Απομιμήσεις, ρεπλίκες, «μαϊμούδες». Παίρνουν τη μορφή ρούχων, παπουτσιών, τσαντών, γυαλιών ηλίου, ρολογιών, αρωμάτων, cd, dvd, λογισμικού, ηλεκτρονικών συσκευών, κοσμημάτων, τσιγάρων, παιχνιδιών, καλλυντικών, αξεσουάρ, οινοπνευματωδών και κατακλύζουν την παγκόσμια αγορά -μαζί και την ελληνική.
Στις ετικέτες τους φιγουράρουν μερικά από τα πιο αναγνωρίσιμα εμπορικά ονόματα, που περικλείουν μέσα τους τις έννοιες της πολυτέλειας, της ποιότητας και ταυτόχρονα αποτελούν «κράχτη».
Η πραγματικότητα είναι, βέβαια, άλλη -ό,τι πληρώσεις παίρνεις άλλωστε-, το πρόβλημα όμως παραμένει. Η Κίνα, η Ταϊβάν, η Ινδία, το Χονγκ Κονγκ, η Ταϊλάνδη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σερβία, η Βουλγαρία, η Τουρκία, η Γεωργία αλλά και η Ιταλία και η Ελβετία φιγουράρουν -έκαστη στο είδος της- στη λίστα με τις χώρες παραγωγής και προέλευσης των προϊόντων του παραεμπορίου.
Αρκετές φορές, οι «μαϊμούδες» είναι εύκολο να εντοπιστούν. Άλλες φορές ακόμη και τα πιο έμπειρα μάτια δεν μπορούν να ξεχωρίσουν το γνήσιο από το αυθεντικό. Οι αντιγραφείς είναι θρασείς και η παγκόσμια αγορά αχανής: Μόνο στα τελωνεία της Ε. Ε. κατασχέθηκαν το 2007 περί τα 130 εκατομμύρια πειρατικά ή πλαστά προϊόντα. Αν σε αυτά προστεθούν οι «μαϊμούδες» που διακινούνται μέσω ίντερνετ και τα πλαστά προϊόντα που παράγονται και διακινούνται εντός των συνόρων της ίδιας χώρας, τότε μιλάμε πραγματικά για ένα τεράστιο πρόβλημα με σημαντικές επιπτώσεις τόσο στους ίδιους τους καταναλωτές (λ. χ. στην περίπτωση των «μαϊμού» φαρμάκων) όσο και στον εμπορικό κόσμο, αλλά και στην παγκόσμια οικονομία.
Την ίδια ώρα, η λογιστική αξία του παραεμπορίου διεθνώς υπολογίζεται σε μερικά τρισεκατομμύρια ευρώ. Η παγκόσμια βιομηχανία αντιγραφής εργάζεται ασταμάτητα, απειλώντας τις αυθεντικές επιχειρήσεις με μαρασμό. Μάρκες - σημεία αναφοράς του υλικού πολιτισμού πέφτουν θύματα του μιμητικού οίστρου των αντιγραφέων. Και το φαινόμενο καλά κρατεί.
Πρόπερσι, πολυεθνικός κολοσσός καλλυντικών μήνυσε πασίγνωστο site δημοπρασιών για διακίνηση «μαϊμού» καλλυντικών του, ενώ καθημερινά όλοι λαμβάνουν στον υπολογιστή τους τουλάχιστον ένα spam e-mail που τους καλεί ν’ αγοράσουν το «επώνυμο» ρολόι των ονείρων τους με μόλις εκατό δολάρια («δεν θα το ξεχωρίζει κανείς»). Ενώ πιο παλιά, εκπρόσωπος κορυφαίου ιταλικού οίκου μόδας είχε παραδεχτεί ότι πάνω από το 80% των ρούχων που κυκλοφορούν με τη φίρμα του δεν είναι γνήσια.
Στην Ελλάδα, το παραεμπόριο καλύπτει το 30% της συνολικής αξίας τού εμπορίου στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο κατάσχονται δεκάδες χιλιάδες προϊόντα «μαϊμού» με τον συνολικό ετήσιο τζίρο να υπολογίζεται μεταξύ 2 και 5 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως. Σε ορισμένα είδη, όπως οι τσάντες, τα πορτοφόλια και τα γυαλιά ηλίου, πάνω από το 50% του τζίρου εκτιμάται ότι γίνεται στα κάθε είδους παραμάγαζα, ενώ παρόμοια είναι τα μεγέθη και για ορισμένα είδη πολυτελείας. Επιπλέον, ένα στα τρία ευρώ που δαπανούν οι Έλληνες καταναλωτές για σχετικά προϊόντα καταλήγει στο παραεμπόριο και ενδεικτικά, οι μισές τουλάχιστον γυναικείες τσάντες συγκεκριμένης μάρκας (πολυτελείας) είναι μαϊμού. Η αυτοκρατορία των απομιμήσεων αλά ελληνικά!
