Το Διάστημα ή τουλάχιστον το κοντινό Διάστημα, το λεγόμενο Γεωδιάστημα, είναι ο κοινός τόπος του αγνώστου και οικείου, είναι ο τόπος που συναντιούνται και συμβιώνουν αρμονικά τα όνειρα και οι ανάγκες της ανθρωπότητας. Η τεχνολογία των πυραύλων, των διαστημικών οχημάτων και των δορυφορικών συσκευών ανίχνευσης και μετρήσεων επέτρεψε στον άνθρωπο να παρατηρεί το σπίτι του από ψηλά …
Συνήθως στο άκουσμα της λέξης “Διάστημα” αυτά που έρχονται στο νου μας είναι το πρόγραμμα “Απόλλων” για την κατάκτηση της Σελήνης, οι περίπατοι των αστροναυτών στην Σελήνη, το Σπούτνικ και το Διαστημικό Λεωφορείο, το “Star Trek”, το “Star Wars”, ο Νταρθ Βέιντερ και ο Ανάκιν.Σε κάθε περίπτωση, οι συνειρμοί μας είναι μάλλον φουτουριστικοί και πιο κοντά σε διαστημικά ταξίδια και την εξερεύνηση άγνωστων κόσμων, και λίγο έχουν να κάνουν με τη Γη και με τα υπαρκτά, σημερινά προβλήματα του δικού μας πλανήτη.
Η ιστορία της παρατήρησης της Γης από το Διάστημα ξεκίνησε, “ερασιτεχνικά” το 1946, δηλαδή 10 χρόνια πριν το “Σπούτνικ”. Η αρχή έγινε με μια κάμερα τοποθετημένη στον πάλαι ποτέ γερμανικό πύραυλο V-2, με τον οποίο είχε βομβαρδιστεί πολλάκις και εξ αποστάσεως το Λονδίνο στον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο αμερικανικός στρατός “εξασφάλισε” το απόθεμα των πυραύλων V-2 μαζί με τον δημιουργό τους, Βέρνερ φον Μπράουν και την ομάδα του, για να στηθεί το αμερικανικό πυραυλικό πρόγραμμα. Στις 24 Οκτωβρίου του 1946 ένας από αυτούς εκτοξεύθηκε από το πεδίο βολής Γουάιτ Σαντς (White Sands) του Νιου Μέξικο, μεταφέροντας μια κάμερα 35 χιλιοστών με ασπρόμαυρο φιλμ στα 100 χιλιόμετρα ύψος, στα όρια του Διαστήματος. Το αποτέλεσμα ήταν τα πρώτα πορτρέτα της Γης έξω από την ατμόσφαιρά της.
Με το πέρασμα του χρόνου οι εικόνες βελτιώθηκαν τόσο πολύ, που οι θολές, ασπρόμαυρες φωτογραφίες του V-2 είναι σχεδόν “προϊστορικές” συγκρινόμενες με τις σημερινές λήψεις υψηλής ευκρίνειας και ανάλυσης από δορυφόρους σαν τους Ikonos και Quickbird. Σήμερα οι δορυφόροι “βλέπουν” αρκετά καλά, ώστε να παρέχουν πολύτιμα στοιχεία για διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, από την γεωργία και την αλιεία μέχρι τις μεταφορές και τη ρύπανση. Και (δυστυχώς ή ευτυχώς) έχουν τη δυνατότητα να μας δείχνουν το συνολικό μέγεθος καταστροφών, όπως ήταν οι δασικές πυρκαγιές του 2007.Πως όμως η εξερεύνηση του αγνώστου και η ενασχόληση με το αύριο μπορεί να συνεργεί στην φροντίδα του οικείου και των σημερινών προβλημάτων της ανθρωπότητας; Ανέκαθεν ο άνθρωπος, λαχταρώντας να γνωρίσει το επέκεινα, το άγνωστο, φρόντιζε τελικά και το οικείο.
Από τα αμέτρητα παραδείγματα ας αναφέρουμε μόνο δύο χάριν συντομίας: η επίστρωση των γυαλιών Ηλίου μπλοκάρει πιο αποτελεσματικά την βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία του Ηλίου χάρη στην ανάπτυξη ειδικής επίστρωσης για το κράνος των αστροναυτών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν την ακτινοβολία του Ηλίου χωρίς να παρεμβάλλεται το φίλτρο της γήινης ατμόσφαιρας. Και οι τεχνικές ανίχνευσης καρκίνου έχουν γίνει πολύ αποτελεσματικότερες χάρη στην ανάπτυξη λογισμικού για την επεξεργασία των μετρήσεων των διαστημικών τηλεσκοπίων όπως το “Χάμπλ”.Οι αποτελεσματικότερες τεχνολογίες παρακολούθησης της Γης έχουν αναπτυχθεί και χρησιμοποιηθεί για την εξερεύνηση άλλων πλανητών. Επειδή οι αποστολές σε άλλος πλανήτες είναι δαπανηρές και δύσκολα επαναλαμβάνονται, τα επιστημονικά τους όργανα είναι πρωτοποριακά στον σχεδιασμό και ιδιαίτερα προσεγμένα στην κατασκευή τους.
Αυτό ισχύει και για τους οπτικούς δέκτες, δηλαδή τα όργανα που καταγράφουν εικόνες στο ορατό μέρος του φάσματος, αλλά ακόμη περισσότερο για εκείνες τις τεχνολογίες που απεικονίζουν όσα είναι αόρατα για τα ανθρώπινα μάτια, δηλαδή το υπέρυθρο, και το υπεριώδες ή τα ραδιοκύματα.
Ως παράδειγμα διαστημικής πρωτιάς στη χρήση δορυφορικής τεχνολογίας μπορούμε να αναφέρουμε την Αφροδίτη, που χαρτογραφήθηκε λεπτομερώς με χρήση δορυφορικού ραντάρ από την Γη. Άλλο παράδειγμα είναι η καινοτόμος και πλούσια σε πληροφορία τεχνολογία της απεικόνισης φασματοσκοπίας που έχει χρησιμοποιηθεί περισσότερο στον Άρη και τον Τιτάνα (δορυφόρο του Κρόνου) παρά στη Γη.
Οι καινοτόμες αυτές τεχνολογίες, αφού κατά κάποιο τρόπο δοκιμαστούν πρώτα στην εξερεύνηση του αγνώστου, χρησιμοποιούνται κατόπιν και για την παρατήρηση και φροντίδα του οικείου, του πλανήτη της ανθρωπότητας.
Του Ιωάννη Δαγκλή, διευθυντή του Ινστιτούτου Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Από το περιοδικό “γεωτρόπιο”, τεύχος Νο 446 που συνόδευε την “Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία” της 1ης Νοεμβρίου2008.
