Στα πρακτορεία του ΟΠΑΠ, στα καζίνο, στους πλανόδιους λαχειοπώλες, στα γκισέ του Ιπποδρόμου, οι Έλληνες καταθέτουν ετησίως περισσότερα από 1.000 ευρώ συνολικά, κατά μέσο όρο. Το ποσό αυτό αφορά την κατά κεφαλήν δαπάνη των ενηλίκων και δεν περιλαμβάνει τα χρήματα που παίζονται στο internet (ηλεκτρονικό τζόγο), καθώς και εκείνα του παράνομου τζόγου (σε λέσχες λ.χ.) -δεν υπάρχουν στοιχεία.
Όπως και να έχει, η χώρα μας θεωρείται παράδεισος του τζόγου, τόσο λόγω του πλήθους των παιχνιδιών όσο και λόγω των διαρκώς αυξανόμενων ακαθάριστων εσόδων: Το 2005 τα συνολικά έσοδα ανήλθαν στα 6,9 δισ. ευρώ, ενώ το 2006 στα 8,2 παρουσιάζοντας αύξηση 18% σε ένα χρόνο, και αύξηση 45% σε σχέση με το 2004 (5,8 δισ. ευρώ). Από την ελληνική «πίτα» του τζόγου, το 37% απορροφούν τα καζίνο, το 5% ο Ιππόδρομος, το 6% τα λαχεία και το 52% τα παιχνίδια του ΟΠΑΠ. Από τα 9 παιχνίδια που προσφέρει ο ΟΠΑΠ, δημοφιλέστερα είναι το ΚΙΝΟ και το Στοίχημα. Σε αυτά οφείλει το 85% των εσόδων του. Στον αντίποδα, στην τελευταία θέση βρίσκεται το Προπογκόλ, οι παίκτες του οποίου υπολογίζονται σε λίγες χιλιάδες.
Γενικά, τα τυχερά παιχνίδια γνωρίζουν περιόδους ακμής, σταθεροποίησης και παρακμής, υπάρχουν όμως και παιχνίδια που αντέχουν στο χρόνο. Εν ολίγοις, η σύγχρονη ιστορία των αδειοδοτημένων τυχερών παιχνιδιών στην Ελλάδα έχει κάπως έτσι. Ο Ιππόδρομος αποτελεί το πρώτο παιχνίδι της νεώτερης εποχής. Οι πρώτοι αγώνες πραγματοποιούνται στο Νέο Φάληρο το 1886 και συνεχίζονται με μικρές διακοπές μέχρι το 1941, όταν σταματούν λόγω του πολέμου.
Ο Ιππόδρομος τότε αποτελούσε πόλο έλξης της καλής κοινωνίας, σε αντίθεση με το λαϊκό κόσμο τον οποίο, κατά βάση, συγκεντρώνει τις επόμενες δεκαετίες. Το 1951, ύστερα από δεκαετή διακοπή, ο Ιππόδρομος ανοίγει ξανά στο Φαληρικό Δέλτα, με υπερσύγχρονα, για την εποχή, μηχανήματα και εγκαταστάσεις. Μέχρι το 2003 συγκέντρωνε σε κάθε συνάντηση χιλιάδες κόσμο στις εξέδρες του. Η μεταφορά των αγώνων στις νέες εγκαταστάσεις στο Μαρκόπουλο, το 2003, λειτούργησε αρνητικά για την προσέλευση του κοινού, καθώς ελάχιστες φορές οι φίλιπποι υπερβαίνουν τους 1000.