Η γνώση και οι φύλακες
Μπροστά σε αυτά τα προβλήματα, ο Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών δεν μένει αμέτοχος καθώς, όπως μας τόνισε ο πρόεδρός του, Παναγής Καρέλλας, «φαίνεται ότι η πολιτεία απλώς παρακολουθεί ή προβαίνει σε αποσπασματικά μέτρα». Όπως ο ίδιος μας πληροφορεί, το Υπουργείο Ανάπτυξης, κατόπιν συνεχών προτροπών του Συλλόγου, επανέφερε το μέτρο της διαδικασίας κατάσχεσης εμπορευμάτων που διακινούνται παράνομα. Ήδη στις αποθήκες του Δήμου Αθηναίων υπάρχουν περί τα 250.000 καταχεσμένα προϊόντα (είδη ένδυσης, γυαλιά ηλίου, τσάντες, αξεσουάρ, CD, DVD).
«Το μέτρο αυτό δημιουργεί κάποιες ελπίδες που όμως διαψεύδονται καθώς το μέτρο απαξιώνεται στην πράξη, αφού οι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί ανταποκρίνονται αποσπασματικά. Στις επανειλημμένες συσκέψεις που οργανώνει ο Σύλλογος με στοιχεία αποδεικνύει την απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί από τη δράση των παράνομων μικροπωλητών στο κέντρο της πρωτεύουσας, και όχι μόνο. Οι δικαιολογίες, οι υπεκφυγές, και οι υποσχέσεις από τους αρμοδίους είναι χαρακτηριστικές».
Στη συνέχεια ο Παναγής Καρέλλας αναφέρεται θετικά στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Γεωργίου Σανιδά. «Αξίζει να αναφερθεί ότι στις προσπάθειες του Συλλόγου ανταποκρίθηκε ο κ. Σανιδάς, ο οποίος έστειλε επιστολή στον Αρχηγό της Ελληνικής Αστυνομίας που κοινοποιήθηκε στον υπουργό Οικονομίας, στον διευθύνοντα της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών και στον δήμαρχο Αθηναίων, στην οποία επισημαίνεται η ζημιά που υφίσταται ο εμπορικός κόσμος της Αθήνας, αλλά και η εθνική οικονομία, λόγω της απώλειας μεγάλων φορολογικών εσόδων, από τη δράση των κυκλωμάτων του παράνομου εμπορίου.
Εκεί μεταξύ άλλων, τονίζει χαρακτηριστικά ότι η δράση των κυκλωμάτων, ημεδαπών και αλλοδαπών, που ασκούν το παράνομο εμπόριο δεν συνάδει σε μια ευνομούμενη δημοκρατική πολιτεία, ενώ καθιστά ελάχιστα κολακευτική την όψη της πρωτεύουσας και κρίνει απόλυτα δικαιολογημένες τις διαμαρτυρίες των εμπόρων της Αθήνας για την αδυναμία των αρμοδίων, να αντιμετωπίσουν ουσιαστικά το πρόβλημα.
Συγχρόνως ζητεί από τον αρχηγό της Ελληνικής Αστυνομίας να εντείνει τις προσπάθειές του προς το σκοπό αυτό και παράλληλα να επαναφέρει τα μέτρα εκείνα που στο παρελθόν είχαν συμβάλει ουσιαστικά στον περιορισμό του φαινομένου στη πρωτεύουσα, την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων». Καταλήγοντας, ο Παναγής Καρέλλας επισημαίνει ότι ο εμπορικός κόσμος ζητά την εφαρμογή της νομοθεσίας και τη συστηματική και συνεχή λήψη μέτρων, προκειμένου να παταχθεί το δυσάρεστο φαινόμενο.
