Οι πρώτες πενταήμερες - ή πενθήμερες, πιο σωστά - σχολικές εκδρομές, αποκλειστικά για τους μαθητές της τελευταίας τάξης του λυκείου, ξεκινούν στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Μια εκδρομή που για τους μαθητές σήμαινε και σημαίνει πάρα πολλά, αφού για αρκετούς από αυτούς σηματοδοτεί το πέρασμα στην ενηλικίωση.
Τα παιδιά θα μεγαλώσουν, θα πάνε δεκάδες εκδρομές, διακοπές, γαμήλιο ταξίδι, η ανάμνηση όμως της πενταήμερης θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη τους. Παρά την απότομη «ανάπτυξη» των σημερινών παιδιών, η πενταήμερη εξακολουθεί να στέκεται ως ένα ορόσημο, που περιμένουν πώς και πώς και που δύσκολα ξεθωριάζει.
Κάπως έτσι συνέβη και φέτος: Οι πρώτες εκδρομές ξεκίνησαν στις 23 Μαρτίου και οι τελευταίες ολοκληρώθηκαν μία εβδομάδα περίπου πριν από το Πάσχα (19 Απριλίου), με σχεδόν 270.000 μαθητές από όλη την Ελλάδα να συμμετέχουν σε αυτές, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας.
Οι πέντε κατά σειρά δημοφιλέστεροι προορισμοί για το 2009 ήταν η Κρήτη (Χανιά και Ηράκλειο), η Θεσσαλονίκη, η Ιταλία (ως γνωστόν πενταήμερες πραγματοποιούνται και στο εξωτερικό), η Ρόδος και η Ισπανία.
Ψηλά στις προτιμήσεις βρέθηκαν επίσης η Κέρκυρα, αλλά και η Αθήνα (που φαίνεται να αποτελεί πόλο έλξης για τους μαθητές της επαρχίας), ενώ ένας υπολογίσιμος αριθμός μαθητών πήγε στη Γερμανία.
Πάντως, η οικονομική κρίση επηρέασε και τις πενταήμερες αφού πέρσι είχαν συμμετάσχει σε αυτές περίπου 350.000 μαθητές, μια μείωση της τάξης του 25% σε σχέση με το 2008, ενώ αξιοσημείωτη είναι και η προτίμηση ξένων προορισμών, που σε κάποιες περιπτώσεις είναι πιο οικονομικοί από τους ελληνικούς ή πιο ελκυστικοί, συγκριτικά μιλώντας («value for money»).
Διπλή ανάγνωση
Eκτός από νεανική φαντασίωση, οι πενταήμερες αποτελούν και μια τεράστια επιχειρηματική διεργασία που τονώνει την εγχώρια τουριστική βιομηχανία.
Βάσει υπολογισμών, ο τζίρος που πραγματοποιείται κάθε χρόνο από τις πενθήμερες σχολικές εκδρομές ανέρχεται σε 30 περίπου εκατομμύρια ευρώ, κόστος που επωμίζονται, κατά το μεγαλύτερο μέρος, οι γονείς των παιδιών.
Ως εκ τούτου, το πού και το πώς θα πάνε διακοπές τα παιδιά είναι ένα θέμα που απασχολεί μια σειρά από εμπλεκόμενους Οι γονείς μέσω των συλλόγων και των ομοσπονδιών τους αναρωτιούνται -εδώ και αρκετά χρόνια- για την ουσία της «δωρεάν παιδείας» και ζητούν από το κράτος να πληρώσει για τις εκδρομές, αφού αυτές (θεωρητικά) αποτελούν μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Τα παιδιά και οι καθηγητές αποζητούν από τους ταξιδιωτικούς πράκτορες καλύτερες συμφωνίες, ενώ ουκ ολίγα είναι τα ζητήματα που απασχολούν τους τελευταίους. Κατά καιρούς ακόμη και από τους ίδιους τους πράκτορες έχει γίνει λόγος για «κυκλώματα» που έχουν ως βασικό στόχο το κέρδος, με τη διοχέτευση των μαθητών σε συγκεκριμένα μέρη. Για όλα αυτά το Reportage μίλησε με τον Σίμο Παπαηλία, μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου των εν Ελλάδι Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Γραφείων.