Γυρνώντας στο παρελθόν, το 1929 εκδίδονται από τα υπουργεία Οικονομικών και Ναυτικών τα πρώτα λαχεία. Το ΠΡΟΠΟ κάνει την εμφάνισή του το 1959. Το αγαπημένο παιχνίδι πρόγνωσης γνώρισε ημέρες δόξας για περισσότερα από τριάντα χρόνια, μέχρι την έλευση του ΛΟΤΤΟ το 1990, το οποίο μέχρι το 1994 προκάλεσε φρενίτιδα στους Έλληνες, που συνωθούνταν μπροστά από τις τερματικές μηχανές, ονειρευόμενοι το εξάρι που θα τους άλλαζε τη ζωή. Όλα αυτά μέχρι το 1996, που άρχισε η σταδιακή πτώση του. Το 1992 μπήκε το ΠΡΟΤΟ στη ζωή μας, που και αυτό ακολούθησε παρόμοια πορεία. Εξαιρετικά ανοδικά στην αρχή και ως το 1995, έντονα καθοδικά από το 1998 και μετά. Το 1996 μπήκε το ΠΡΟΠΟ-ΓΚΟΛ, που εξαρχής παρέμεινε ένα περιφερειακό παιχνίδι για λίγους. Το 1997 έρχεται η ώρα του ΤΖΟΚΕΡ, που παρότι δεν γνώρισε τη δόξα του ΛΟΤΤΟ παρουσιάζει εξαιρετική αντοχή και είναι σήμερα το τρίτο πιο δημοφιλές παιχνίδι. Το 2000 έρχεται το Στοίχημα, που με εξαίρεση το 2005, είναι το «υπ. αριθμόν 1» παιχνίδι. Ωστόσο, η δημοτικότητά του επισκίασε τα άλλα, ειδικά το ΠΡΟΠΟ, που είδε τα έσοδά του να καταβαραθρώνονται. Το 2002 μπήκαν τα παιχνίδια SUPER 3 και EXTRA 5, ενώ ένα χρόνο μετά το ΚΙΝΟ, ένα αριθμολαχείο προκαθορισμένης απόδοσης που είναι σήμερα το δεύτερο δημοφιλέστερο παιχνίδι.
Αυτά όσον αφορά τα παιχνίδια του ΟΠΑΠ. Όσον αφορά τα καζίνο, τη δεκαετία του ’60 ξεκίνησαν τη λειτουργία τους τα Καζίνο Κέρκυρας και Ρόδου, ενώ το 1970 το καζίνο Πάρνηθας. Το 1995 προστέθηκαν τα καζίνο Χαλκιδικής, Λουτρακίου και Ξάνθης, το 1996 τα Καζίνο Θεσσαλονίκης και Ρίου, το 1997 το Καζίνο Σύρου και το 1999 επαναλειτούργησε το Καζίνο Ρόδου, ύστερα από πολύχρονη αδράνεια. Το ερώτημα που προκύπτει εύκολα από όλα τα παραπάνω είναι γιατί παρουσιάζουμε ως λαός τέτοια έφεση στον τζόγο.
Εθισμός και καταναγκασμός
Την απάντηση δίνει ο Κωστής Μπάλας, επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, που τοποθετεί την τάση των Ελλήνων να τζογάρουν στον γενετικό κώδικα του λαού. Για να ενισχύσει την άποψή του, μας υπενθυμίζει τις ρήσεις του Ηράκλειτου και του Πλάτωνα. Ο Ηράκλειτος έλεγε ότι ο χρόνος είναι ένα παιδί που παίζει ζάρια: «Αιών παις εστί παίζων, πεσσεύων». Ο Πλάτωνας υποστήριζε, από την άλλη, ότι οι Έλληνες μένουν πάντα παιδιά, και ότι Έλληνας γέρος δεν υπάρχει: «Έλληνες αεί παίδες, γέρων δε ουδείς». Σε αυτά τα δύο αποφθέγματα, ο καθηγητής βλέπει πρώτα την ιστορική μαρτυρία για την ύπαρξη του τζόγου στην Ελλάδα εδώ και αιώνες, αλλά και την αιώνια σφριγηλότητα των Ελλήνων, που σαν παιδιά δεν ωριμάζουν ποτέ. Παράλληλα, προσθέτει τη θεά Τύχη, που έπαιζε σημαντικό ρόλο στις ζωές των αρχαίων και την αντιπαραβάλει με την αντίληψη περί πεπρωμένου (κισμέτ), που λειτουργεί ανασταλτικά στην αναζήτηση της τύχης.
Υπό αυτό το πρίσμα, οι Έλληνες φαίνεται να αποζητούν την εύνοια της τύχης, σε αντίθεση με τους μουσουλμάνους, που πιστεύουν πως ό,τι είναι να γίνει θα γίνει, ή τους ορθολογιστές, που θεωρούν το τζόγο ως πειραματισμό με απειροελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας. Ο καθηγητής, βέβαια, δεν μένει σε αυτά. Αναγνωρίζει ότι η αυξημένη διαθεσιμότητα παιχνιδιών λειτουργεί αντανακλαστικά, ως μία σχέση προσφοράς και ζήτησης, φέρνοντας όλο και περισσότερους Έλληνες στα μονοπάτια -ή τις ατραπούς- της τύχης. «Κάποτε μπορούσες να παίξεις μόνο ΠΡΟΠΟ ή λαχείο. Σήμερα μπορείς να παίξεις δεκάδες παιχνίδια χωρίς καν να βγεις από το σπίτι σου, μέσω internet», σημειώνει. «Επιπλέον, η οικονομική κρίση που προφανώς δεν είναι τωρινή -στην Ελλάδα μιλάμε για λιτότητα εδώ και δεκαετίες- αυξάνει τα πονταρίσματα».
