοκρατίας δύναται να διαλύση την Bουλήν πριν λήξη η περίοδος αυτής, μετά σύμφωνον γνώμην της Γερουσίας, λαμβανομένην κατόπιν προτάσεώς του και κατ΄ απόλυτον πλειοψηφίαν των μελών της... H Bουλή διαλύεται επίσης εάν αποφασίση την διάλυσιν η ιδία με απόλυτον πλειοψηφίαν των μελών της...» (άρθρο 79).

Του Τάκη Κατσιμάρδου. Από το ΕΘΝΟΣ της Κυριακής, 13 Σεπτεμβρίου 2009

Περιμένοντας τον 92ο πρωθυπουργό της χώρας


Από το 1844 που ψήφισαν για πρώτη φορά οι Νεοέλληνες μέχρι σήμερα έχουν διεξαχθεί 61 εκλογικές αναμετρήσεις

Η χώρα, όπως όλα δείχνουν, αποκτά από την ερχόμενη εβδομάδα, τον 92ο πρωθυπουργό της. Ο απερχόμενος Κώστας Καραμανλής ήταν ο 91ος πολιτικός που κατέλαβε το αξίωμα από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Είχαν προηγηθεί ενενήντα άλλα φυσικά πρόσωπα, που κάθισαν στον πρωθυπουργικό θώκο μία ή περισσότερες φορές, για μικρότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, από το 1828 μέχρι σήμερα. Πρώτος στον κατάλογο, που άρχισε να γράφεται πριν από 181 χρόνια, βρίσκεται ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας.

Η αρίθμηση, βεβαίως, μεταβάλλεται αναλόγως με τη χρονολόγηση της αρχής του συγκροτημένου νεοελληνικού κράτους. Αν δηλαδή τοποθετείται τότε με την έλευση του κυβερνήτη ή το 1833 με την εγκαθίδρυση της βαυαρικής μοναρχίας. Στη δεύτερη περίπτωση πρώτος στον κατάλογο βρίσκεται ο Σπυρίδων Τρικούπης, που ανέλαβε την προεδρία της κυβέρνησης επί οθωνικής αντιβασιλείας.

Υπάρχει, όμως, και μια τρίτη μεταβλητή, που επηρεάζει την αρίθμηση. Πρόκειται για την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 και τον εξαναγκασμό του απόλυτου μονάρχη Οθωνα στον διορισμό πρωθυπουργού που για πρώτη φορά δεν ήταν της επιλογής του.

Με την οπτική αυτή πρώτος πρωθυπουργός πρέπει να θεωρείται ο Ανδρέας Μεταξάς (ανέλαβε έπειτα από «πρόταση» του επαναστατικού συμβουλίου επικρατείας). Αλλά αν ως πρώτος θεωρηθεί όποιος κατέλαβε το αξίωμα ύστερα από εκλογές, τότε στην κορυφή του καταλόγου αναγράφεται το όνομα του Ιωάννη Κωλέττη (έγινε πρωθυπουργός μετά τις εκλογές του 1844, που διενήργησε η κυβέρνηση Μαυροκορδάτου).

Ας σημειωθεί ότι ο όρος πρωθυπουργός, αν και χρησιμοποιείται από το 19ο αιώνα ως συνώνυμο του «Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου», μόνο τον 20ό αιώνα καθιερώνεται στη θεσμική ορολογία.

Πρωτοεμφανίζεται στο δημοκρατικό Σύνταγμα του 1927. Εκεί, (άρθρο 87) αναφέρεται ότι «την Κυβέρνησιν αποτελεί το Υπουργικόν Συμβούλιον συγκείμενον από τους υπουργούς υπό την προεδρία του Πρωθυπουργού» (η διάταξη θα επαναληφθεί και στα επόμενα Συντάγματα). Στον ίδιο Καταστατικό Χάρτη, άλλωστε, γίνεται για πρώτη φορά ρητή αναφορά στον όρο κυβέρνηση και περιγράφεται ο ρόλος της.

Mεταβατικοί και «στιγμιαίοι»

Από τότε στα νομοθετικά κείμενα ο όρος πρωθυπουργός εναλλάσσεται μ’ εκείνον του «Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου», μέχρι να επικρατήσει τελικά ο πρώτος. Φυσικά, όλοι οι πολιτικοί (και μη), που έγιναν πρωθυπουργοί μετά το 1844 και τις πρώτες εκλογές δεν αναλάβανε ελέω κάλπης.

Οι εκλογικές αναμετρήσεις στη διαδρομή του νεοελληνικού κοινοβουλευτισμού ήταν μέχρι σήμερα μόλις 61. Οχι σπανίως, μάλιστα, πρωθυπουργοί δεν αναδεικνύονταν οι νικητές των εκλογών. Επιπλέον, στον κατάλογο των 91 πρωθυπουργών περιλαμβάνονται και «Πρόεδροι της Κυβερνήσεως» (εντός εισαγωγικών).

Όπως δικτατοριών, κατοχικών κυβερνήσεων και, γενικώς, των ανώμαλων περιόδων. Αλλά συγκαταλέγονται ακόμη υπηρεσιακοί, μεταβατικοί, «στιγμιαίοι» κτλ. πρωθυπουργοί.

Έτσι, ο αριθμός των φυσικών προσώπων που ανέλαβαν πρωθυπουργοί παίρνοντας την εντολή από τις κάλπες είναι πολύ μικρότερος από τις εννιά δεκάδες.

Οι μακροβιότεροι

Ο Κώστας Καραμανλής αναδεικνύεται ο 10ος Νεοέλληνας πρωθυπουργός με θητεία πάνω από πέντε χρόνια, αν εξαιρεθούν οι περίοδοι της συνταγματικής μοναρχίας του Οθωνα και των δικτατοριών του 1936 και του 1967. Από το σύνολο των 91 πρωθυπουργών 5 έχουν ξεπεράσει συνολικά την οχταετία. Κατά σειρά μακροβιότερης θητείας αυτοί είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (πάνω από 13 χρόνια), ο Ελευθέριος Βενιζέλος (περίπου 12,5 χρόνια), ο Χαρίλαος Τρικούπης (πλησίασε τα 11 χρόνια), ο Ανδρέας Παπανδρέου (10 χρόνια) και ο Κώστας Σημίτης (ξεπέρασε τα 8 χρόνια). Λιγότερο από οχτώ χρόνια ασκήσανε πρωθυπουργικά καθήκοντα ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ο Γεώργιος Θεοτόκης (περίπου 7,5 χρόνια), ο Δημήτριος Βούλγαρης (7 χρόνια) και Θεόδωρος Δηλιγιάννης (5,5 χρόνια).

Ο κανόνας και η εξαίρεση

Μοναδικό προηγούμενο, που κυβερνητικό κόμμα, επισπεύδοντας τις εκλογές μεταπολιτευτικά, σημείωσε άνοδο στα ποσοστά του ήταν το 2000. Τότε το ΠΑΣΟΚ, υπό τον Κ. Σημίτη, αύξησε τη δύναμή του κατά 2,3% . Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις όλα τα κυβερνητικά κόμματα είδαν τη δύναμή τους να μειώνεται: Το 1977 η ΝΔ (Κ. Καραμανλής) κατά 12,5%, Το 1981 η ΝΔ (Γ. Ράλλης) κατά 6%, το 1985 το ΠΑΣΟΚ (Α. Παπανδρέου) πάνω από 2%, το 1993 η ΝΔ (Κ. Μητσοτάκης) κατά 7,5%, το 1996 το ΠΑΣΟΚ (Κ. Σημίτης) κατά 5%, το 2004 το ΠΑΣΟΚ (Γ. Παπανδρέου) κατά 3,2% και το 2007 η ΝΔ (Κ. Καραμανλής) κατά 3,5% .

ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ
Κανένας δεν συμπλήρωσε πλήρη θητεία!

Αν δεν αναφερόταν στο Σύνταγμα ότι εκλογές γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια όλοι θα νόμιζαν ότι η Βουλή διαλύεται και προκηρύσσονται εκλογές, όποτε θελήσει ο πρωθυπουργός. Είτε παλιότερα ο Πρόεδρος, ο βασιλιάς, ο μονάρχης και, τέλος πάντων, το όποιο κέντρο άσκησης της εξουσίας στο νεοελληνικό κράτος.