Να, τι λέει: «Κατ’ αρχάς οι φετινές εκδρομές κύλησαν απόλυτα ομαλά, χωρίς δυσάρεστα, ατυχήματα ή καταστροφές. Αυτό είναι πολύ θετικό. Όλοι πήγαν και γύρισαν καλά και τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως τα παιδιά είναι τόσο ώριμα, που ακόμη και φαινόμενα μικροζημιών θεωρούνται πλέον σπάνια και ασήμαντα. Το άλλο θετικό ήταν ότι φέτος παρατηρήθηκε μεγάλη διασπορά ως προς τους προορισμούς, κάτι που το θεωρώ εξαιρετικά υγιές.
Παραδοσιακοί προορισμοί (Ρόδος, Κέρκυρα, Κυκλάδες) υποχώρησαν και πραγματοποιήθηκαν πολλές εκδρομές στην ηπειρωτική Ελλάδα, που βγαίνει σιγά σιγά από την αφάνεια».
Ως ιδιοκτήτης πρακτορείου ο ίδιος, μας πληροφορεί ότι φέτος το «πακέτο» των πενταήμερων κυμάνθηκε από €250 μέχρι €400, ανάλογα με τον προορισμό και τις παροχές. Το μέσο κόστος για την Κρήτη και τη Ρόδο ήταν περίπου στα €300, ενώ για τη Βαρκελώνη και για άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς κοντά στα €400 ή και €500 (για ένα πιο πλούσιο «πακέτο»).
Στο σημείο αυτό τον ρωτάμε αν τον ανησυχεί το ότι ένας μεγάλος αριθμός σχολείων επιλέγει το εξωτερικό. Η απάντησή του είναι αρνητική. «Όχι, δεν χάνουμε χρήματα ως χώρα και δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το θέμα κοντόφθαλμα. Όπως πολλά σχολεία από την Ιταλία κάνουν εκδρομές στην Ελλάδα, αντίστοιχα λογικό βρίσκω να πηγαίνουν και τα δικά μας σχολεία εκεί. Άλλωστε η Ευρώπη είναι το σπίτι μας. Πρέπει να αποκτήσουμε εξωστρέφεια και να δούμε τις μεγάλες προοπτικές που υπάρχουν στον εισερχόμενο σχολικό τουρισμό. Και ένας τρόπος είναι το να αισθανόμαστε χαρούμενοι που πολλά σχολεία μας επιλέγουν την Ευρώπη για την εκδρομή τους. Και αυτό διότι αυτή η κίνηση γίνεται και αντίστροφα ξένα σχολεία επιλέγουν την Ελλάδα», τονίζει.
«Εμείς, ως Σύνδεσμος, θέλουμε να προωθήσουμε αυτήν την εξωστρέφεια και προσανατολιζόμαστε στην προσέλκυση σχολικού τουρισμού όχι μόνον από τη Δυτική Ευρώπη, αλλά και από την Ανατολική (Σερβία, Ρωσία κ.ά.). Εκεί είναι το μέλλον», καταλήγει.
Αναμφισβήτητα, στις πενταήμερες εκδρομές και παρά την ωριμότητα των σημερινών παιδιών υπάρχουν κίνδυνοι. Η μη κυβερνητική οργάνωση «Νέοι» έχει ως βασικό στόχο της να ενθαρρύνει την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των νέων, να ενισχύσει τη συμμετοχή τους στο δημόσιο βίο και προς την κατεύθυνση αυτή υλοποιεί διάφορες σχετικές δράσεις. Ένα από τα ζητήματα στα οποία έχει ευαισθητοποιηθεί είναι και οι πενταήμερες εκδρομές.
Η πρόεδρός της Άννα Ευθυμίου σημειώνει σχετικά τα ακόλουθα: «Η εκδρομή αυτή είναι πολύ σημαντική για τους μαθητές. Είναι η χαρά τους, είναι αυτό που περιμένουν χρόνια, διότι θα είναι η τελευταία φορά που όλοι οι μαθητές του σχολείου θα βρίσκονται μαζί. Είναι μια μεγάλη γιορτή για αυτούς.
Για τα νέα παιδιά οι πολυήμερες εκδρομές είναι ένα πολύτιμο διάλειμμα λίγο πριν από την καυτή περίοδο των σχολικών εξετάσεων. Εκεί που μοχθούν και αγχώνονται για το μέλλον τους και τις επιδόσεις τους στο σχολείο, προσμένουν ανυπόμονα μια μοναδική ευκαιρία να διασκεδάσουν με όλους τους συμμαθητές τους, να ξεφύγουν για λίγο, να δεθούν μεταξύ τους, να κρατήσουν ξεχωριστές εμπειρίες.