Ο Κ. Μπάλας, όμως, είναι και ο ιδρυτής του Προγράμματος Υποστήριξης Εθισμένων Παικτών του Ελληνικού Κέντρου Διαπολιτισμικής Ψυχιατρικής και Περίθαλψης. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που μετρά 6 χρόνια δράσης, χρηματοδοτείται εν μέρει από το Καζίνο Λουτρακίου και αποσκοπεί στο να βοηθήσει εθισμένους τζογαδόρους να απεξαρτηθούν. Μέσω της τηλεφωνικής γραμμής SOS του κέντρου (800 11 10401), το 2007 πάνω από διακόσια άτομα ζήτησαν βοήθεια για τους εαυτούς τους ή για άτομα του οικογενειακού τους περιβάλλοντος και αρκετοί έλαβαν ψυχολογική υποστήριξη για να ξεπεράσουν τον εθισμό.
Από τη θέση αυτή, ο Κ. Μπάλας κάνει την παρατήρηση ότι τους περισσότερους και σκληρότερους εθισμούς τους δημιουργεί το καζίνο και ο Ιππόδρομος και ότι η συντριπτική πλειονότητα των εθισμένων είναι άντρες. «Οι γυναίκες που τζογάρουν συνήθως πάσχουν από κατάθλιψη ή προσπαθούν να βγουν από την καταπίεση του οικογενειακού τους περιβάλλοντος», καταλήγει.
Προχωρώντας παρακάτω, η Λένα Καστρησίου, κλινική ψυχολόγος και σύμβουλος σχέσεων, σκιαγραφεί το προφίλ του τζογαδόρου. «Ο τζογαδόρος όταν ήταν παιδί, δεν ήταν πολύ χαρούμενο, απομονωνόταν αρκετά από τον κόσμο και τους φίλους του, δεν διάβαζε πολύ, δεν έβγαινε πολύ, δεν βίωνε πολλά ερεθίσματα, γενικά έδινε την εικόνα ενός δυσαρεστημένου παιδιού που ευχαριστιόταν με μεγάλη δυσκολία. Το περιβάλλον τού παιδιού αυτού είναι συνήθως περιορισμένο κοινωνικά και πολιτιστικά. Το παιδί αυτό έγινε έφηβος - με παρόμοια χαρακτηριστικά και παρέμενε απομακρυσμένος από τα γεγονότα. Δύσκολα ασχολείται με θέματα πέραν του εαυτού του, ή αν ασχοληθεί με κάτι θα είναι κάτι που θα εκφράζει θυμό -διότι λόγω της έλλειψης επικοινωνίας έχει συσσωρευμένο θυμό. Η βασική του ενασχόληση ήταν οι υπολογιστές, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η τηλεόραση. Δεν απόκτησε χόμπι, δεν τον συγκίνησε η μουσική, η παρέα, η Φύση. Η οικογένεια του δεν μπορούσε να βρει δίοδο επικοινωνίας μαζί του. Οι άνθρωποι που έχουν ροπή προς τα τυχερά παιχνίδια είναι άτομα που έχουν ροπή προς οτιδήποτε τους προκαλεί άμεση ευχαρίστηση. Επιμένουν στη χαρά παρορμητικά και χωρίς σκέψη. Από μικροί δεν καλλιέργησαν την κρίση τους. Συνήθως έμαθαν να αποφασίζουν με βάση ό,τι τους ευχαριστούσε προς ώρας. Ειδικά, για τα άτομα που έχουν εθιστεί στο καζίνο, συνήθως πρόκειται για άτομα που δεν έχουν σπουδάσει. Δεν είχαν την υπομονή ή τη συγκέντρωση ή το ενδιαφέρον να ασχοληθούν με οτιδήποτε δεν τους προκαλούσε άμεσο αποτέλεσμα».