Η ρητή διάταξη όλων των Συνταγμάτων από το 1864 (νωρίτερα και σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη της συνταγματικής μοναρχίας του 1844 η θητεία της κυβέρνησης οριζόταν τριετής) παρέμεινε ανεφάρμοστη. Στην πράξη, ο κανόνας είναι οι κυβερνήσεις να φέρονται... αντισυνταγματικά. O ιδιότυπος αυτός «αντισυνταγματισμός» ισχύει σε όλες τις περιόδους της κοινοβουλευτικής ιστορίας.

To απίθανο, αλλά πραγματικό, είναι ότι μέσα στο πλαίσιο αυτό ουδεμία κυβέρνηση, προερχόμενη από τον συντηρητικό πολιτικό χώρο, συμπλήρωσε και τυπικά πλήρη συνεχή κυβερνητική θητεία! Με αυτά τα ιστορικά δεδομένα είχε προκαλέσει μεγάλη απορία, αν όχι κάποιον καγχασμό, η πρόθεση τoυ Κ. Καραμανλή κατά την τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος (2006-2007).

Επικοινωνιακά κόλπα

Όταν ξεκινούσε η αναθεωρητική διαδικασία στην ατζέντα του συμπεριλαμβανόταν η μεγαλεπήβολη αλλαγή των σχετικών συνταγματικών ρυθμίσεων. Να θυμίσουμε ότι τότε ο Καραμανλής και οι επιτελείς του, μέσω δημοσιευμάτων και εκπομπών, φέρονταν να επιθυμούν την πενταετή θητεία της κυβέρνησης. Η προσφυγή στις κάλπες πριν από τη θεσμοθετημένη θητεία, θα μπορούσε να γίνει μόνο με την απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.

Όλα, όμως, ήταν ένα ακόμη επικοινωνιακό κόλπο της ΝΔ. Η «συνταγή» της πρόωρης διάλυσης της Βουλής για κομματικούς - εκλογικούς λόγους αποτέλεσε «σταθερή αξία» του χώρου. Αλλοτε με επιτυχία κι άλλοτε όχι. Το φαινόμενο εντοπίζεται από την προδικτατορική εποχή. Από τότε που η παράταξη άρχισε να εκφράζεται με ένα αρχηγό και ενιαίο εκλογικό σχηματισμό. Δηλαδή το Λαϊκό Κόμμα με τον Π. Τσαλδάρη, τον Ελληνικό Συναγερμό με τον Αλ. Παπάγο, την Εθνική Ριζοσπαστική Ενωση και τη Νέα Δημοκρατία με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Πριν από την ύπαρξη του άρθρου 41 του Συντάγματος του 1975 (πρόωρη διάλυση της Βουλής και προκήρυξη εκλογών για εξαιρετικής σημασίας εθνικά θέματα) υπήρχαν άλλα συνταγματικά εδάφια στα οποία κατέφευγαν οι συντηρητικοί αρχηγοί, κινώντας τη σχετική διαδικασία. Τα υπόλοιπα αναλάμβανε ο «ανώτατος άρχων», όταν δεν πρωταγωνιστούσε για τις πρόωρες. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι ο γενάρχης της ΝΔ Κ. Καραμανλής ως πρωθυπουργός, τόσο προδικτατορικά, όσο και μεταπολιτευτικά, ουδέποτε προκήρυξε εκλογές στην ώρα του. Επιπλέον συνέπραξε στην κήρυξη πρόωρων εκλογών ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας (1981, 1985 και 1993).


Ο Κ. Καραμανλής ρέκορντμαν με ημιτελείς θητείες

Από την απελευθέρωση της χώρας (1944) μέχρι σήμερα έχουν ορκιστεί 62 φορές πρωθυπουργοί. Στην πρωθυπουργική καρέκλα κάθισαν 34 διαφορετικά πρόσωπα.

Αν αφαιρεθούν, όμως, οι υπηρεσιακοί (μέχρι το 1967), μεταβατικοί (1944-1946, 1947-1951, 1965-1967) και χουντικοί (1967-1974) ο αριθμός των πολιτικών που έγιναν μεταπολεμικά πρωθυπουργοί, περιορίζεται δραστικά.

Από τις 19 γενικές βουλευτικές εκλογές (1946-2007) αναδείχτηκαν 11 διαφορετικοί πρωθυπουργοί. Στον αριθμό αυτό συνυπολογίζονται, μάλιστα, οι δύο περιορισμένης διάρκειας θητείες του 1946-1947 (Κωνσταντίνος Τσαλδάρης) και του 1989 (Τζαννής Τζαννετάκης με την κυβέρνηση ΝΔ - Συνασπισμού και Ξενοφών Ζολώτας με την Οικουμενική ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ).

Αν, λοιπόν, αφαιρεθούν και τα πρόσωπα αυτά από τον κατάλογο οι πραγματικοί, θα λέγαμε απλοϊκά, μεταπολεμικοί πρόεδροι των κυβερνήσεων φτάνουν μόλις στους 8 (Νικόλαος Πλαστήρας, Αλέξανδρος Παπάγος, Κωνσταντίνος Καραμανλής, Γεώργιος Παπανδρέου, Ανδρέας Παπανδρέου, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Κώστας Σημίτης και Κώστας Καραμανλής).

Αυτός είναι ο πλήρης κατάλογος των μεταπολεμικών πρωθυπουργών, που προέκυψαν άμεσα έπειτα από διεξαγωγή εκλογών. Ο αριθμός αυξάνεται κατά δύο αν προστεθούν οι θητείες του Θεμιστοκλή Σοφούλη (διαδέχτηκε τον Κ. Τσαλδάρη το 1947-49) και του Γεωργίου Ράλλη (διάδοχος του Κ. Καραμανλή το 1980, όταν ο τελευταίος μεταπήδησε στην Προεδρία της Δημοκρατίας).

Από αυτούς το ρεκόρ σε πρωθυπουργικές θητείες κατέχει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ορκίστηκε εφτά φορές (1955, 1956, 1958, 1961, δύο φορές το 1974 και το 1977). Ακολουθούν ο Σοφοκλής Βενιζέλος με πέντε (1944 και τέσσερις 1950) και άλλες τόσες ο Θεμιστοκλής Σοφούλης (1945, 1947, 1948 και δύο 1950). Ο Γεώργιος Παπανδρέου με τέσσερις (δύο το 1944, 1963, 1964). Από τρεις οι Νικόλαος Πλαστήρας (1945, 1950. 1951), Κωνσταντίνος Τσαλδάρης (1946 και δυο 1947), Ανδρέας Παπανδρέου (1981, 1985, 1993) και Κώστας Σημίτης (1995, 1996 και το 2000).

Ο Κώστας Καραμανλής, εκτός κι αν σήμερα ανατραπούν όλα τα δεδομένα έχει δυο θητείες (2004 και 2007). Ετσι ο τελευταίος, έστω χωρίς να συνδέσει το όνομά του με κάτι σημαντικό, στην πολιτική ιστορία. Η ακριβής θέση μένει να οριστεί στο μέλλον...

Κυβερνητικά σχήματα και εκλογικές αναμετρήσεις

195 κυβερνήσεις

Από το 1833 μέχρι σήμερα έχουν σχηματιστεί 195 συνολικά κυβερνήσεις στη χώρα. Στον αριθμό αυτό συμπεριλαμβάνονται κάθε είδους κυβερνητικά σχήματα που προερχόταν από τον λαό ή επιβάλλονταν νομίμως και παρανόμως.

53 εκλογές

Από την εποχή που πρωτοκαθιερώθηκε η τετραετής θητεία της κυβέρνησης (1864) μέχρι σήμερα έγιναν στη χώρα συνολικά 53 εκλογικές αναμετρήσεις. Οι 41 από αυτές ήταν πρόωρες, σύμφωνα με το γράμμα των σχετικών συνταγματικών διατάξεων.

