Ο Νίκολα Τέσλα (1856~1943) ανήκει στους περίφημους φυσικούς και εφευρέτες, που χωρίς αυτούς η ζωή μας σε απλά πρακτικά ζητήματα θα ήταν πολύ πιο δύσκολη. Είναι ο φυσικός στον οποίο χρωστάμε την ανακάλυψη του περιστρεφόμενου μαγνητικού πεδίου, δηλαδή την βάση για τις οικιακές συσκευές που χρησιμοποιούν εναλλασσόμενο ρεύμα. Ο ίδιος κατασκεύασε την μηχανή εναλλασσόμενου ρεύματος και ανέπτυξε το πολυφασικό σύστημα για την παραγωγή και διαβίβασή του …
Από πολύ μικρή ηλικία ενδιαφερόταν για τον ηλεκτρισμό και τις εφαρμογές του. Αρχικά, εξασφάλισε μια υποτροφία για την Πολυτεχνική Σχολή του Γκρατς στην Αυστρία. Εγκατέλειψε όμως τις σπουδές του, όπως και εκείνες στο Πανεπιστήμιο της Πράγας, παρότι είχαν ήδη φανεί τα δείγματα της ιδιοφυΐας του.
Ο Νίκολα Τέσλα γεννήθηκε στις 9 Ιουλίου του 1856, στο χωριό Σμίλιαν (Smiljan) της επαρχίας Λίκα, της τότε Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, σήμερα Κροατίας, από Σέρβους γονείς.
Το 1882, με εφόδια το ταλέντο του, τη θέληση, την επιμονή και κυρίως το όραμά του για την υλοποίηση του εναλλασσόμενου ηλεκτρικού ρεύματος σε πρακτικές εφαρμογές, μετακόμισε στο Παρίσι και εργάστηκε στην Continental Edison Company ως μηχανικός. Τελικά, μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1884, σε ηλικία 28 ετών, με σκοπό να εργαστεί μαζί με τον περίφημο εφευρέτη Τόμας Άλβα Έντισον (1847~1931).
Η οικονομική κρίση της χώρας και η αδιαφορία του Έντισον για το πολυφασικό ρεύμα, αφού ο ίδιος πίστευε στο συνεχές, δεν πτόησαν τον Νίκολα. Η συνεργασία τους όμως δεν παρουσίαζε τα εχέγγυα επιτυχίας, αφού είχαν εντελώς διαφορετικό προσανατολισμό. Το εναλλασσόμενο ρεύμα –εκείνη την εποχή- ήταν τομέας ραγδαία αναπτυσσόμενος στις Η.Π.Α. Πρωτοπόρος στον τομέα αυτό ήταν ο επιχειρηματίας Τζορτζ Γουέστινγκχαους (George Westinghouse), ο οποίος αγόρασε τα δικαιώματα των ευρεσιτεχνιών του Τέσλα για γεννήτριες, μετασχηματιστές και κινητήρες εναλλασσόμενου ρεύματος. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την αρχή μιας πολυετούς αντιπαράθεσης μεταξύ των συστημάτων συνεχούς ρεύματος του Έντισον και των μεθόδων εναλλασσόμενου ρεύματος του Τέσλα, που βέβαια επικράτησε. Έκτοτε, η δουλειά του κατασυκοφαντήθηκε και πολλές φορές υποκλάπηκε, αφού δεν ήταν Αμερικανός πρώτης γενιάς, αλλά ένας Σέρβος εμιγκρές.
Το 1891, χρονιά που πήρε την Αμερικανική υπηκοότητα, ο Τέσλα έκανε ίσως την πιο διάσημη ανακάλυψή του, το επαγωγικό πηνίο, που κατασκευάζεται έως σήμερα και αποτελεί την βάση για την ραδιοφωνική τεχνολογία, τις τηλεοράσεις και την ασύρματη επικοινωνία. Δύο χρόνια αργότερα ανακάλυψε τις αρχές της ραδιοεκπομπής, κάνοντας παράλληλα και μια επίδειξη με ραδιοκύματα. Το 1893, ακόμη μια απόδειξη της αξίας των εφευρέσεών του: φωταγωγήθηκε εξ ολοκλήρου η Διεθνής Έκθεση του Σικάγο με το “δικό του” εναλλασσόμενο ρεύμα.
