Η σύγχρονη γιγάντωση της παγκόσμιας παραγωγής περιττών αγαθών επέβαλε και κάποιες παραχωρήσεις προς τις μάζες προκειμένου να εξωθηθούν στην κατανάλωση.
Έτσι, ενώ πριν το κυνήγι των απολαύσεων ήταν σχεδόν αποκλειστικό προνόμιο λίγων βαθύπλουτων, οι οποίοι λόγω δύναμης διέφευγαν την κοινωνική κριτική, τώρα οι απολαύσεις προτείνονται ως κοινός προορισμός και για το πόπολο.
Ο παλιός "ριζοσπαστικός ηδονισμός", τον οποίο καλλιεργούσε μια δράκα εκκεντρικών αστών από τον 18ο αιώνα· και, ακόμη πιο πίσω, τα διεφθαρμένα μέλη των ρωμαϊκών ελίτ, έγινε ο νέος "ηδονισμός της μάζας".
Αυτό που λένε λάιφ στάιλ.
Τώρα, αν δεν ανήκεις στους "εκλεκτούς", δεν είσαι πλούσιος, επιτυχημένος, διάσημος, μπορείς κάλλιστα να τους υποδύεσαι. Έχεις το ελεύθερο να συμπεριφέρεσαι με τον πιο άκρατο εγωκεντρισμό και την πεποίθηση πως δικαιούσαι να ικανοποιείς κάθε σου επιθυμία.
Οι ουμανιστικές αξίες παραμερίστηκαν χωρίς διακηρύξεις η μία μετά την άλλη· στα ύπουλα και στα μουλωχτά. Και η εξαχρείωση εν κρυπτώ και παραβύστω, από τον φόβο της κοινωνικής κατακραυγής, κατέληξε δημόσιο θέαμα που, αντί να επισύρει τον ψόγο, προκαλεί τον θαυμασμό.
Δεν χρειάζεται καν να κυνηγήσεις τις απολαύσεις· οι απολαύσεις σε καταδιώκουν παντού. Ο τρόπος που ντύνεσαι, διασκεδάζεις, μιλάς, τρως, πίνεις, "σνιφάρεις", κάνεις διακοπές, κάνεις έρωτα δεν είναι ποτέ αρκετά ικανοποιητικός. Σου ζητάνε όλο και μεγαλύτερες επιδόσεις, όλο και μεγαλύτερο εκτραχηλισμό για να ξεχωρίσεις.
Το σύνθημα του σύγχρονου λάιφ στάιλ "για όλους" είναι "Χαρά - Γαμήσι - Αγορά".
Τα δύο πρώτα είναι η υπόσχεση· το αγκίστρι είναι το τρίτο, η αγορά. Οι πληβείοι αυτού του κόσμου θα κατακτήσουν την ευτυχία και τον έρωτα μόνο εφόσον συμπεριφερθούν ως πειθήνιοι καταναλωτές της σαβούρας που τους πασάρουν νυχθημερόν.
Φαίνεται δημοκρατικό, αλλά δεν είναι.
Το λάιφ στάιλ δεν σε ανυψώνει σε κάποια ανώτερη τάξη· δεν ξεφεύγεις από την ανωνυμία, τη μετριότητα ή τη μιζέρια. Πάλι με τους ομοίους σου θα συμφύρεσαι ασχέτως χώρου και περιβολής. Αν φορέσεις ένα εκθαμβωτικό ρούχο, δεν γίνεσαι αυτομάτως εκθαμβωτικός κι εσύ. Θα είσαι απλώς η καρικατούρα της εικόνας που προσπαθείς να μιμηθείς.
Οι πλούσιοι, οι ωραίοι και οι διάσημοι θα εξακολουθούν να σου φαντάζουν απρόσιτα όντα. Η αγωνία να μοιάσεις σε κάτι που δεν είσαι σε καταδικάζει σε θλιβερό θεατή· η γελοιοποίηση και η κατάθλιψη παραμονεύουν.
Η χαρούμενη έξαψη της αγοράς συνοδεύεται πάντα από μια ανεξήγητη λύπη· σαν τη λύπη του ζώου μετά τη συνουσία. Η ικανοποίηση από την απόκτηση εξαφανίζεται με την ίδια ταχύτητα που εμφανίζεται η νέα επιθυμία.