Νίκες και ήττες

Μεταπολιτευτικά σε πέντε πρόωρες εκλογές (1977, 1985, 1996, 2000, 2007) η επισπεύδουσα, λιγότερο ή περισσότερο, κυβέρνηση βγήκε νικήτρια από τις κάλπες. Σε τρεις (1981, 1993, 2004 ) ηττήθηκε.

Του Τάκη Κατσιμάρδου. Από το ΕΘΝΟΣ της Κυριακής, 4 Οκτωβρίου 2009

Οι άγνωστες ιστορίες στα 166 χρόνια της ελληνικής Βουλής


Η Ιστορία γραμμένη από τις συνεδριάσεις, τα θεωρεία, τα κλιμακοστάσια, τους διαδρόμους, το περιστύλιο και το προαύλιο

Συνυφασμένη με τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία είναι η Βουλή. Στα πρακτικά των συνεδριάσεών της έχει αποτυπωθεί η πολιτική, οικονομική και κοινωνική πορεία του έθνους.

Θρίαμβοι και καταστροφές. Συζητήσεις και ψηφοφορίες που σφράγισαν εποχές ολόκληρες. Ομως η Ιστορία δεν γράφτηκε μόνο στις αίθουσες συνεδριάσεων. Γράφτηκε και στα θεωρεία, στα κλιμακοστάσια, στους διαδρόμους, στο περιστύλιο, στο προαύλιο.

Τον Νοέμβριο του 1856 από τα σκαλιά των θεωρείων της Παλιάς Βουλής έπεσε και τραυματίστηκε θανατηφόρα ο Εμμανουήλ Ξάνθος.

Τον Μάιο του 1894 από το δημοσιογραφικό θεωρείο ο σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης διάβασε το ψήφισμα της Πρωτομαγιάς.

Τον Μάιο του 1902 μπροστά στη Βουλή της οδού Σταδίου, στο προαύλιο, δολοφονήθηκε ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης. Ετσι φτάνει κανείς στα χρόνια κοντά στη δικτατορία του 1967, όταν μαγκουροφόροι τραμπούκοι εισέβαλαν στον χώρο του Κοινοβουλίου για να δείρουν βουλευτές. Και μετά έρχεται στον νου η εικόνα με τα τανκς παραταγμένα στις εισόδους της λεωφόρου Αμαλίας ή της Βασιλίσσης Σοφίας.

ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΚΟΝΤΟΣΤΑΥΛΟΥ ΣΤΑ ΠΑΛΑΙΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ
Η Ψωροκώσταινα και ο Σακουλές

Τέσσερα διαφορετικά κτίρια έχουν χρησιμοποιηθεί για τις συνεδριάσεις της Βουλής στα 166 χρόνια συνταγματικού βίου.

Μετά τις πρώτες εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, η Συντακτική Εθνοσυνέλευση εγκαταστάθηκε στο ευρύχωρο σπίτι του τραπεζίτη Αλέξανδρου Κοντόσταυλου, στον χώρο όπου βρίσκεται η Παλιά Βουλή της οδού Σταδίου. Μόνο που τότε η είσοδος ήταν από την οδό Κολοκοτρώνη. Εκεί παρουσιάστηκε ο Οθωνας για να δώσει τον όρκο ως συνταγματικός πλέον βασιλιάς των Ελλήνων.

Τον Οκτώβριο του 1854 μια πυρκαγιά, που ξεκίνησε από την αρχειοθήκη, κατέστρεψε ολόκληρο σχεδόν το κτίριο. Τότε Βουλή και Γερουσία στεγάστηκαν προσωρινά σε πτέρυγα του νεόδμητου Πανεπιστημίου.

Το 1857 η κυβέρνηση αποφάσισε να ανεγερθεί καινούργιο κοινοβουλευτικό μέγαρο στο οικόπεδο του Α. Κοντόσταυλου, στην οδό Κολοκοτρώνη, με προέκταση έως τη Σταδίου. Το έργο ανατέθηκε στον Γάλλο αρχιτέκτονα Φρανσουά Μπουλανζέ και στη συνέχεια στον Παναγιώτη Κάλκο. Ολοκληρώθηκε το 1875 και έκτοτε στέγασε τη Βουλή μέχρι το 1935. Τότε μετακόμισε στα Παλιά Ανάκτορα, όπου στεγάζεται μέχρι σήμερα.

Στην είσοδο της Παλιάς Βουλής αντάμωνε κανείς, τις βραδινές κυρίως ώρες, τη Ναυπλιώτισσα κυρά Κώσταινα να ζητιανεύει. Οι Αθηναίοι της κόλλησαν το παρατσούκλι Ψωροκώσταινα κι έμεινε το όνομα αυτό στο ελληνικό λεξιλόγιο με συγκεκριμένη νοηματική έννοια.

Στην άλλη γωνία καθόταν ένας άλλος ζητιάνος, ο αθυρόστομος Σακουλές. Ψάρευε τους περαστικούς με το στρογγυλό χερούλι της ομπρέλας του και απαιτούσε την πεντάρα. Αν του αρνούνταν, έβαζε τις φωνές. Ελεγε πως τόσοι νοικοκυραίοι άνθρωποι δεν είναι ικανοί να θρέψουν έναν τεμπέλη.

Τα Ανάκτορα της πλατείας Συντάγματος καταστράφηκαν από πυρκαγιά και εγκαταλείφθηκαν από τη βασιλική οικογένεια. Το 1922 εγκαταστάθηκαν εκεί πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.

Το 1929 η κυβέρνηση αποφάσισε να εγκαταστήσει τη Βουλή και τη Γερουσία στο μέγαρο των Παλαιών Ανακτόρων. Εγιναν οι αναγκαίες μετατροπές και την 1η Ιουλίου 1935, ημέρα Δευτέρα, έγινε η μετακόμιση.

ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΔΗΛΙΓΙΑΝΝΗ
Μαχαιρώθηκε για τις χαρτοπαικτικές λέσχες

Έξω από τη Βουλή της οδού Σταδίου, στο προαύλιο, δολοφονήθηκε ο πρωθυπουργός Θεόδωρος Δηλιγιάννης, 31 Μαϊου 1905, λίγο μετά τις πέντε το απόγευμα.

Δράστης ήταν ο Αντώνιος Γερακάρης, 38 ετών, καταγόμενος από τη Λάγια της Λακωνίας. Ηταν παντρεμένος και είχε πέντε παιδιά, ηλικίας 1 έως 12 ετών.

Δούλευε σε χαρτοπαιχτική λέσχη ως «κράχτης», «μπράβος» ή «κόφτης». Στους κύκλους τον φώναζαν «Κωσταγερακάρη» από το όνομα του πατέρα του. Έμενε στην οδό Αρείου Πάγου και η οικογένειά του ήταν η φτωχότερη στη γειτονιά.

Πριν από λίγους μήνες ο Δηλιγιάννης είχε κερδίσει πανηγυρικά τις εκλογές και προχωρούσε στην εφαρμογή της πολιτικής του.

Σ αυτό το πλαίσιο ζήτησε από τις αστυνομικές διευθύνσεις της Αθήνας και του Πειραιά να εφαρμόσουν αυστηρά τα διατάγματα για τη λειτουργία των χαρτοπαικτικών λεσχών.

Μεταξύ των λεσχών που έκλεισαν συγκαταλεγόταν και εκείνη στην οποία δούλευε ο δράστης.

Ο Γερακάρης εκείνο το απόγευμα στάθηκε τάχα αμέριμνος έξω από τη Βουλή και περίμενε να έρθει ο Δηλιγιάννης. Στην τσέπη του σακακιού είχε μαχαίρι.

Με καλπασμό τα άλογα που έσερναν την πρωθυπουργική άμαξα έφτασαν στο Κοινοβουλευτικό Μέγαρο.

Ο δολοφόνος έσπευσε πρόθυμα να ανοίξει ο ίδιος την πόρτα της άμαξας. Ο Δηλιγιάννης χαιρέτησε τον άγνωστο με το ημίψηλο καπέλο του και ετοιμάστηκε να κατευθυνθεί προς την είσοδο του Βουλευτηρίου.

