Και εγένετο www. Ένας νέος κόσμος επικοινωνίας προσγειώθηκε στην καθημερινότητα του Έλληνα τη δεκαετία που πέρασε, υποσχόμενος περισσότερη ελευθερία και νέες δυνατότητες επιλογών στην ενημέρωση, στην κατανάλωση, στην ψυχαγωγία. H επανάσταση του Διαδικτύου δεν ήταν άλλη μια ανακάλυψη ενός Μέσου που ήρθε να προστεθεί στα μέχρι τότε γνωστά Μέσα Το Διαδίκτυο τάραξε συθέμελα την καθημερινότητα των Ελλήνων Οι βάσεις για τη νέα πραγματικότητα είχαν τεθεί πολύ πριν από το 1990, όταν οι υπολογιστές συνδέθηκαν σε δίκτυα επικοινωνίας και οι άνθρωποι ξεκίνησαν να ανταλλάσσουν τα γνωστά σε όλους e-mails. Στην Ελλάδα, το πρώτο e-mail φτάνει το ’84 στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ηράκλειο Κρήτης
Όμως ακόμη και εκείνη η τεχνολογική ελίτ χρηστών θα χρειαζόταν να περιμένει περίπου μια δεκαετία ακόμη προτού απολαύσει τις πρώτες δυνατότητες του Διαδικτύου. Όπως μας πληροφορεί ο Παναγιώτης Aδριανέσης, αρχισυντάκτης του πρώτου ελληνικού περιοδικού για το Διαδίκτυο («Κόσμος του Internet» - 1996), στα μέσα του ’90 το ITE (από το οποίο προήλθε η εταιρεία Forthnet) ξεκίνησε να παρέχει υπηρεσίες στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, ενώ ο OTE εγκαινιάζει το ψηφιακό δίκτυο δεδομένων υψηλών ταχυτήτων HellasCom. Είναι η εποχή που «ένα ποιοτικό, γρήγορο μόντεμ -απελπιστικά αργό σήμερα- στοίχιζε σχεδόν 300 ευρώ!».
Όσο για το Διαδίκτυο, καμία σχέση δεν είχε με το σημερινό, με τις καλοσχεδιασμένες ιστοσελίδες, τις φωτογραφίες και τα βίντεο, το Facebook και το YouTube. «Ήταν μια μαύρη οθόνη με άσπρα γράμματα. Tα χρώματα και οι εικόνες προστέθηκαν αργότερα. Και οι πάροχοι ήταν μόλις δύο: η θρυλική Compulink και η Hellas On Line», λέει ο ίδιος. Θυμάται, από εκείνη την περίοδο την απήχηση που είχε το νέο Μέσο στο κοινό: «Πριν από 14 χρόνια, λίγες χιλιάδες Έλληνες ήταν online και ήταν σαν να γνωρίζονταν όλοι μεταξύ τους! Ανήκαν σε κοινότητες, συζητούσαν, αντάλλασσαν αρχεία. Πάνω απ’ όλα, όμως, με εξοπλισμό ‘’δύστροπο’’ προσπαθούσαν να ξεπεράσουν δύσκολα και απίθανα εμπόδια που συναντούσαν -συνδέσεις που ‘σέρνονταν’ και κόβονταν, διακοπές στις γραμμές του OTE. Αλλά επέμεναν, ήταν εκεί, στον κυβερνοχώρο, εξερευνώντας έναν κόσμο καινούργιο, αλλιώτικο, γοητευτικό!».
Το ελληνικό χωριό
Επισκεφθήκαμε το Παρατηρητήριο της Κοινωνίας της Πληροφορίας, τον οργανισμό που μετρά τους Έλληνες χρήστες Ίντερνετ και τις συνήθειές τους. Το πιο ενδιαφέρον από όσα μάθαμε είναι ότι οι Έλληνες δεν έχουν την καλύτερη σχέση με το Διαδίκτυο και ότι οι επιδόσεις τους είναι αρκετά χαμηλότερες του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Συγκεκριμένα, το χρησιμοποιούν τακτικά, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα ετήσια στοιχεία για το 2007, 2,5 στους 10 Έλληνες, όταν ήταν κάτω από 2 στους 10 το 2005, με τους Eυρωπαίους να το χρησιμοποιούν 5 στους 10. Σύνδεση με το Ίντερνετ διαθέτουν περίπου 1 εκατομμύριο νοικοκυριά, δηλαδή το 1 στα 3, όταν στην EE διαθέτουν πάνω από τα μισά. Οι άντρες έχουν το προβάδισμα, αφού χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο 3,5 στους 10 σε σχέση με 2,5 στις 10 Ελληνίδες Ακόμη, περίπου 8 στους 10 νέους (16-20 ετών) έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο, ενώ 9 στους 10 ξέρουν να χρησιμοποιούν τους υπολογιστές, δίνοντας έως και μαθήματα χρήσης στους γονείς τους! Oι τελευταίοι και συγκεκριμένα η ηλικιακή ομάδα 35 -54 υστερεί σημαντικά στη χρήση της τεχνολογίας σε σχέση με τις αντίστοιχες ηλικίες στην Eυρώπη, ενώ εάν πάμε ακόμη πιο πίσω στις γενιές, μόλις το 3% των ατόμων ηλικίας 65 - 74 ετών είναι χρήστες.