Κατόπιν επικοινωνούμε με έναν από τους καθ’ ύλην αρμόδιους. Ο Ανδρέας Παπαδάκης είναι αντιδήμαρχος Ασφάλειας και Καταστημάτων του Δήμου Αθηναίων και επικεφαλής της Δημοτικής Αστυνομίας. Συντονίζει υπηρεσιακά μια ομάδα 100 περίπου ατόμων, που αποτελείται από μικτά κλιμάκια Δημοτικής, Ελληνικής Αστυνομίας και υπαλλήλων Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, που κυνηγούν το παραεμπόριο. Παλαιότερα, η Δημοτική Αστυνομία προέβαινε μόνο σε αποσύρσεις των παράνομων εμπορευμάτων, που όμως οι μικροπωλητές μπορούσαν να πάρουν πίσω, καταβάλλοντας ένα μικρό πρόστιμο που δεν ξεπερνούσε τα 100 ευρώ. Από την άνοιξη του 2008 τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Το νέο νομοθετικό πλαίσιο που έχει τεθεί σε εφαρμογή από τον Απρίλιο προβλέπει ότι όσα προϊόντα είναι απομιμήσεις επώνυμων μαρκών κατάσχονται και καταστρέφονται, ενώ τα μη επώνυμα προϊόντα που διακινούνται χωρίς παραστατικά διανέμονται σε κοινωφελή ιδρύματα. «Θα έλεγα ότι εδώ και μερικούς μήνες, το κέντρο της Αθήνας παρουσιάζει αρκετά διαφορετική εικόνα, σε σχέση με το παρελθόν. Το φαινόμενο έχει ελαττωθεί σημαντικά και σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία είμαστε περισσότερο αποτελεσματικοί από ποτέ. Παρατηρείται μεγάλη βελτίωση στην Ερμού, στην Πανεπιστημίου και στους άλλους κεντρικούς δρόμους. Βέβαια, θα πρέπει το φαινόμενο να χτυπηθεί στην πηγή, αν θέλουμε να εξαλειφθεί. Η δική μας αρμοδιότητα είναι να κρατούμε την πόλη ‘’καθαρή’’, με μόνο όπλο το στυλό μας», δηλώνει ο Α. Παπαδάκης, που μέσα στο 2008 είδε την ομάδα του να προβαίνει σε περίπου 10.000 κατασχέσεις παράνομων προϊόντων.
Τι απαντά ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου της Αθήνας, σχετικά με τη βελτίωση της εικόνας; «Είναι γεγονός ότι ανά τακτά διαστήματα μικτά συνεργεία δραστηριοποιούνται στο κέντρο της Αθήνας. Τα αποτελέσματα είναι θετικά, αφού μειώνεται θεαματικά ο αριθμός των παρανόμων μικροπωλητών. Ωστόσο, το φαινόμενο επανέρχεται παίρνοντας μεγαλύτερη διάσταση».
Επιχειρήσεις σε κίνδυνο
Στην προσπάθεια μας να ανιχνεύσουμε καλύτερα το φαινόμενο, απευθυνθήκαμε και σε αρκετά υψηλόβαθμα στελέχη «λαμπερών» εταιρειών, που έχουν πληγεί από το φαινόμενο της αντιγραφής (κυρίως από τους χώρους της ένδυσης, της υπόδησης και των καλλυντικών - αρωμάτων).
Η απροθυμία τους να τοποθετηθούν μας οδήγησε σε δύο κυρίες της επικοινωνίας και του μάρκετινγκ, με μεγάλη εμπειρία στον χώρο των μαρκών πολυτελείας (luxury brands). Πρώτα με την Τζωρτζίνα Καρέλλα, διευθύνουσα σύμβουλο της εταιρείας δημοσίων σχέσεων Panache Group, που τοποθετήθηκε για τα «μαϊμού» καλλυντικά και αρώματα, ένα οξύ πρόβλημα που υπολογίζεται παγκοσμίως να αφαιρεί εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ από τις αυθεντικές επιχειρήσεις.
«Τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος των καλλυντικών έχει πάρει θέση σε αρκετές περιπτώσεις και έχει εισηγηθεί λύσεις ασκώντας και τα νόμιμα δικαιώματά της περί πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά οι περιπτώσεις που έχουν κερδηθεί στα ευρωπαϊκά δικαστήρια είναι μεμονωμένες και το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται -και σε ορισμένες περιπτώσεις να διογκώνεται. Το πρόβλημα επιβάλλεται να αντιμετωπιστεί πολυεπίπεδα και οι κύριοι δύο άξονες αντιμετώπισης είναι: πρώτον η θέσπιση ακόμα πιο αυστηρών μέτρων περί πνευματικής ιδιοκτησίας στην Ε. Ε. αλλά και στις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες χώρες της Ευρώπης, και δεύτερον η εισαγωγή ενός πλαισίου δράσης περί πνευματικής ιδιοκτησίας που να βοηθά τις μικρότερες εταιρείες να δρουν ταχύτατα και αποτελεσματικά προς όφελός τους και με σκοπό την πάταξη του φαινομένου στην αρχή της δημιουργίας του -και όχι αφού το εμπόρευμα διατεθεί στην αγορά.
Από την άλλη μεριά, οι καταξιωμένες πολυεθνικές βάλλονται ιδιαίτερα, εφόσον τα σήματα που παράγουν είναι ακόμα πιο αναγνωρίσιμα όμως διαθέτουν το κεφάλαιο, το ανθρώπινο δυναμικό και τα δίκτυο που τους επιτρέπει να εμπλακούν σε μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες».
Για το τέλος αφήσαμε τη λαμπερή και εξαιρετικά δημιουργική Χρυσάνθη Ραψομανίκη, που προτιμά να δηλώνει «διαφημίστρια». Εχει υπηρετήσει τις μάρκες πολυτελείας από διάφορα πόστα και αυτήν την εμπειρία ξεδίπλωσε στην επικοινωνία μας. Η ματιά της στο θέμα, χωρίς να είναι αντίθετη με όσα προηγήθηκαν, είναι διαφορετική.
«Αντιγράφεις κάτι που έχει ήδη γραφτεί, που έχει απήχηση σε πολλούς. Αντιγράφεις την επιτυχία. Με την ελπίδα ότι θα προσφέρεις σε ακόμα περισσότερους κάτι πολυπόθητο που μέχρι τώρα δεν μπορούσαν να έχουν. Και απλά το κάνεις πιο προσιτό. Δεν είναι κακό. Και για να αξιολογηθεί και να κριθεί, ερχόμαστε πάλι στο ερώτημα. Σε τι ακριβώς στοχεύεις; Γιατί τα πάντα ελέγχονται κι εξαρτώνται από μια και μόνο λέξη: Στρατηγική. Οταν η μάρκα Dolce & Gabbanna λάνσαρε τα σπορ D&G, απέκτησε και μαζικό χαρακτήρα. Με στόχο να μπορούν να το απολαύσουν όλοι, ίσον πωλήσεις. Τα Donna Karan New York δεν λανσάρουν t-shirts. Και δεν αντιγράφονται. Γιατί ένα φόρεμα των 4,000 ευρώ δεν αντιγράφεται. Μόνο στη μοδίστρα σου. Και δεν αξίζει. Γιατί μόνο το ύφασμα και... ο κόπος να το αντιγράψεις, σε φέρνει κοντά στο αρχικό κόστος! Θέλεις να βλέπεις και την ετικέτα όταν κρέμεται. Είναι το αυθεντικό. Και αυτοί που το δημιουργούν ξέρουν πολύ καλά τον τρόπο με τον οποίον σκέφτεται ο καταναλωτής. Και εσύ που μπορείς να αγοράσεις το φόρεμα, αλλά κι όλοι που δεν μπορούν και αρκούνται σε ένα DKNY μπλουζάκι με τυπωμένο λογότυπο. Κάποιοι το πληρώνουν 300 ευρώ γιατί μπορούν και ξέρουν, κάποιοι δεν μπορούν αλλά διψούν για τα δύο ή τέσσερα γράμματα - μύθος και το πληρώνουν 30 ευρώ κι ας μην είναι της εταιρείας. Το ίδιο γράφει. Μια τσάντα Birkin είναι αδύνατο να την αντιγράψεις, πολύ περισσότερο να την πουλήσεις. Γιατί, πολύ απλά, θα σε καταλάβουν. Και μόνο στη σκέψη ότι μπορεί να σε καταλάβουν, και μόνο η προσπάθεια να συγκρίνεις τη λεπτομέρεια, δεν αξίζει. Απλώς ζεις χωρίς αυτήν την πολυτέλεια, ή έχεις τα χρήματα και την αγοράζεις».