Η περιγραφή που ακολουθεί προέρχεται από την «Ακρόπολη» του Βλάση Γαβριηλίδη:

«Ο άγνωστος τότε, ο μαυριδερός, ο υψηλός, ο κακοντυμένος, ο απαίσιος την μορφήν και την ψυχήν εξήγαγεν την δολοφόνον μάχαιραν και την εβύθισε» στην κοιλιακή χώρα του πρωθυπουργού. «Ητοιμάζετο να καταφέρει και νέον χτύπημα.

Ο Δηλιγιάννης κλονισθείς έπεσε προς τα οπίσω, εγονάτισε στηριχθείς επί του εδάφους διά της αριστεράς χειρός του».

Μεταφέρθηκε στον Σταθμό Πρώτων Βοηθειών, όπου εξέπνευσε.

Ο Γερακάρης δικάστηκε από το Κακουργιοδικείο Αθηνών και του επιβλήθηκε η θανατική ποινή. Καρατομήθηκε στο Παλαμήδι του Ναυπλίου.

ΜΠΟΜΠΑ ΤΟ... ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ

Δυναμική εκδήλωση μέσα στη Βουλή οργάνωσε το 1894 ο πρωτοπόρος σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης. Ανέγνωσε «στεντορεία τη φωνή εκ του θεωρείου τα ψηφίσματα των συγκεντρώσεων της 1ης Μαϊου». Ηταν η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος περιγράφει όσα ακολούθησαν:

«Αμα ακούστηκε η φωνή του (Καλλέργη) μέσα στην ιερά αίθουσα, αστραπή διαδόθηκε πως οι αναρχικοί θα ρίξουν μπόμπες.

  • - Ου, οι αναρχικοί!
  • - Μπόμπες!
  • - Φευγάτε! -Θε μ, Παναγιά μ!

«Τέτοιες κραυγές απόγνωσης ακούστηκαν στη Βουλή. Και πατείς με, πατώ σε, όλοι οι πατέρες του έθνους, σαν παλαβοί καβαλίκεψαν τα καθίσματα και τρέχανε να βγουν έξω».

Η «μπόμπα» ήταν το ίδιο το ψήφισμα της Πρωτομαγιάς. Ο Καλλέργης συνελήφθη. Το θάρρος δεν τον εγκατέλειψε ούτε εκείνη τη στιγμή. Χτύπησε δυνατά το πόδι του στο πάτωμα και φώναξε: «Ζήτω ο σοσιαλισμός». Γι αυτή του την αποκοτιά έκανε 12 μέρες φυλακή.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
Ο Σύνταγμας και τα κατοικίδια

Σύνταγμα και κατά προέκταση Κοινοβούλιο απέκτησε η χώρα με την Επανάσταση του 1843.

Είχαν προηγηθεί και άλλες εξεγέρσεις τόσο επί Οθωνος όσο και επί Καποδίστρια. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα αναφέρει ο Γιάννης Βλαχογιάννης:

Στην εξέγερση των Μεγάρων, στα τέλη του 1831, βοηθούσανε λίγοι Τουρκαρβανίτες με επικεφαλής τον Ταφίλ Μπούζη, στρατολογημένοι για... αγάπη του Συντάγματος. Οι Αρβανίτες ρωτούσανε:

  • «Τι είναι αυτός ο Σύνταγμας;»

Δύσκολα καταλάβαιναν τίποτε άλλο από το πλιάτσικο (τη λαφυραγωγία). Γι αυτό ήταν περισσότερο απαιτητικοί από τους άλλους.

  • «Ο Σύνταγμας θέλει να τρώει», λέγανε.

Μα και ο ελληνικός λαός δεν καταλάβαινε πολλά πράγματα για το Σύνταγμα, παρόλο που οι αντικαποδιστριακοί το είχαν συνέχεια στο στόμα τους. Στις Σπέτσες (αντικαποδιστριακοί και οι Σπετσιώτες, δυσαρεστημένοι από τα ναυτικά δικαιώματα που γύρευαν από τον φτωχό Καποδίστρια και το ακόμα πιο φτωχό κράτος) ο λαός τραγούδαγε:

  • «Τιριρί, μπωμπώ/ βίβα συνταματικό!»...

Τελικά επί Οθωνος η λέξη Σύνταγμα κατάντησε να σημαίνει επανάσταση:

  • «Να γίνει κι ένα Σύνταμα/ κι ένα κακό σεφέρι».

Ο σεβασμός του χώρου του Κοινοβουλίου από τους ίδιους τους εθνοπατέρες προβάλλει ανάγλυφα από κείμενο της εφημερίδας «Ελπίς» (2 Σεπτεμβρίου 1848), που αποθησαύρισε ο Βλαχογιάννης. Αναφέρει:

Μερικοί από τους βουλευτές, κοντά στα άλλα πλεονεκτήματα του συρμού, όπως ματογυάλια, χειρόκτια και κομπολόγια, έχουν μαζί τους και μικρά σκυλάκια. Τα έχουν μάθει να τους ακολουθούν στους δρόμους, στα καφενεία, ακόμα και στο ίδιο το Βουλευτήριο.

Εξωφρενικός ήταν κάποιες φορές ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονταν την άσκηση των δικαιωμάτων τους ορισμένοι πολίτες της εποχής. Ο Βλαχογιάννης αντιγράφει από την εφημερίδα «Αιών» δημοσίευμα με ημερομηνία 2 Φεβρουαρίου 1841, ειδησάριο για περιστατικό που συνέβη στα Βίλια Αττικής.

Στις δημοτικές εκλογές στον Δήμο Ειδυλλίας (Βιλίων) καμιά εικοσαριά Βιλιώτισσες πήραν ψηφοδέλτια και ψήφισαν για λογαριασμό των συζύγων τους, που λείπανε από το χωριό.

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΑΣΙΑ
Εισβολή με ξύλο κατά βουλευτών της Εν. Κέντρου

Παραμονές των δημοτικών εκλογών του 1964 λίγοι ήταν δυνατό να προβλέψουν ότι η πανίσχυρη κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου θα ανατρεπόταν σε έναν χρόνο με το παλατιανό πραξικόπημα και την αποστασία. Ακόμα λιγότεροι άκουγαν τις ερπύστριες των τανκς που θα έκλειναν τη Βουλή τον Απρίλιο του 1967.

Τη δυσαρέσκεια του αμερικανικού παράγοντα για τις εξελίξεις στην Ελλάδα αντιλήφθηκε ο πρωθυπουργός του 53% Γεώργιος Παπανδρέου με την επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον και τη συνάντησή του με τον πρόεδρο Λίντον Τζόνσον.

Στην Ελλάδα η Δεξιά δεν εννοεί να χωνέψει ότι την κυβερνητική εξουσία έχει αναλάβει το δημοκρατικό κέντρο.

Στις 3 Ιουλίου 1964, ημέρα Πέμπτη, συμβαίνει το πρωτοφανές στα χρονικά της Βουλής επεισόδιο. Τριακόσια άτομα με πλακάτ υπέρ του Κωνσταντίνου Καραμανλή εισβάλλουν στην αίθουσα της Βουλής την ώρα της συζήτησης του Κυπριακού. Χτυπούν βουλευτές της Ενωσης Κέντρου και απομακρύνονται.

Μεταξύ των συλληφθέντων είναι και ο λογοτέχνης Ρένος Αποστολίδης, υποψήφιος βουλευτής με τον Σπύρο Μαρκεζίνη στις προηγηθείσες εκλογές και νυν υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Αθήνας με τον δεξιό συνδυασμό του Γιώργου Πλυτά. Ο Ρένος Αποστολίδης συμπεριλαμβανόταν στους συλληφθέντες εκείνο το βράδυ. Οδηγήθηκε στο Φρουραρχείο της Βουλής κι από εκεί στον εισαγγελέα. Δικάστηκε και καταδικάστηκε σε δυόμισι χρόνια φυλακή, ποινή από την οποία εξέτισε μόνο τρεις μήνες στις Φυλακές Καλλιθέας.