Ασφαλώς, ο κύριος σκοπός των εκδρομών αυτών, εκτός από παιδαγωγικός, είναι και ψυχαγωγικός. Άλλωστε αυτό περιλαμβάνεται στις υποχρεώσεις του σχολείου, του οποίου ο ρόλος πρέπει να είναι πέρα από μαθησιακός και παιδαγωγικός και κοινωνικός». Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα της εκδρομής. Στο ερώτημα «τι μπορεί να πάει ‘’στραβά’’ σε μια πενταήμερη», η Α. Ευθυμίου απαντάει με έναν τρόπο που μπορούμε να καταλάβουμε ποια είναι τα συνηθέστερα προβλήματα των εκδρομών αυτών.
«Η ασφάλεια των μαθητών είναι βασικό θέμα (δυστυχώς, έχουν συμβεί σοβαρά ατυχήματα παλαιότερα), τα αμφιβόλου ποιότητας κέντρα διασκέδασης, οι πισίνες και οι ‘’τρέλες’’ στον χώρο του ξενοδοχείου, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι τα παιδιά πρέπει να στερηθούν τις χαρές της ζωής.
Για όλα αυτά, η ίδια προτείνει: «Σεβασμό της προσωπικής ελευθερίας των συμμαθητών. Προσοχή στην κατανάλωση αλκοόλ. Το μεθύσι είναι, δυστυχώς, κάτι συνηθισμένο στις πενταήμερες, ενώ στην αγορά κυκλοφορούν και νοθευμένα ποτά. Προσοχή με τις βουτιές στην πισίνα αλλά και στους εξωσχολικούς, που μπορεί να προσεγγίσουν την αποστολή. Και προπαντός, καλή συνεννόηση με τους συνοδούς καθηγητές».
Μένει αξέχαστη
Για το τέλος δίνουμε τον λόγο στον Μύρωνα Στρατή, έναν νέο ποπ ροκ τραγουδοποιό που αναδείχθηκε από το Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης και πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε το δεύτερο άλμπουμ του «Τώρα είναι αλλιώς», για το οποίο συνεργάστηκε και ο Μανώλης Φάμελλος. Του ζητάμε να μας διηγηθεί την προσωπική του εμπειρία από την πενταήμερη και διαπιστώνουμε ότι δεν έχει σβήσει τίποτα από τη μνήμη του.
«Πενταήμερη εκδρομή πήγα με το 1ο Λύκειο Βούλας το 1999. Η περιοχή ήταν το πολύ όμορφο Φόδελε της Κρήτης, τον τόπο καταγωγής του Ελ Γκρέκο. Ταξιδέψαμε με αεροπλάνο και με πλοίο και έτυχε και οι δύο μετακινήσεις να είναι επεισοδιακές. Από όσο θυμάμαι, η τιμή ήταν αρκετά τσουχτερή συγκριτικά, καθώς φίλοι μου από άλλα σχολεία είχαν πάει με λιγότερα χρήματα.
Αυτό έχει να κάνει με τη συνεννόηση των υπευθύνων για την εκδρομή με τα ταξιδιωτικά γραφεία, ένα ζήτημα που θέλει προσοχή. [...] Την εκδρομή την περίμενα με ανυπομονησία. Σκεφτόμουν ότι θα είχα την ευκαιρία να περάσω πέντε μέρες σε ένα νέο περιβάλλον με τους συμμαθητές μου. Σκεφτόμουν τις βραδινές εξόδους και τη διασκέδαση μέσα σε μια πολύ πιεστική περίοδο.
Ακόμη και το ότι πιθανόν να βλέπαμε τους καθηγητές μας σε μια πιο χαλαρή κατάσταση τελικά πολλοί από αυτούς χόρευαν μαζί μας έκανε τη φαντασία μας να οργιάζει. Θυμάμαι την απογευματινή προετοιμασία για τη βραδινή έξοδο τότε δημιουργούνταν οι καλύτερες παρέες. Το πολύ όμορφο ξενοδοχείο, τα ατέλειωτα τηλέφωνα μεταξύ των δωματίων και τους κολλητούς, που ήταν επιρρεπείς στο αλκοόλ.