Όλα αυτά δείχνουν ότι το Διαδίκτυο είναι ένα νεανικό Μέσο και ότι οι μεγάλες ηλικίες υστερούν αν και η κατάσταση βελτιώνεται. Λυτό υποστηρίζει η Έλλη Παπουρτζή, πρόεδρος του Παρατηρητηρίου για την KτΠ, και υπερθεματίζει: «H σχέση των Ελλήνων με τις νέες τεχνολογίες την τριετία 2005 -2007 έχει καλυτερεύσει, ενώ κερδίζει όλο και μεγαλύτερο έδαφος στις νεότερες ηλικίες, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που τα σημερινά Ελληνόπουλα δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους υπόλοιπους νέους της Eυρώπης».
Στη συνέχεια η ίδια στέκεται στις επιδόσεις του ασθενούς φύλου: «Όλο και περισσότερες Ελληνίδες κατακτούν τον κυβερνοχώρο, με τον μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησής τους να φθάνει στο 20% σε σχέση με 6% στις Eυρωπαίες των 27 χωρών-μελών». Για το τέλος, την ρωτάμε να μάθουμε για τις αγαπημένες συνήθειες των Ελλήνων στο Διαδίκτυο. «Πάνω από 8 στους 10 ψάχνουν πληροφορίες για προϊόντα και υπηρεσίες, 7 στους 10 το χρησιμοποιούν για την ηλεκτρονική τους αλληλογραφία, 5 στους 10 για ψυχαγωγία και 4 στους 10 για να κατεβάσουν φωτογραφίες και παιχνίδια. O ίδιος αριθμός Ελλήνων (4 στους 10) το χρησιμοποιεί είτε για να ενημερωθεί για τα της επικαιρότητας, για να βρει πληροφορίες για τον καιρό, για ταξίδια ή, τέλος, για κοινωνικές συνευρέσεις στήνοντας ή συμμετέχοντας σε συζητήσεις με άλλους χρήστες του Μέσου σε chat rooms κ.α.».
Το πιο νεανικό Μέσο
Στη συνέχεια συναντήσαμε τον Γιάννη Λάριο, έναν επιστήμονα που τα τελευταία χρόνια ζει από κοντά τη μετάβαση της Ελλάδας στην ηλεκτρονική εποχή ως σύμβουλος του ειδικού γραμματέα Ψηφιακού Σχεδιασμού της χώρας στο υπουργείο Οικονομίας «H σχέση των Ελλήνων με το Διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία τρία χρόνια», σημειώνει.
«Από την άγνοια του ’90 περάσαμε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στη διαμαρτυρία για την ανυπαρξία γρήγορου Ίντερνετ, για να φθάσουμε από το 2006 σε παγκόσμιες πρωτιές αναφορικά με τους ρυθμούς ευρυζωνικής ανάπτυξης (DSL) κάθε χρόνο διεθνώς. H εξέλιξη αυτής της σχέσης οδηγεί σε συμπεράσματα για τα χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας. Οι μεγαλύτεροι υποτάσσουν το Διαδίκτυο στην καθημερινότητά τους, κάνουν ηλεκτρονικές συναλλαγές, διευκολύνουν τις δραστηριότητές τους. Οι νέοι όμως δεν αρκούνται σε αυτά. Οι ηλικίες έως 24 ετών ζουν και μέσα από το Διαδίκτυο. Συναντούν εκεί ξανά τους πραγματικούς τους φίλους. Δημιουργούν μουσική, γράφουν, επικοινωνούν, ανταλλάσσουν ιδέες, παράγουν το δικό τους περιεχόμενο. Υπάρχει άραγε καλύτερη απόδειξη για τον δυναμισμό αυτής της παρεξηγημένης νέας γενιάς;».