Την Κυριακή 5 Ιουλίου διεξάγονται οι δημοτικές εκλογές, όπου η Κεντροαριστερά σημειώνει ευρείας έκτασης νίκη. Οι υποστηριχθέντες από την ΕΔΑ συνδυασμοί κερδίζουν σε Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη.

Την 1η Σεπτεμβρίου η «Ουάσιγκτον Ποστ» θα γράψει ότι «αν πρόκειται να ανατραπεί η κυβέρνηση Παπανδρέου, αυτό θα γίνει από νέους συνταγματάρχες που δεν έχουν υπομονή».

ΕΠΕΣΕ ΑΠΟ ΤΑ ΣΚΑΛΙΑ
Ο άδοξος θάνατος του Ξάνθου

Ο Εμμανουήλ Ξάνθος, ο εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας, σκοτώθηκε από ατύχημα στις 29 Νοεμβρίου 1851.

Στην αίθουσα του Κοινοβουλίου διεξαγόταν σφοδρή συζήτηση, που προκάλεσε ο βουλευτής Λύσανδρος Βιλαέτης από τον Πύργο της Ηλείας. Υπήρξε τέτοια ένταση, που στο ακροατήριο δημιουργήθηκε πανικός.

Ο 79χρονος Ξάνθος πετάχτηκε από το θεωρείο και άρχισε να κατεβαίνει μαζί με άλλους γρήγορα τη σκάλα, που δεν είχε κάγκελα. Κάποιο σπρώξιμο, από τα συνήθη σ' αυτές τις περιπτώσεις, τον γκρέμισε στο λιθόστρωμα. Εσπασε τα πλευρά του και τα πόδια του. Θανατηφόρο ήταν το τραύμα στον δεξιό κρόταφο. Ξεψύχησε μετά τρεις ώρες, αφού πρώτα μετάλαβε. Αφησε μια κόρη ορφανή και κληροδότημα την έσχατη πενία. Τέτοιο τραγικό τέλος είχε ένας από τους πρωταγωνιστές της εθνικής παλιγγενεσίας.

Του Θοδωρή Ρουμπάνη. Από το ΕΘΝΟΣ του Σαββάτου, 3 Οκτωβρίου 2009

Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2009

Ελία Καζάν: Ο δημιουργός που θα κρίνει η Ιστορία

7 Σεπτεμβρίου 1909 ~ 28 Σεπτεμβρίου 2003

Εάν η Έβδομη Τέχνη σφραγίστηκε από τον τυφώνα που προκάλεσαν ο Μάρλον Μπράντο και ο Τζέιμς Ντιν, αυτό οφείλεται στην οξυδερκή ματιά και το τεράστιο ταλέντο εκείνου του μικρόσωμου Ανατολίτη που βάλθηκε να κυνηγάει το Αμερικάνικο όνειρο ως σερβιτόρος και κατέληξε ένας από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες του 20ου αιώνα ...

Ποιος ξέρει πώς θα σειόταν η αίθουσα του Kodak Theatre τον Μάρτιο του ’99 εάν 57 χρόνια νωρίτερα ο Ελία Καζάν δεν έσπευδε να προβεί στην ενέργεια που τελικά θα στιγμάτιζε την καλλιτεχνική του πορεία; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Η μνήμη είναι ύπουλο στοιχειό, σε πιάνει στ’ αγκίστρι της και σε κρατάει αιχμάλωτο μια ζωή. Ως σκηνοθέτης υπήρξε τεράστιος. Ως άνθρωπος στιγματίστηκε από τα ίδια του τα νύχια. Τι μετράει περισσότερο; Και τα δύο, απάντησαν οι συνάδελφοί του, μισό αιώνα αργότερα. Όταν η Ακαδημία του απένειμε το τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της καριέρας του, το κοινό διχάστηκε. Κάποιοι, όπως ο Τομ Χανκς και ο Ρόμπιν Γουίλιαμς χειροκρότησαν θερμά. Άλλοι, όπως ο Εντ Χάρις, ο Νικ Νόλτε και ο Σον Πεν έμειναν στις θέσεις τους και ανταποκρίθηκαν με ένα χλιαρό χειροκρότημα.

Εάν η συντηρητική πλευρά της κινηματογραφικής βιομηχανίας υποκλινόταν στα αριστουργήματά του, η προοδευτική τοποθετούσε δίπλα στον σκηνοθέτη και τον άνθρωπο: τον άνθρωπο που, μια κρύα μέρα της άνοιξης του ’52 -στις 10 Απριλίου συγκεκριμένα- στάθηκε απέναντι από μια «σκοτεινή» επιτροπή την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, και κατονόμασε συναδέλφους του για να τους στείλει στην Πυρά του Μακαρθισμού. Αυτό που, στην ουσία, θα επιβεβαίωνε μακροπρόθεσμα με την πράξη του ήταν η ίδια η ψευδαίσθηση του κινηματογράφου: το ότι στη ζωή, οι πραγματικοί ήρωες είναι πολύ διαφορετικοί από τους ήρωες της μεγάλης οθόνης.

Το ερώτημα, λοιπόν, παραμένει: τι μετράει πιο πολύ; Το ότι ως σκηνοθέτης άνοιξε δρόμους πρωτοποριακούς και ανέδειξε ταλέντα που θα σφράγιζαν την κουλτούρα της εποχής μας; Ή το ότι, για να ανανεώσει τόσο καθοριστικά την Έβδομη Τέχνη, χρειάστηκε να καταθέσει στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών; Ας προσπεράσουμε το δίλημμα γιατί ίσως μια απάντηση δεν είναι αρκετή. Καμιά φορά, η εξήγηση μιας ενέργειας, όσο ομιχλώδης κι αν είναι, ριζώνει στη ψυχή. Αλλά πολύ βαθιά στην ψυχή, εκεί όπου το έρεβος των ενστίκτων συνορεύει με τα κατάλοιπα της παιδικής ηλικίας. Ο Καζάν δεν έδωσε ποτέ μια καθαρή εξήγηση για την πράξη του. Ωστόσο, όσοι τον γνώριζαν καλά έλεγαν ότι πίσω από τους προσωπικούς ανταγωνισμούς και το ψυχρό κλίμα της εποχής, παραμόνευε η αίσθηση της αποτυχίας που τον καταδίωκε μέσα από την τρομαχτική σκιά ενός τυραννικού πατέρα. Του Γιώργου Καλαντζόγλου, ενός σκληρού και κυνικού εμπόρου χαλιών.

Ο Καζάν είχε την ατυχία να υπάρξει γιος αυτού του ανθρώπου, και το ότι στράφηκε προς την Τέχνη το όφειλε στην τύχη να είναι γιος της Αθηνάς Σισμανόγλου, μιας ευαίσθητης γυναίκας που, ασφυκτιώντας κι αυτή κάτω από τη σκιά του συζύγου της, είχε βρει διέξοδο στο παιδί της, μεταφέροντας του όλα όσα έπρεπε να τον διαφοροποιήσουν από την σκληρότητα του πατέρα του. Ο ίδιος ο Καζάν δεν μίλησε ποτέ ευθέως για την αβάσταχτη πατρική φιγούρα. Μίλησε, όμως, μέσα από τις ταινίες του.

Στο «Ανατολικά της Εδέμ», καθώς βλέπουμε τον ήρωα που υποδύεται ο Τζέιμς Ντιν να εκλιπαρεί για λίγη αγάπη, καταλαβαίνουμε ότι, πίσω απ’ όλα τα θέματα που θίγει ο Τζον Στάινμπεκ στο ομώνυμο βιβλίο, αυτό που απασχολεί περισσότερο τον σκηνοθέτη είναι να αποδώσει με κάθε λεπτομέρεια την πατρική τυραννία που σκιάζει έναν κόσμο δίχως τρυφερότητα, που παλεύει για να είναι ανθρώπινος. Και στον «Συμβιβασμό», που μαζί με το «Αμέρικα, Αμέρικα» αποτελούν την κατάθεση της ίδιας του της ζωής.