Το 1896 καταχώρησε στο Γραφείο Ευρεσιτεχνιών τα σχηματικά διαγράμματα για την παραγωγή και αποστολή ραδιοκυμάτων. Η ευρεσιτεχνία όμως του ραδιοφώνου αποδόθηκε αρχικά στον Μαρκόνι, ενώ ο Τέσλα δικαιώθηκε μόλις το 1943.
Μελέτες του Τέσλα για τον ανθρώπινο εγκέφαλο
Ο Τέσλα ασχολούμενος με το ρεύμα και τα πειράματά του είχε την ιδέα ότι μπορούσε να αποτυπώσει τη σκέψη του ανθρώπου. Αυτό δεν το κατόρθωσε. Κατάφερε όμως να φωτογραφίσει εσωτερικά όργανα του ανθρωπίνου σώματος. Ο Βίλχελμ Ρέντγκεν, που είχε δημοσιοποιήσει τις έρευνές του πάνω στις ακτίνες Χ, υποστήριξε ότι η διάταξη του Τέσλα θα συνέβαλε πολύ στη βελτίωση των δικών του ερευνών.
Το 1895, ο Τέσλα βρισκόταν στο αποκορύφωμα της καριέρας του. Τότε τέθηκε σε λειτουργία ο πρώτος υδροηλεκτρικός σταθμός στους Καταρράκτες του Νιαγάρα, που είχε σχεδιαστεί από τον Τέσλα και χρησιμοποιούσε το πολυφασικό σύστημα.
Αργότερα ανακοίνωσε την εφεύρεσή τηλεκατευθυνόμενου σκάφους κι έκανε μια επίδειξη στο λιμάνι της Νέας Υόρκης όπου κατάφερε να κατευθύνει ένα πλοίο μέσω ραδιοκυμάτων. Η ευρεσιτεχνία αυτή καταχωρήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1898 και ήταν πιθανότατα το πρώτο “τηλεκατευθυνόμενο” μηχάνημα.
Το εργαστήριο στο Κολοράντο Σπρινγκς
Το 1899 ο Τέσλα εγκατέστησε το εργαστήριό του στο Κολοράντο Σπρίνγκς, προκειμένου να εργαστεί πάνω στο Παγκόσμιο Σύστημα Μετάδοσης Πληροφοριών και Ενέργειας. Εκεί έκανε κάποιες πολύ σημαντικές ανακαλύψεις. Η σπουδαιότερη ήταν τα γήινα στάσιμα καύσιμα. Με αυτή την ανακάλυψη απέδειξε ότι η Γη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αγωγός και ότι θα ανταποκρινόταν σε ταλαντώσεις ορισμένης συχνότητας, όπως ακριβώς ένα διαπασών αντιδρά σε συγκεκριμένα ηχητικά κύματα!
Στο εργαστήριό του είχε εγκαταστήσει έναν πύργο ύψους 25 μέτρων, εντός του οποίου υπήρχε το πρωτεύον και το δευτερεύον πηνίο ύψους 15 μέτρων και διαμέτρου 3 μέτρων. Με αυτή την διάταξη κατάφερε να παραγάγει τεχνητές αστραπές ισχύος 20 MW, που ακούγονταν σε απόσταση 300 χιλιομέτρων. Κατά την διάρκεια των πειραμάτων του, κατάφερε να ενεργοποιήσει κινητήρες και λαμπτήρες σε αποστάσεις 40 χιλιομέτρων τροφοδοτώντας ενέργεια μέσω του αέρα, από τις εκκενώσεις που παρήγε ο πύργος. Επίσης κατάφερε να εκπέμψει σήμα ισχύος 200 KW, το οποίο μετέφερε ενέργεια σε απόσταση πάνω από 1.000 χιλιόμετρα. Δυστυχώς, η καταπληκτική αυτή επινόηση δεν ευοδώθηκε και το 1917 η αμερικανική κυβέρνηση –επικαλούμενη λόγους εθνικής ασφάλειας, κατά την διάρκεια του Α! Παγκοσμίου Πολέμου- κατεδάφισε τον πύργο.