Το εμπόρευμα δεν είναι εισιτήριο στην ευτυχία.
"Ο καταναλωτής είναι το αιώνιο βρέφος που κλαίει για το μπουκάλι του". (Φρομ)
Όμως και για τους ανικανοποίητους υπάρχουν εμπορεύματα· από τα χάπια ευτυχίας μέχρι τις ουσίες που θα τους "ανεβάσουν". Κι αν σας σαλέψει, μην ανησυχείτε· υπάρχουν οι ψυχογιατροί και τα ψυχοφάρμακα για ψυχική επιδιόρθωση να συνεχίσετε. Αν δεν έχουν γεμίσει τα άσυλα, αυτό οφείλεται στην πρόοδο της φαρμακοβιομηχανίας, που έχει μετατρέψει τους ανθρώπους σε κινητά άσυλα.
Κάτι ξέρουν τα τζιμάνια των Εξαρχείων που γράφουν στους τοίχους "λάιφ στάιλ, η σχιζοφρένεια σε συσκευασία δώρου".
Οι μηχανισμοί αποβλάκωσης προηγούνται πάντα των μηχανισμών κατανάλωσης. Δεν νοείται να πλασάρεις το τίποτα εάν πρώτα δεν έχεις χαζέψει τον άλλον.
Τα νέα παιδιά που μπαίνουν ανυποψίαστα στην έκλυση του λάιφ στάιλ είναι τα πρώτα θύματα· περιοδικά χυδαίας πολυτέλειας τους πουλάνε το άχρηστο με περιτύλιγμα μύθου. Ο κόσμος παρουσιάζεται μπροστά τους σαν ένας κόσμος εμπορευμάτων· οφείλουν να αποκτήσουν όσο γίνεται περισσότερα για να γίνουν αποδεκτά.
Αγοράζω άρα υπάρχω.
Πριν λίγα χρόνια, αν κάποιος ήταν από τον Πειραιά, το Ψυχικό, την Άρτα, την Τούμπα ή το Αγαθονήσι, κάτι σήμαινε· γινόταν αντιληπτό. Υπήρχε μια άλλη αντίληψη ζωής, ένας ιδιαίτερος κώδικας συμπεριφοράς, γλώσσας και εμφάνισης· εν τέλει μια πινελιά ενός διαφορετικού πολιτισμικού πλαίσιου.
Αυτό έκανε τους νέους ενδιαφέροντες, με δικά τους ατομικά χαρακτηριστικά και προσωπικότητα. Η ποικιλία ανθρώπων και αισθημάτων ισοπεδώνεται τώρα σε όλη την Ελλάδα από την τύφλα του λάιφ στάιλ.
Αυτά τα σαστισμένα παιδιά που ντύνονται και συμπεριφέρονται με τον ίδιο αφασικό τρόπο έχουν αποξενωθεί από τον πραγματικό εαυτό τους. Τα βλέπουμε να μιλάνε και να φέρονται σαν καθυστερημένα στα διάφορα τηλεοπτικά ριάλιτι ή να στριμώχνονται σαν πρόβατα έξω από τα κλαμπ εκλιπαρώντας τον αληταρά στην πόρτα.
Το αναίτιο χάχανο και τα μέσης θερμοκρασίας αισθήματα έγιναν στιλ ζωής. Η αγάπη και το μίσος ανήκουν στην κατηγορία των ξεπερασμένων συγκινήσεων· τα πολιτικά ζητήματα, οι απεργίες, η παράδοση, το κοινό βίωμα, είναι όλα παλιά και δεύτερα. Δεν κολλάνε στο νέο στιλ ζωής του αλλοτριωμένου ανθρώπου, που στην ουσία δεν ενδιαφέρεται για τίποτα.
Γι' αυτό οι ιεροφάντες του λάιφ στάιλ μιλάνε μια διάλεκτο στην οποία τίποτα δεν αναφέρεται με το αληθινό του όνομα.