Kαθώς βλέπουμε τον ήρωα που ενσαρκώνει ο Κερκ Ντάγκλας να εκλιπαρεί για λίγη ελπίδα, καταλαβαίνουμε ότι, πίσω απ’ όλες τις ματαιώσεις της μέσης ηλικίας, αυτό που απασχολεί περισσότερο τον Καζάν είναι να δείξει ότι τα πάντα ξεκινούν από τα ρημαγμένα ερείπια των παιδικών χρόνων, εκεί όπου ένας πατέρας-τύραννος εξωθεί τον γιο του στο κυνήγι της επιτυχίας μέσα από κάθε κόστος και κάθε τίμημα. Ομολογία ή εξιλέωση; O,τι κι αν προτιμάτε, ένα είναι σίγουρο: ο πανικός της απόρριψης και ο φόβος του περιθωρίου ρίζωσαν στο πετσί του Καζάν μέσα από τη σχέση του με τον πατέρα του και δεν τον εγκατέλειψαν ποτέ. Γι’ αυτό και όταν ένας μακρινός θείος έγινε η αφορμή, στα 1913, να μεταναστεύσει όλη η οικογένεια από την Πόλη στη Νέα Υόρκη, ο μικρός Ηλίας βρήκε στη φιγούρα εκείνου του θείου τον πατέρα που θα ήθελε να έχει. Τον ίδιο θείο θα σκιαγραφούσε, πολύ αργότερα, και στη ταινία «Αμέρικα, Αμέρικα», αποδίδοντάς του το πρόσωπο του ήρωα. Στην πραγματικότητα, αυτό που προσπαθούσε πάντα να ξορκίσει ήταν το φάντασμα εκείνου του εμπόρου χαλιών που έλεγε διαρκώς στον γιο του ότι «ένας καλός έμπορος πρέπει να πουλάει πρώτα τον εαυτό του και ύστερα να προσπαθεί να πουλήσει το εμπόρευμά του». Τελικά, ο γιος θα πούλαγε και τα δύο.

Παρ’ ότι παιδί μεταναστών, ο Καζάν δεν γνώρισε την ανέχεια. Γνώρισε, όμως, το περιθώριο. Σπουδάζοντας στο Κολέγιο Γουίλιαμς, δούλευε και ως σερβιτόρος και εκεί, σε μια Νέα Υόρκη που άλλαζε δραματικά αντλώντας τα νέα ρεύματα της Τέχνης, προσπάθησε να δοκιμάσει την τύχη του ως ηθοποιός. Δεν τα κατάφερε. «Το τμήμα κομμώσεως προσπαθούσε να φτιάξει τα μαλλιά μου για να μην φαίνομαι τόσο πολύ Ανατολίτης, αλλά μάταια», θα έγραφε στην αυτοβιογραφία του. «Τίποτα δεν μπορούσε να βοηθήσει τη θλιβερή μου εμφάνιση». Τελικά, έμελλε να ξεχωρίσει ως σκηνοθέτης.

Αρχικά ίδρυσε το Group Theater, τον πρόδρομο του θρυλικού Actor’s Studio. Εκεί άρχισε να δουλεύει με τον Μάρλον Μπράντο, τον Μοντγκόμερι Κλιφτ, τον Τζακ Πάλανς και άλλους άγνωστους ηθοποιούς. Η αίσθηση που προκάλεσαν οι θεατρικές του παραστάσεις τον έστρεψαν στο σινεμά. Ισχυρό χαρτί στα χέρια του, πέρα από το ταλέντο του, στάθηκε και το ξαφνικό ενδιαφέρον που του έδειξε η 20th Century Fox. Και όλοι οι δρόμοι άνοιξαν με μιας. Πρώτα το «Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν», από το μπεστ σέλερ της Μπέτυ Σμιθ. Έπειτα το «Θάλασσα από γρασίδι». Και κάπου εκεί, στα 1948, το πρώτο Όσκαρ σκηνοθεσίας για την «Συμφωνία Κυρίων». Η αυλαία είχε πλέον σηκωθεί και ο κόσμος ήταν έτοιμος να υποδεχθεί τον ηθοποιό που θα άλλαζε όλους τους κώδικες της υποκριτικής. Ο Καζάν πήρε τον Μάρλον Μπράντο από τις off-Broadway παραστάσεις τους και μαζί γκρέμισαν όλα τα κινηματογραφικά στερεότυπα του παρελθόντος. Είτε ως Κοβάλσκι στο «Λεωφορείον ο Πόθος» είτε ως Εμιλιάνο Ζαπάτα στο «Βίβα Ζαπάτα», το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο: το κοινό έμοιαζε μαγεμένο. Μέσα από τη ματιά του Καζάν, ο Μπράντο δεν συστήθηκε απλώς στον κόσμο. Κέρδισε και το πρώτο του Όσκαρ για την ερμηνεία του στην ταινία «Το Λιμάνι της Αγωνίας».

Φυσικά, ο Μπράντο δεν ήταν ο μόνος που όφειλε την καριέρα του στον Καζάν. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, η σκυτάλη του οργισμένου νέου κατέληξε στα χέρια ενός προβληματικού πιτσιρικά που φαινόταν ότι θα επισκίαζε τους πάντες. Ο Καζάν πήρε τον Τζέιμς Ντιν από τον εφηβικό πυρετό του «Επαναστάτη χωρίς αιτία» και του έδωσε τη στόφα του γνήσιου εκπροσώπου μιας ολάκερης γενιάς. Και ο κόσμος έστρεψε το βλέμμα του «Ανατολικά της Εδέμ» για να αποθεώσει τον πρώτο ηθοποιό που θα γινόταν μύθος για πάντα. Την ίδια προσοχή έμελλε να νιώσει, στη δεκαετία του ’60, και ένα μυθικό ζευγάρι νεαρών πρωταγωνιστών, ο Ουόρεν Μπίτι και η Νάταλι Γουντ, που μέσα από την κάμερα του Καζάν θα μετέτρεπαν το φιλμ «Πυρετός στο αίμα» σε μια σύγχρονη εκδοχή του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα».

Αλλά η ζωή παίζει παράξενα παιχνίδια. Γιατί παρά την αδιαμφισβήτητη προσφορά του στην Τέχνη και το στίγμα που άφησαν οι «ανακαλύψεις» του στην σύγχρονη κουλτούρα, κάποιοι στο τέλος του αιώνα δεν θα χειροκροτούσαν όρθιοι τον μεγάλο σκηνοθέτη. Θα θυμούνταν το μοιραίο σφάλμα.

Για εκείνο το μοιραίο σφάλμα, ο ίδιος δεν μίλησε ποτέ ξεκάθαρα. Στην αυτοβιογραφία του έγραψε κάτι διφορούμενο και εξίσου ομιχλώδες. «Όταν τα πράγματα έφτασαν στο κρίσιμο σημείο», έγραψε, «έλεγα και ξανάλεγα στον εαυτό μου "δεν μπορείς να δώσεις στην επιτροπή τα ονόματά τους". Γιατί θα έπρεπε να στέκομαι εγώ μόνος στο κρύο; Δεν άκουσα κανέναν άλλο στον πυρήνα μας να ανοίγει το στόμα του, αν και όλοι ήξεραν τι συνέβαινε. Ξαφνικά άρχισα να γίνομαι παρανοϊκός. Στριμωγμένος κι έξω φρενών, ήθελα να κατονομάσω τους πάντες και να βγάλω στη φόρα τα μυστικά τους, όχι μόνο εκείνων που ανήκαν στον πυρήνα μας, αλλά και όσων είχαν κάποια σχέση με αυτόν, οπουδήποτε και αν βρίσκονταν». Αυτό που τελικά κατάφερε ήταν να πέσει στην παγίδα εκείνου του πατέρα και να γίνει ό,τι ο ίδιος μισούσε: ο έμπορος που πουλάει πρώτα τον εαυτό του.