Από μία άλλη σκοπιά, ο Δημήτρης Τσιάκος, ψυχολόγος - γνωσιακός ψυχοθεραπευτής, επισημαίνει ότι συνήθως οι άνθρωποι με ροπή στον τζόγο είναι εκείνοι που για κάποιον λόγο αδυνατούν να αντιμετωπίσουν σταδιακά και με πρόγραμμα τα προβλήματα και επιλέγουν ένα παρορμητικό τρόπο αντίδρασης. «Συγκεκριμένα, οι άνθρωποι αυτοί δίνουν έμφαση στο Εξωτερικό Κέντρο Ελέγχου, που σημαίνει ότι περιμένουν από μια δύναμη έξω από αυτούς για να βοηθηθούν και να λάβουν αυτό που τους χρειάζεται, μεταθέτοντας την αιτία και τα περιθώρια αλλαγής μακριά από τους εαυτούς τους. Ταυτόχρονα, διακατέχονται από ελλιπή οριοθέτηση, δηλαδή είναι ανίσχυροι να επιβληθούν στα πάθη τους».
Διασκέδαση και ψυχαγωγία
Γιατί δώσαμε τόσο βάρος στη συσχέτιση του τζόγου με την ψυχική υγεία; Πολύ απλά διότι ο (υπερβολικός) τζόγος θεωρείται ψυχική νόσος, επειδή εμποδίζει την εξέλιξη του ατόμου. Ωστόσο, δεν είναι ένα φαινόμενο με μόνο αρνητικές διαστάσεις. Πέρα από τα έσοδα του Δημοσίου, ο παίκτης όταν έχει αυτοπειθαρχία και τηρεί τα όρια, μπορεί να απολαύσει έντονες στιγμές διασκέδασης, ανοίγοντας συγχρόνως παράθυρο σε μεγάλα κέρδη. Η νέα αντίληψη στον χώρο των καζίνο θεωρεί τα συγκεκριμένα μέρη ως «πόλεις της διασκέδασης», που προσφέρουν πολλά περισσότερα από παίγνια.
Διαφωτιστικά είναι τα όσα αναφέρει ο Αθανάσιος Τσατσούλης, διευθυντής μάρκετινγκ της Club Hotel Casino Loutraki. «Το Καζίνο Λουτρακίου τοποθετείται στρατηγικά στον ευρύτερο τομέα της διασκέδασης, ψυχαγωγίας και αναψυχής και προσφέρει ένα συνολικό πακέτο υπηρεσιών, συνδυάζοντας αρμονικά πολλαπλές και εναλλακτικές παροχές, οι οποίες στοχεύουν στο να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα επιλογών της πελατείας. Ενας συνδυασμός του πολυτελούς, 5 αστέρων ξενοδοχείου, του χώρου συναυλιών και εκδηλώσεων, των πέντε gourmet εστιατορίων και του συνεδριακού χώρου, της εκπληκτικής παραλίας του Λουτρακίου με τα θαλάσσια σπορ και του πρωτοποριακού Kids Club, των εγκαταστάσεων ευεξίας και χαλάρωσης Oasis και φυσικά του μεγαλύτερου καζίνου της Ευρώπης, συνθέτουν ένα πολύπλευρο σκηνικό που δεν αφορά μόνο στα παίγνια».
Ο ίδιος μας πληροφορεί ότι διεθνώς ο κλάδος βρίσκεται σε μεταβατική φάση, από την προσφορά μόνο παιχνιδιών στην παροχή πολλαπλών επιλογών διασκέδασης και ψυχαγωγίας, κάτι που εκτιμάει ότι θα βελτιώσει την εικόνα των καζίνο, σε αντιδιαστολή με την παλαιά αντίληψη που αντιλαμβάνεται τα καζίνο ως χώρους αποκλειστικά του «τζόγου». «Αποτελεί λοιπόν συνειδητή επιλογή, η διαφοροποίησή μας έναντι της αγοράς, με την παροχή εναλλακτικών μορφών διασκέδασης, περιορίζοντας τις όποιες επιπτώσεις από τη συνεχή και αποκλειστική δραστηριοποίηση στα παίγνια.
Η αυξανόμενη χρήση των λοιπών (πέραν των παιγνίων) υπηρεσιών, καθώς και το γεγονός πως το 60% των μηνιαίων επισκεπτών πραγματοποιούν μόνο μία επίσκεψη στο καζίνο, ενώ επισκέπτονται περισσότερες φορές τις εγκαταστάσεις μας, αποτελεί επιβεβαίωση αυτής της στρατηγικής», προσθέτει. Από τον ίδιο μαθαίνουμε ότι το 45% των πελατών του καζίνο ανήκει στις ηλικίες 51 ετών και άνω, ενώ το 55% είναι από 50 ετών έως τα 23 έτη που είναι το όριο εισόδου. Οσον αφορά τα φύλα, το 63% είναι άνδρες και το 37% γυναίκες.