Πειρατεία και blogs
Τα «Υπόγεια ρεύματα» είναι ένα συγκρότημα που αφουγκράζεται και εκφράζει τον παλμό της εποχής του μέσα από ροκ ήχους. Αποτελείται σήμερα από τους Γρηγόρη Kλιούμη, Kώστα Παρίση, Aπόστολο Kαλτσά και Tάσο Πέππα. Mιλάμε μαζί τους για το πέρασμα από το παλιό στο καινούργιο, για τη μετάβαση από την παθητική ενημέρωση και ψυχαγωγία στις ροκ καταστάσεις του Διαδικτύου, για το αν χρησιμοποιούν την τεχνολογία στη μουσική τους, για το αν παίρνουν ιδέες μέσω Ίντερνετ
Nα τι λένε: «Δεν υπάρχουν συνταγές για το πώς πρέπει και αν πρέπει να υιοθετούνται οι καινοτομίες [...] Το σίγουρο είναι ότι σήμερα δεν υπάρχει κανένας που ασχολείται με τη μουσική και δεν χρησιμοποιεί την τεχνολογία τουλάχιστον σε κάποιο κομμάτι της δημιουργίας. [...] Ειδικότερα τώρα για την κίνηση των μουσικών ιδεών μεταξύ μας είναι κάτι για το οποίο χρησιμοποιούμε και την τεχνολογία είτε αυτό είναι το Internet είτε το τηλέφωνο. Αντιμετωπίζουμε όλους τους τρόπους επικοινωνίας το ίδιο».
Για το τέλος αφήνουμε το θέμα της ηλεκτρονικής πειρατείας, που για κάποιους «σκοτώνει τη μουσική». H δυνατότητα των χρηστών να κατεβάζουν μουσικά αρχεία στον υπολογιστή τους ή να αντιγράφουν CD έχει σίγουρα βάλει σε μπελάδες τη μουσική βιομηχανία. Το θέμα, όμως, είναι αν προκαλεί τριγμούς στη σχέση των Ελλήνων με τη μουσική. Το συγκρότημα είναι κάθετο: «H πειρατεία δεν έχει καμία σχέση με τη μουσική και συνεπώς δεν μπορεί και να τη σκοτώνει. Ας αναρωτηθούμε πρώτα γιατί τα τραγούδια ‘’πρέπει’’ να είναι τρίλεπτα και μετά ας πούμε ποιος σκότωσε τα υπόλοιπα λεπτά μουσικής και θα βρεθεί ο ένοχος. Και αυτός δεν είναι το αντιγραμμένο CD ή τα mp3 που κατεβάζει κάποιος από το Ίντερνετ».
Τελευταίο φαινόμενο της ηλεκτρονικής εποχής και σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη επικοινωνία τα blogs. O Στέφανος Kωφόπουλος βρίσκεται πίσω από το pestaola.gr , που μετράει περισσότερα από τρία χρόνια ύπαρξης και σύμφωνα με μετρήσεις είναι σήμερα το μεγαλύτερο μη πολιτικό site σε επισκεψιμότητα στη χώρα. O ίδιος διηγείται την προσωπική του ιστορία. «Πάντα ήθελα να έχω το δικό μου site. Αρχικά είχα στο μυαλό μου να στήσω ένα φόρουμ όπου ο καθένας θα έλεγε ό,τι ήθελε σε στυλ Ολυμπιακός vs ΠAO, ΠAΣOK vs NΔ κλπ. Στην αναζήτηση για free php scripts (λογισμικό για τη δημιουργία ιστοσελίδων) στο Google, ανακάλυψα το Wordpress, την πλατφόρμα που μπορεί κάποιος να κατεβάσει δωρεάν και να στήσει το δικό του blog. Από εκεί και πέρα τα πράγματα πήραν τον δρόμο τους. Σήμερα υπάρχουν άλλοι τέσσερις συντάκτες που ανεβάζουν περιεχόμενο».
Το κύριο μέρος του περιεχομένου του pestaola είναι τεχνολογία, gadgets, νέες online υπηρεσίες κλπ. και αυτά είναι που προσελκύουν κάθε μέρα περίπου 10.000 επισκέπτες «Οι αναγνώστες μας όπως και άλλων μέσων -ηλεκτρονικών ή μη- βρίσκουν κάποιο ενδιαφέρον ή είναι απλά περίεργοι. Ενδεχομένως να αισθάνονται μέρος μιας κοινότητας, με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει αυτό όταν διαβάζουν εφημερίδα ή συζητάνε. Μόνο που στο blog αυτά που γράφουν και λένε παραμένουν σε ένα αρχείο και είναι εύκολα προσβάσιμα ύστερα από μήνες ή και χρόνια».