Λένε "σεβρ" το κατσικίσιο τυρί, "μιουλ" τα ξώφτερνα παπούτσια, "πάρτι άνιμαλ" το ξεσαλωμένο πορνίδιο, "γκάτζετς" τα άχρηστα αντικείμενα, "σελέμπριτις" τους μαϊντανούς των συγκεντρώσεων, "καλτ" τις προπέρσινες σαβούρες, "τρέντι" κάθε νέα μπούρδα, "γουικέντ" το Σαββατοκύριακο, "κονέ" τις διασυνδέσεις, "φάσιον βίκτιμς" τα βλαμμένα της μόδας, "επώνυμους" τα κοσμικά νούμερα, "σόπινγκ" τη λύσσα για αγορές, "σταρ" τα ξόανα του θεάματος, "ντίβες" τις παλιές καραβάνες στο κουρμπέτι, "ανέβασμα" την ντρόγκα, "χάι" την ψωνάρα, "γκλάμουρ" την επιδειξιομανία, "ντάουν" την κατάθλιψη κ.ο.κ.
Ο μεγάλος ρουφιάνος είναι η τηλεόραση.
Σου παρουσιάζει διαρκώς την εικόνα που οφείλεις να αντιγράψεις. Δεν το επιτάσσει λεκτικά· απλώς σ' το δείχνει. Η μόνη μορφή ζωής που επιβιώνει στο γυαλί είναι οι νέοι, ωραίοι και ελαφριοί.
Μέχρι και στο δελτίο καιρού αντί του αναμενόμενου μετεωρολόγου εμφανίζεται μια ωραιοπαθής κυρία που μας εξηγεί σειόμενη τα βαρομετρικά. Ποιος θέλει να δει τις ρυτίδες και την αρχή φαλάκρας του επιστήμονα.
Για να ακολουθήσεις τις επιταγές του σύγχρονου λάιφ στάιλ, σου συμπαρίσταται όλος ο μηχανισμός της αγοράς.
Τα κοράκια των τραπεζών σού παρέχουν αφειδώς καταναλωτικά δάνεια για εμπορεύματα, διακοπές και ταξίδια· με τις πιστωτικές κάρτες το ξόδεμα σεβαστών χρηματικών ποσών παρουσιάζεται σαν την απλή διαδικασία μιας υπογραφής. Και τα πιο ακριβά καταστήματα έχουν επανέλθει στο σύστημα του παλιού βερεσέ των φτωχοδιάβολων της γειτονιάς· όλα με δόσεις.
Ένας από τους γκουρού αυτής της μοντέρνας αποβλάκωσης, που υπογράφεται σαν δημοσιογράφος - πολιτικός επιστήμων, χαράσσει το νέο αυτιστικό πεπρωμένο μας:
"Οι Έλληνες πρέπει να αντιληφθούμε πως, αν η Ευρώπη είναι μια πολυκατοικία η οποία έχει ένα μπαλκόνι με ήλιο, αυτό είμαστε εμείς. Και τι κάνεις σε ένα μπαλκόνι; Βάζεις λουλούδια, κάνεις πάρτι, περνάς καλά".
Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι οντολογικό: λάιφ στάιλ ή προσωπικότητα; Και πιο ωμά: το πακέτο ή το περιεχόμενο;
Η προσωπικότητα είναι η ψυχική και πνευματική μας συγκρότηση· η συνολική εικόνα που δίνουμε στους άλλους για το ήθος, την καλλιέργεια και τον χαρακτήρα μας.
Αντιθέτως, το λάιφ στάιλ είναι το διαρκές κυνήγι μιας άπιαστης εικόνας μέσω του άκριτου καταναλωτισμού. Η πλήρης υποβάθμιση της ευφυΐας, της λογικής και της μοναδικότητας κάθε ανθρώπου.
Αλλιώς τι νόημα έχουν τα δέκα ζευγάρια παπούτσια· ένα φοράς κάθε φορά. Ένα μπλουζάκι από τα είκοσι που φορτώθηκες, ένα φόρεμα, ένα παντελόνι από τα τόσα θα βάλεις πάνω σου· ο αριθμός των υπόλοιπων αντιστοιχεί στον βαθμό της αγωνίας σου "να μοιάσεις".
Αυτά τα πολύχρωμα κοπάδια των νευρωσικών του χάχα χούχα που τρομάζουν να μείνουν μέσα ένα βράδυ ή μόνοι με τον εαυτό τους μας κατακλύζουν από παντού.
Το ζούμε γύρω μας.
Η βλακεία είναι της μόδας.
Του Διονύση Χαριτόπουλου, από "ΤΑ ΝΕΑ" του Σαββάτου, 30 Νοεμβρίου 2002