Το 1908, ο Τέσλα αποφάσισε να καταπιαστεί με μια παλαιότερη ιδέα του. Έτσι άρχισε να κατασκευάζει πρότυπες προωθητικές μηχανές. Την ίδια περίοδο ήλθε σε επαφή με τον βιομήχανο Τζον Χέλντλι και ίδρυσαν μαζί μια εταιρεία. Εκεί κατασκευάστηκαν μερικά πρότυπα προωθητικών μηχανών και αντλιών. Παραγκωνίζοντας την αγάπη του για την ηλεκτροτεχνική, άρχισε να κατασκευάζει προωθητικές μηχανές και αντλίες, αυτοκίνητα, ταχύμετρα, ραντάρ, μέχρι και αεροσκάφη καθέτου απογείωσης και προσγείωσης!
Το 1915 υπήρξαν φήμες για την απόδοση του βραβείου Νομπέλ στον Έντισον και τον Τέσλα από κοινού. Κάτι τέτοιο τελικά δεν συνέβη. Αντιθέτως, το 1917 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Ηλεκτροτεχνικής τίμησε τον Τέσλα με το χρυσό μετάλλιο του Έντισον για την ανακάλυψη του αντίστροφου μαγνητικού πεδίου και του πολυφασικού ρεύματος. Το 1937 ο Τέσλα προτάθηκε για το βραβείο Νομπέλ Φυσικής.
Το 1921 κατέθεσε μια ευρεσιτεχνία με τίτλο “Συσκευή για Αεροπορική Μεταφορά”, η οποία περιέγραφε αεροσκάφος καθέτου απογειώσεως και προσγειώσεως (V/TOL), αλλά η ευρεσιτεχνία αυτή εγκρίθηκε μετά επτά χρόνια, το 1928. Το 1929 η οικονομία των Η.Π.Α. κλονίστηκε από το οικονομικό κραχ και η εταιρεία του Τέσλα έκλεισε, ενώ ο ίδιος καταστράφηκε οικονομικά. Έτσι, συγκέντρωσε όλα τα υπάρχοντα του -κυρίως αρχεία και σχέδια- σε ένα δωμάτιο στο ξενοδοχείο “New Yorker”, που από τότε αποτέλεσε το σπίτι του.
Τέσλα, F.B.I., και τα σχέδια για το υπερόπλο
Το 1937 το F.B.I. άνοιξε “φάκελο Τέσλα” θεωρώντας ότι ο Νίκολα Τέσλα –ως Σέρβος- διατηρούσε σχέσεις με τους Σοβιετικούς. Έτσι, τέθηκε υπό παρακολούθηση.
Την ίδια χρονιά σε ατύχημα με ταξί στο Μανχάταν έσπασε τρία πλευρά. Από το έτος αυτό και μετά η υγεία του χειροτέρευε σταδιακά. Ευτυχώς, υπέγραψε ένα συμβόλαιο με μια Γιουγκοσλαβική εταιρεία, το οποίο –μαζί με κάποια σύνταξη που δέχτηκε από το Ινστιτούτο Τέσλα του Βελιγραδίου- του εξασφάλισε κάποια χρήματα για να ζει αξιοπρεπώς.