Εικονική πραγματικότητα
Το site δημοπρασιών eBay κλήθηκε το 2007 να καταβάλει περίπου 60 εκατ. δολάρια στην εταιρεία ειδών πολυτελείας LVMH (Louis Vuitton), λόγω του ότι μέσω των ιστοσελίδων της διατίθονταν φθηνές απομιμήσεις προϊόντων τής μάρκας. Το eBay έχει στο παρελθόν διωχθεί δικαστικά και από τις Tiffany, Montres Rolex και L’Oreal, ενώ πολλές εταιρείες έχουν προειδοποιήσει ότι θα κινηθούν νομικά σε περίπτωση που το eBay συνεχίσει στην ίδια τακτική. Αυτή, βέβαια, δεν είναι η μόνη περίπτωση. Υπάρχουν εκατοντάδες sites, όπου οι πάσης φύσεως μαϊμούδες έχουν την τιμητική τους.
Γνήσια βιολογικά
Με δεδομένο ότι η έννοια «μαϊμού» αγγίζει κάθε είδους προϊόν, είναι ευτύχημα ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό από τα βιολογικά τρόφιμα έχει «πρόβλημα». Η Βασιλική Ρούση, υπεύθυνη πιστοποίησης φυτικής παραγωγής του Ινστιτούτου ΒΙΟ Ελλάς, σημειώνει σχετικά: «Δεν θα χρησιμοποιούσα ακριβώς τον χαρακτηρισμό "μαϊμού", για να αναφερθώ σε προϊόντα που ελέγχονται αυστηρά σε όλες τις φάσεις παραγωγής τους και διέπονται από ένα πολύ αυστηρό σύστημα ελέγχου. Στο σύνολό τους τα βιολογικά, τόσο τα νωπά όσο και τα μεταποιημένα, αξίζουν την εμπιστοσύνη μας, διότι είναι ασφαλισμένα από τέτοιες Διαδικασίες Ελέγχου και τέτοια Συστήματα Κυρώσεων, που απέχουν πολύ από την πραγματικότητα των συμβατικών προϊόντων. Ωστόσο, κανένα σύστημα ελέγχου δεν είναι τέλειο. Πάντα υπάρχει η μικρή πιθανότητα να κυκλοφορήσει στην αγορά ένα προϊόν το οποίο για διάφορους λόγους να μην έχει τις προϋποθέσεις του βιολογικού. Στην επίσημη ετήσια έκθεση του ΠΟΕΣΕ για το 2007, από τους επίσημους ελέγχους που έγιναν σε μονάδες βιολογικής γεωργίας, οι καταφανείς παραβάσεις αποτελούσαν μόλις το 1,23% για τους παραγωγούς».
Αριθμοί
- 30% η χώρα του «παρά»
- 10.000 συντηρητική κατάσχεση
- Νο.1 ασιατική λαίλαπα
Αρωμα απάτης
- Σε έρευνα του Centre for Economics and Business Research of the Global Anti - Counterfeiting Group, το 2000, διατυπώθηκε η εκτίμηση ότι ο τζίρος των «μαϊμού» αρωμάτων στην Ευρώπη προσεγγίζει τα 3 δισ. ευρώ ετησίως και ότι ξεπερνούν το 1.000.000 σε τεμάχια. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει στα καλλυντικά. Το 2007 στις ΗΠΑ έγιναν γνωστές περιπτώσεις γιατρών που έκαναν ενέσεις με πλαστά Botox.
Ετικέτες - μαγνήτης
- Διεθνείς καταναλωτικές έρευνες έχουν δείξει ότι «μαγνήτης» για τους αγοραστές είναι πρώτα το όνομα (η φίρμα) του προϊόντος και ύστερα η ποιότητα και η αισθητική του. Ειδικά τα ευκατάστατα οικονομικά στρώματα, το πρώτο που τσεκάρουν πριν αγοράσουν είναι το τι γράφει η ούγια. Η φιλοσοφία του παραεμπορίου πατάει ακριβώς σε αυτό: Ξοδεύοντας λιγότερα, αποκτάς ένα «επώνυμο» προϊόν, χωρίς να αφαιρείς πολλά από την τσέπη σου.
Το μέρος Νο 53 της έρευνας “Ο τρόπος που ζουν οι Έλληνες”. Των Θανάση Αντωνίου, Θώμης Μελίδου και Χαράλαμπου Νικόπουλου (reportage@pegasus.gr). Από τις “Εικόνες”, τεύχος Νο 364, εβδομαδιαίο περιοδικό, ένθετο στο ΕΘΝΟΣ της Κυριακής, 15 Φεβρουαρίου 2009.