Στην απονομή του τιμητικού Όσκαρ εμφανίστηκε καταβεβλημένος από το φορτίο των ενενήντα χρόνων ζωής, στάθηκε μόνος πάνω στη σκηνή και ψέλλισε ένα τρεμάμενο ευχαριστώ. Και όταν κάποιοι από κάτω φώναξαν «Speak! Speak!» περιμένοντας επιτέλους μιαν ύστατη, έστω και έμμεση, συγνώμη, εκείνος κούνησε θλιμμένα το κεφάλι και είπε: «Επιτρέψτε μου να ξεγλιστρήσω». Και αποχώρησε συνοδευόμενος από τον Μάρτιν Σκορσέζε και τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο, για να καταλήξει εκεί όπου πάντα φοβόταν πιο πολύ απ’ όλα: στο περιθώριο. Όχι στο σκότος της απόρριψης ή την λησμονιά, αλλά στο περιθώριο που ορίζει η εικόνα ενός άντρα μόνου στο κρύο. Ενός άντρα που χάραξε ανεπανάληπτους ορίζοντες στην εποχή του, για να έρθει ο ίδιος του ο εαυτός να τους μελανώσει με σύννεφα.

Το αγαπημένο του «παιδί»

Ο Ελία Καζάν πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου του 2003, αλλά την τελευταία του ταινία την γύρισε πολλά χρόνια νωρίτερα, το 1976. Ήταν ο «Τελευταίος Μεγιστάνας» με τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο και απέτυχε στα ταμεία. Στην ουσία, η κινηματογραφική του «ταφόπλακα» στάθηκε το αγαπημένο του «παιδί», ο «Συμβιβασμός» του 1969.

Το φιλμ δεν ήταν παρά η μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Καζάν και επειδή ακριβώς ήταν η πιο προσωπική του δουλειά, ήθελε τον Μπράντο στον βασικό ρόλο. Ο Μπράντο αρνήθηκε και ο Καζάν ένιωσε προδομένος. Και δεν ξαναμίλησαν ποτέ από τότε. Στην εποχή της, η ταινία χτυπήθηκε λυσσαλέα από την κριτική. Σήμερα, θεωρείται ένα από τα παραγνωρισμένα αριστουργήματα του σκηνοθέτη.

Του Στέφανου Δανδόλου. Από τις “Εικόνες”, τεύχος Νο 341, εβδομαδιαίο περιοδικό, ένθετο στο ΕΘΝΟΣ της Κυριακής, 7 Σεπτεμβρίου 2008.

Παρασκευή 25 Σεπτεμβρίου 2009

«Μεγάλη Ιδέα» - Μεγάλη Υποκρισία - Μεγάλη Καταστροφή

Η ΕΛΛΑΔΑ ΥΠΗΡΞΕ Ο «ΧΡΗΣΙΜΟΣ ΗΛΙΘΙΟΣ» ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Κατά μία «επικρατούσαν» άποψη, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ', δεν έπεσε μαχόμενος στη άλωση το 1453, αλλά ήλθεν Αγγελος Κυρίου ο οποίος τον άρπαξε και τον έκρυψε σε σπηλιά κάτω από τη Χρυσόπορτα, όπου αναμένει μαρμαρωμένος μέχρι νεωτέρας. Κάποτε όμως θα ξεμαρμαρωθεί, θα εκδιώξει την Τουρκιά ώς την «Κόκκινη Μηλιά» και σε έναν Αρμαγεδδώνα δεν θα μείνει κανείς Τούρκος ζωντανός.

Αυτά λένε οι ελληνοχριστιανικοί θρύλοι και παραδόσεις που κράτησαν ώς τη δεκαετία του 1950. Το 1964, ωστόσο, όταν πέθανε ο βασιλιάς Παύλος υπήρξε μια διχογνωμία που προκάλεσε ακράτητα γέλια διεθνώς: έπρεπε να ονομαστεί ο γιος του και διάδοχος του θρόνου «Κωνσταντίνος Β'» (από τον παππού του «στρατηλάτη») ή, πολιτικώς ορθότερα, «Κωνσταντίνος ΙΒ'» από τον μαρμαρωμένο Παλαιολόγο, του οποίου η απομαρμαροποίηση αργούσε; Ετσι συνοψίζονται όνειρα, πόθοι και ονειρώξεις των Ελλήνων που τελευταία -ευτυχώς- περιορίζονται σε αμελητέο πλέον αριθμό ακροδεξιών που δεν λησμονούν τη «Μεγάλη Ιδέα» που, παρεμπιπτόντως, δεν έχει ελληνικό κοπιράιτ, αφού υπάρχει το σερβικό μεταφραστικό ισοδύναμο «Nacertanije». Δηλαδή, όταν αρχίζει η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και υφίστανται «ανατολικό ζήτημα» και «ασθενής της Ευρώπης», αυτομάτως οι βαλκανικές γλώσσες κοσμούνται από φράσεις με το επίθετο «μεγάλος» όπως, Μεγάλη Αλβανία, Μεγάλη Σερβία, Μεγάλη Βουλγαρία. Εχει επιστεί χρόνος να εκδηλωθεί ο βαλκανικός εθνικισμός.

Ο ιστορικός Παύλος Καρολίδης δίνει έναν μεγαλοπρεπή ορισμό της Μεγάλης Ιδέας που: «...είχε την καθολικώτατην άμα δε και απλουστάτην έννοιαν : " ανόρθωσις του πεπτωκότος και πτώσις του καθεστηκότος" , ή την έννοιαν "της απελευθερώσεως σύμπαντος του Ελληνισμού, ανακτήσεως του Βυζαντίου και της Αγίας Σοφίας και αναστηλώσεως του θρόνου των Παλαιολόγων"»

Δύο «κέντρα»

Στα μέσα του 19ου αιώνα ο πρώτος συνταγματικός πρωθυπουργός, Ιωάννης Κωλέττης, στη Βουλή αναφέρεται στα «δύο κέντρα του Ελληνισμού»,την πρωτεύουσα του ελληνικού βασιλείου Αθήνα και την «άλλη» τη μεγάλη πρωτεύουσα, την Πόλη, «όνειρο και ελπίδα όλων των Ελλήνων». Όμως η ταπεινωτική ήττα του 1897 και η προηγηθείσα πτώχευση το 1893, μαζί με την τεράστια αποζημίωση που όφειλε να καταβάλει η Ελλάδα στους Τούρκους, απομακρύνει τη Μεγάλη Ιδέα, αλλά όχι για πολύ γιατί οι νικηφόροι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-13) διπλασιάζουν την Ελλάδα σε έκταση και πληθυσμό και αναβιώνουν το «Ιωνικό όραμα». Δεν υπάρχει πλέον το κατά Καρλ Μαρξ «πολιτικό φάντασμα» (του βασιλιά Οθωνα). Ενας νέος πολιτικός από την Κρήτη προσκαλείται από τον «Στρατιωτικό Σύνδεσμο» και κερδίζει τις εκλογές. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, γοητευτικός, χαρισματικός και ευφυής, καθίσταται επάξια η εμβληματική φιγούρα της ανερχόμενης αστικής τάξης, αλλά και η ελπίδα ενός λαού που αναζητούσε «Μεσσία», ο οποίος θα καλυτέρευε την άθλια ζωή εργατών και αγροτών («Βενιζέλε μας, πατέρα της πατρίδας!»). Αλλά ο Βενιζέλος οραματίζεται την Ελλάδα των 2 ηπείρων και των 5 θαλασσών και πολλοί πιστεύουν ότι το όραμα θα γίνει γρήγορα πραγματικότητα.