Ο Τέσλα, ζώντας όλη του τη ζωή μοναχικά, πέθανε μόνος από ανακοπή καρδιάς στο δωμάτιό του στο ξενοδοχείο “New Yorker” στις 7 Ιανουαρίου του 1943. η σορός του βρέθηκε δύο μέρες μετά, από την καθαρίστρια του ξενοδοχείου, αφού ο Τέσλα είχε βάλει πινακίδα “Μην Ενοχλείτε” στην εξώπορτα. Αμέσως έφτασαν οι πράκτορες του F.B.I. που ερεύνησαν το δωμάτιο εξονυχιστικά. Ανοίχτηκε το χρηματοκιβώτιό του και οι εργασίες του κατασχέθηκαν για μελέτη, με την δικαιολογία ότι περιείχαν σχέδια για την κατασκευή κάποιου υπερόπλου. Ορισμένοι πιστεύουν ότι το αρχείο του ήταν πολύ πλούσιο σε ιδέες και πως το κατέχουν ακόμη οι μυστικές υπηρεσίες των Η.Π.Α. με σκοπό κάποια στιγμή να το επαληθεύσουν. Η κηδεία του τελέστηκε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη στην Νέα Υόρκη. Τηλεγραφήματα συλλυπητηρίων στάλθηκαν από πλήθος επωνύμων, όπως της Πρώτης Κυρίας των Η.Π.Α. Ελέανορ Ρούζβελτ. Τον συνόδευαν πάνω από 2.000 άτομα, μεταξύ των οποίων και πολλοί Νομπελίστες. Αποτεφρώθηκε και η τέφρα του τοποθετήθηκε σε μια χρυσή, στρογγυλή τεφροδόχο, η οποία σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Τέσλα του Βελιγραδίου. Στο ίδιο Μουσείο, φυλάσσονται τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, οι τιμητικές διακρίσεις, οι επιστολές και οι εργαστηριακές σημειώσεις του.
Το Βελιγράδι τιμά τον διάσημο Σέρβο επιστήμονα. Μια χάλκινη προσωπογραφία του κοσμεί την μια γωνία του κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του, ενώ το άγαλμά του ορθώνεται στην είσοδο της Πολυτεχνικής Σχολής της πόλης.
Είπε …
«Το παρόν είναι δικό τους. Το μέλλον είναι δικό μου»
- Προτού να βάλω ένα σκίτσο στο έγγραφο, ολόκληρη η ιδέα επιλύεται διανοητικά. Στο μυαλό μου η αλλαγή ή η κατασκευή, κάνει τις βελτιώσεις, και λειτουργεί ακόμα και την συσκευή. Χωρίς πάντα το σχεδιασμό ενός σκίτσου που μπορώ να δώσω τις μετρήσεις όλων των μερών στους εργάτες. ‘Οταν ολοκληρώνονται όλα αυτά τα μέρη τα εγκαθιστώ, ακριβώς σαν να είχα κάνει τα πραγματικά σχέδια. Είναι ασήμαντο σε μένα εάν τρέχω τη μηχανή μου στο μυαλό μου ή την εξετάζω στο εργαστήριό μου. Οι εφευρέσεις που έχω συλλάβει κατ' αυτό τον τρόπο έχουν λειτουργήσει πάντα. Σε τριάντα έτη δεν έχει υπάρξει μια ενιαία εξαίρεση. Ο πρώτος ηλεκτρικός κινητήρας μου, το κενό ασύρματο φως, η μηχανή και πολλές άλλες συσκευές μου, έχουν αναπτυχθεί ακριβώς με αυτόν τον τρόπο.
Των Στράτου Θεοδοσίου, αναπληρωτή καθηγητή, Μάνου Δανέζη, επίκουρου καθηγητή στον Τομέα Αστροφυσικής-Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Milan Dimitrijevic. Από το περιοδικό “γεωτρόπιο”, τεύχος Νο 433 που συνόδευε την “Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία” της 2ας Αυγούστου 2008.