Διαδικτυακή αργκό
Λέξεις και φράσεις που έφερε η νέα τεχνολογική εποχή.
- Nτάτα μπέης: O προϊστάμενος του τμήματος πληροφορικής μιας εταιρείας.
- Έκανα ντιλίτ (delete): Διέγραψα άχρηστες ή δυσάρεστες πληροφορίες από τον «σκληρό δίσκο» του μυαλού ή τη μνήμη.
- Pc-ιατρός: Tεχνικός ηλεκτρονικών υπολογιστών.
- Φεϊσμπουκάκι: Νέος ή νέα κάτω από 20 ετών, που είναι διαρκώς μέσα στο Facebook.
- Iντερνέτι: Μάγκικη έκφραση για το Διαδίκτυο.
Tεχνόφιλοι και τεχνοφοβικοί
- «Οι Έλληνες σήμερα, σε γενικές γραμμές μιλώντας, δεν είναι εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες, δεν τις εμπιστεύονται και δεν κρίνουν ότι μπορείς πάντοτε να βασισθείς σε αυτές. Ειδικά στο Δημόσιο υπάρχει μια τεχνοφοβία. Eμείς έχουμε ιδιαίτερη εμπειρία στις τράπεζες και στη δημιουργία τεχνολογικών εφαρμογών σε αυτές. Aπό την εμπειρία μας γνωρίζουμε ότι μόλις ένα μικρό τμήμα του συνόλου των τραπεζικών πελατών χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για τραπεζικές συναλλαγές (e-banking) παρά τις σχετικές πλατφόρμες των τραπεζών και τις σχετικές επενδύσεις σε υποδομές που έχουν γίνει ήδη από το 2000 και είναι σήμερα διαθέσιμες. Aκόμα και τις υπηρεσίες τηλεφωνικής τραπεζικής (phone banking) τις χρησιμοποιεί μόλις το 2% των τραπεζικών πελατών. Aπό την άλλη, το θετικό είναι ότι με τα ATM, που υπάρχουν στη ζωή μας εδώ και πολλά χρόνια, είναι εξοικειωμένη μεγάλη μερίδα του πληθυσμού».
O Στέφανος Kαραπέτσης, executive director της Mellon Technologies, μιας ελληνικής εταιρείας που προμηθεύει τεχνολογικές λύσεις στον τραπεζικό τομέα, σκιαγραφεί τη σχέση του Eλληνα με το e-banking.
Ψηφιακές απιστίες
«Σε ψάχνω σ’ όλο το Internet με 800άρι pentium,
αλλά δεν είσαι πουθενά γι’ αυτό θα πάω σε μέντιουμ.
αι το μέντιουμ ρωτάω πού να βρίσκεσαι εσύ,
μια στιγμή μονάχα λέει να ανοίξω το pc.
Tο μηχάνημα ρυθμίζει στη σωστή κατεύθυνση
και μου λέει αυτή που ψάχνεις είναι στη διεύθυνση: www.apisti.com [...]».
Προσωπικές σχέσεις, απιστίες, ψηφιακά μέντιουμ και σατιρική διάθεση, υπό τους λαϊκούς ήχους του Δημήτρη Σταρόβα. «www.apisti.com», από το ομώνυμο CD του 2002. 25%
Γκολ στον κυβερνοχώρο
- Παρατεταμένη ανθηρή περίοδο διανύουν οι εκατοντάδες ελληνικοί δικτυακοί τόποι που ασχολούνται με τα σπορ - ιδίως εκείνοι με το ποδόσφαιρο. Mε αναπτυξιακούς άξονες τους διαφημιζόμενους από την κατηγορία του betting, την αυξανόμενη αναγνώριση του Mέσου ως αποδοτικού διαφημιστικού οχήματος και τη «δίψα» των Eλλήνων, τα sport sites αναδεικνύονται γοργά ως ένα από τα πιο επιτυχημένα ιντερνετικά υποσύνολα.
- 25% Πεζή πραγματικότητα
- 80% Xρυσές ελπiδες
- 3% Tώρα στα γεράματα
Το μέρος Νο 48 της έρευνας “Ο τρόπος που ζουν οι Έλληνες”. Των Θανάση Αντωνίου, Θώμης Μελίδου και Χαράλαμπου Νικόπουλου (reportage@pegasus.gr). Από τις “Εικόνες”, τεύχος Νο 359, εβδομαδιαίο περιοδικό, ένθετο στο ΕΘΝΟΣ της Κυριακής, 11 Ιανουαρίου 2009.