Ο θρύλος των καζίνο
- Ο Τζον Τάραμας είναι ο πιο γνωστός παίκτης καζίνο που μπορεί να ζει από τα κέρδη του. Τον περασμένο Μάρτιο συμφώνησε με την Gala Coral Group για την επί τριετία διαφημιστική προώθηση των sites της (www.eurobetcasino.com, www.eurobetpoker.com κ.ά.), αντί ενός ιδιαίτερα σεβαστού ποσού. Η συμφωνία αποτελεί ενδεικτικό της άνθισης που γνωρίζουν τα online καζίνο. Μιλώντας ο ίδιος για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού τζόγου, τονίζει: «Το παιχνίδι μέσω internet προσφέρει την άνεση και την ασφάλεια του σπιτιού και επιτρέπει στον παίκτη να παίζει όσο θέλει, όποτε θέλει.
- Από την άλλη, η επίσκεψη σε ένα (φυσικό) καζίνο είναι μια ανεπανάληπτη εμπειρία. Το τι είναι καλύτερο είναι θέμα χαρακτήρα. Αλλοι αποζητούν την ησυχία, άλλοι το show. Πάντως, ο κίνδυνος παραμονεύει παντού. Στο internet μπορείς λ.χ. να παρασυρθείς από το εύκολο πάτημα ενός κουμπιού. Και με δεδομένο ότι ο κόσμος σε περιόδους κρίσης τζογάρει περισσότερο, θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι πρέπει να παίζουμε πάντα με τα χρήματα που μας περισσεύουν. Τα online καζίνο αποτελούν μια εξαιρετική εναλλακτική πρόταση, θα πρέπει όμως να προτιμώνται μεγάλα και σίγουρα sites».
«Ρίξε μια ζαριά καλή
και για μένα βρε ζωή,
φέρε και καμιάν εξάρες,
φτάνουν πια ντόρτια και δυάρες,
Φτάνουν πια τόσοι καημοί. [...]
Δεν είμαι παιδί κακό,
γιατί θέλεις να πονώ
Eφτασε η ψυχή στο στόμα,
μ’ ένα ασσόδυο ακόμα
απ’ τον κόσμο θα χαθώ [...]».
-Ο τζόγος -εν προκειμένω τα ζάρια- αποτέλεσε σταθερή πηγή έμπνευσης και τρόπο ζωής για δημιουργούς, αλλά και ερμηνευτές του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού. «Φέρε μια καλή», σε μουσική Γρηγόρη Μπιθικώτση και στίχους Κώστα Βίρβου, από το δίσκο «Α-Ω» (1971).
Αριθμοί
- 50% Πάμε Στοίχημα;
Το δημοφιλέστερο παιχνίδι του ΟΠΑΠ τα τελευταία επτά χρόνια (με εξαίρεση το 2005, όταν το ΚΙΝΟ βρέθηκε στην πρώτη θέση. Το 2006 είχε έσοδα 2,27 δισ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 50% των εσόδων του ΟΠΑΠ.
- 65% Το ταμείο την κάναμε λαχείο!
Τα κρατικά λαχεία επιστρέφουν διαχρονικά περίπου το 65% των χρημάτων που παίζονται. Το 2006, τα έσοδα του Εθνικού ήταν περίπου 110 εκατ. ευρώ και οι πληρωμές στους τυχερούς 71 εκατ. ευρώ.
- 15 Τo «σίγουρo»
Ο αριθμός 15 έχει εμφανιστεί 254 φορές στις κληρώσεις του ΛΟΤΤΟ και είναι ο πρώτος στη σχετική λίστα. Επίσης, είναι ο πρώτος σε συχνότητα και στο EXTRA 5, με 339 εμφανίσεις.
Πάσο με την τύχη
- «Οι άνθρωποι επινόησαν την τύχη, για να δικαιολογήσουν τη δική τους έλλειψη θέλησης»,
- «Οι τύχες των ανθρώπων βρίσκονται επάνω σε έναν τροχό που καθώς γυρίζει φέρνει την ευημερία σε διαφορετικό άνθρωπο κάθε φορά»,
- «Η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς»,