Επειτα από 90 χρόνια είναι ηλίου φαεινότερο πως η Ελλάδα υπήρξε ο «χρήσιμος ηλίθιος» των Μεγάλων Δυνάμεων (και θύμα του δικού της αλυτρωτισμού και μεγαλοϊδεατισμού), και ότι, όταν αδυνατούσε να «συνδράμει» στο ιμπεριαλιστικό τους παιχνίδι, την εγκατέλειψαν στη μοίρα της, όπως συνέβη στη μικρασιατική εκστρατεία με την απόβαση των Ελλήνων στη Σμύρνη το Μάη του 1919, ύστερα από εντολή των Συμμάχων, όπου απέτυχαν παταγωδώς να αντιμετωπίσουν τον στρατό του Κεμάλ που τους ανάγκασε σε άτακτη υποχώρηση. Στο Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων στις 18/1/1919 το Ανώτατο Συμβούλιο Αντάντ: Γουίλσον (ΗΠΑ), Λόιντ Τζορτζ (Αγγλία), Κλεμανσό (Γαλλία), Ορλάντο (Ιταλία), (με εξαίρεση τον Ορλάντο) έδωσαν εντολή για απόβαση στη Σμύρνη διότι τους ανησυχούσε η επεκτατική δραστηριότητα των Ιταλών στην Ανατολία. Βρήκαν μάλιστα ευκαιρία λόγω αποχώρησης της ιταλικής αντιπροσωπείας που εξοργίστηκε από τη μη παραχώρηση στην Ιταλία των Φιούμε και Σμύρνης. Στο διάγγελμα προς τον λαό ο Βενιζέλος ψεύδεται αισιοδοξώντας ότι: «...εν τη συνειδήσει των διευθυνόντων το Συνέδριον είναι αποφασισμένη η ένωσις της Σμύρνης μετά της Ελλάδος», αφού του έχει καταστεί σαφέστατο ότι επρόκειτο για προσωρινή (5ετή) κατοχή και κατόπιν οι Σμυρνιοί θα αποφάσιζαν με δημοψήφισμα αν ήθελαν Ενωση με την Ελλάδα ή την Τουρκία.

Η είσοδος του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (15/5/1919) προκαλεί δάκρυα χαράς στους Ελληνες και οδύνη στους Τούρκους. Ο εθνικιστής Χασάν Ταχσίν πυροβολεί και σκοτώνει τον σημαιοφόρο του ελληνικού στρατού και επακολουθεί χάος. Ελληνες και Σμυρνιοί χτυπούν τους Τούρκους στο ψαχνό. Αοπλοι πέφτουν από τα ελληνικά πυρά. Μέσα σε απίστευτη βαρβαρότητα ο Τούρκος συνταγματάρχης Φετχί Μπέη αρνείται να φωνάξει «Ζήτω ο Βενιζέλος!» και φονεύεται από ελληνική ξιφολόγχη. Το συσσωρευμένο μίσος αιώνων από τους ανελέητους τουρκικούς διωγμούς, τους φόνους, τα κολαστήρια Amele Taburu, τις γνωστές δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Πολέμου, Ισμαήλ Ενβέρ στον Γερμανό στρατιωτικό ακόλουθο πως έπρεπε να βρεθεί μία «τελική λύση» για τους Ελληνες της Ανατολίας, βρίσκει τρόπο να ξεσπάσει («Σφαγή Μενεμένης»,16-17/6/1919).Η Διασυμμαχική Ανακριτική Επιτροπή συντάσσει δυσμενή έκθεση για τον στρατό, θέτοντας θέμα περαιτέρω παραμονής του στη Σμύρνη. Ο Βενιζέλος προσπαθεί μάταια να τα μπαλώσει και σχολιάζει προφητικά: «Αρχίζω να σκέφτομαι μήπως είχον δίκαιον οι μυκτηρίζοντες την μικρασιατικήν πολιτικήν μου. Αν... οι στρατιωτικοί μας δεν συνέλθουν εκ της μέθης, ... θα καταντήσωμεν να εξωσθώμεν εκ Σμύρνης κακήν κακώς, εξηυτελισμένοι και ταπεινωμένοι».

Σε απόγνωση καλεί τον συμπατριώτη του Αριστείδη Στεργιάδη να αναλάβει την ύπατη αρμοστεία της Σμύρνης (21/5/1929). Ο Στεργιάδης προσπαθεί και επιβάλλει κάποια τάξη, αλλά γίνεται αντιπαθής λόγω του απότομου και βίαιου χαρακτήρα του, μολονότι είναι έντιμος και αδέκαστος άνθρωπος.

Το 1920 ο Βενιζέλος χάνει τις εκλογές και ο βασιλόφρονας Γούναρης που τις κερδίζει επαναφέρει τον Κωνσταντίνο, που ωσάν Δον Κιχώτης-Αρχιστράτηγος ύστερα τη μία νίκη των Ελλήνων στο Αφιόν Καραχισάρ, κραδαίνει τη σπάθη του έφιππος κραυγάζοντας : «Στην Αγκυρα!» Οι εμπειροπόλεμοι βενιζελικοί αξιωματικοί αντικαθίστανται από άπειρους και άπραγους φιλομοναρχικούς, ο ψυχολογικά προβληματικός στρατηγός Χατζηανέστης αντικαθιστά τον σώφρονα Παπούλα. Το χειρότερο, οι σύμμαχοι προσχηματικά και υποκριτικά αρνούνται κάθε βοήθεια στον ελληνικό στρατό, εφόσον κάθεται στον θρόνο γερμανόφιλος βασιλιάς. Οι Ελληνες μένουν εντελώς αβοήθητοι, ενώ οι Τούρκοι ενισχύονται από Γάλλους (κρυφά), Ιταλούς (φανερά) αλλά προπάντων τους Μπολσεβίκους που δεν ξεχνούν την «ευφυή» ελληνική συμμετοχή στην εκστρατεία στην Ουκρανία διαρκούντος του Ρωσικού Εμφύλιου. Τώρα συνάπτουν «Σύμφωνο φιλίας και αδελφοσύνης» με τους Νεότουρκους (1921) που έχουν διώξει τον Σουλτάνο και με ηγέτη τον Κεμάλ Πασά έχουν κηρύξει απελευθερωτικό πόλεμο ενάντια στην Τριπλή Συμμαχία, γενικά και τους μισητούς Ελληνες ειδικότερα που από ραγιάδες θέλησαν να γίνουν αφεντάδες. Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη βλέπει τους Νεότουρκους ως υπερασπιστές της πατρίδας τους και τους Ελληνες, υπηρέτες στη δούλεψη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.

Η ήττα

Αβοήθητοι, αποκαμωμένοι, ύστερα από 10ετή πόλεμο, με πεσμένο ηθικό και χωρίς διοικητική μέριμνα για ανεφοδιασμό, οι Ελληνες θα ηττηθούν στο Ινονού, το Σαγγάριο και την τελική «Μάχη του Ντουμλουπινάρ» (26-30/8/1922) που συνεπιφέρει άτακτη υποχώρησή τους 400 χμ. ως τη Σμύρνη. Τα αποδέλοιπα τα ξέρουμε και πονάνε όταν κάποιος τα αφηγείται. Η θάλασσα βάφεται με το αίμα όσων επιχειρούν να γλιτώσουν και οι «σύμμαχοι» Αγγλοι είναι εκείνοι που απωθούν με τη μεγαλύτερη σκληρότητα τους απελπισμένους Ελληνες που πασχίζουν να ανεβούν στα καράβια τους για να σωθούν.

Τη μηδέποτε κυρωθείσα Συνθήκη των Σεβρών (10/8/1920) που έφερε τόσο κοντά το όραμα της Μεγάλης Ιδέας, αντικαθιστά η Συνθήκη της Λωζάννης (24/7/1923) ως ληξιαρχική πράξη θανάτου της, αλλά και ως επίσημο πιστοποιητικό γέννησης της κεμαλικής Τουρκικής Δημοκρατίας που όλοι σπεύδουν να αναγνωρίσουν. Οι Ελληνες είναι τώρα πιο μόνοι και πιο ταπεινωμένοι από ποτέ. Ο σερ Χένρι Γουίλσον θα πει στον Βενιζέλο: «Με την απόβασή σας καταστρέψατε την Ελλάδα και καταστραφήκατε ο ίδιος!». Είχε σηκώσει πάρα πολύ ψηλά το μεγαλοϊδεατικό πήχη, και η Ελλάδα επιχειρώντας άλμα θανάτου, γκρεμοτσακίστηκε, συνήλθε ως εκ θαύματος και μολονότι υπέφερε τρεις δικτατορίες, έδωσε αργότερα μαθήματα ηθικού θάρρους στην Ευρώπη με το Αλβανικό Επος.

Του Θάνου Κακουριώτη, Ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ. Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ της Πέμπτης, 17 Σεπτεμβρίου 2009.