Επίσης, τα τόσο δύσκολα πρωινά ξυπνήματα για επίσκεψη σε μουσεία, ας μην ξεχνάμε ότι η πενταήμερη έχει κατά βάση παιδαγωγικό χαρακτήρα. Γενικά, ήταν μια πολύ όμορφη αλλά και πολύ κουραστική εμπειρία. Κοιμόμασταν ελάχιστα, αλλά η παρέα που κάναμε και το κέφι που υπήρχε θα μου μείνουν αξέχαστα αν και τελείωσε πολύ γρήγορα, όπως όλα τα ωραία πράγματα».
Ποιο είναι το απόσταγμα από όλη αυτήν την εμπειρία; «Η πενταήμερη εκδρομή είναι η τελευταία συλλογική εκδήλωση των μαθητών προτού τελειώσουν το σχολείο και γίνουν φοιτητές ή βγουν στην αγορά εργασίας. Η αίσθηση της ελευθερίας και η αύρα της ενηλικίωσης είναι πολύ δυνατές κατά τη διάρκεια της εκδρομής. Οι πρωινές βόλτες, οι παρέες, οι βράδινες έξοδοι, τα πούλμαν για τις μετακινήσεις, οι φωνές, τα γέλια, ακόμη και ο γλυκός ανοιξιάτικος καιρός συνθέτουν μια εμπειρία που είμαι πολύ χαρούμενος που έζησα»....
Κύριε καθηγητά!
- Υπάρχουν κάποιοι που έχουν πάει περισσότερες από μία φορά πενταήμερη: Οι συνοδοί καθηγητές. Ανάμεσά τους, και ο Θοδωρής Κατής, φυσικός σε λύκειο της Χίου. «Οι εκδρομές αν οργανωθούν σωστά, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση, χωρίς να χάσουν τον ψυχαγωγικό τους χαρακτήρα. Από την άλλη, για εμάς τους εκπαιδευτικούς είναι ένα πενθήμερο με πολλή κούραση, άγχος και ευθύνες ωστόσο αξίζει γιατί δημιουργείται δέσιμο ανάμεσα στα παιδιά και τους καθηγητές», αναφέρει κατ’ αρχάς. Οπως υποστηρίζει ο ίδιος, το κόστος της εκδρομής δεν είναι αμελητέο, εντούτοις υπάρχουν τρόποι για να επιβαρυνθούν οι γονείς όσο γίνεται λιγότερο, λ.χ. με την οργάνωση εκδηλώσεων. «Αλλωστε και οι λόγοι για τους οποίους συνήθως ένα παιδί δεν συμμετέχει στην πενταήμερη δεν είναι οικονομικοί, αλλά λόγοι διαβάσματος εν όψει εξετάσεων. Πολλές φορές όταν κάποιος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα έξοδα, αναλαμβάνει το δεκαπενταμελές». Σε εκείνο το οποίο θέλει να επιστήσει την προσοχή είναι το θέμα της υγείας. «Θα πρέπει όλοι οι γονείς των οποίων τα παιδιά έχουν κάποιο πρόβλημα, ακόμη και απλό (π.χ. μια αλλεργία), να ενημερώνουν τους καθηγητές για παν ενδεχόμενο».
Χοντρές πλάκες
- Τα αγόρια φορούν τα ρούχα των κοριτσιών, βάφονται, στολίζονται και εκτίθενται στην κριτική επιτροπή καλλιστείων της τάξης.
- Τα παιδιά συντονίζουν τα ρολόγια τους και την καθορισμένη ώρα τραβούν το καζανάκι, με αποτέλεσμα να μπλοκάρει η αποχέτευση του ξενοδοχείου.
- Τα παιδιά πετούν χταπόδια και ψάρια στην πισίνα, τα οποία προκαλούν αμηχανία στους ανυποψίαστους τουρίστες.
- Μαξιλαροπόλεμος και μάχη μέχρις τελικής πτώσεως, που εκνευρίζει τους ξενοδόχους και αναστατώνει τους λοιπούς ένοικους.
Με αεροπλάνα και βαπόρια
- Αλλά και με τρένα και, κυρίως, με τα κατεξοχήν μέσα μεταφοράς για τις πενταήμερες, τα πούλμαν, μετακινήθηκαν φέτος (2009) οι μαθητές της Γ’ Λυκείου για τις ανάγκες της καθιερωμένης πενταήμερης. Με πούλμαν μετακινήθηκαν 185.000 μαθητές, με αεροπλάνο 26.000 (ελέω εξωτερικοού), με πλοίο 54.000 και με τρένο 5.000, ένα οικονομκό μέσο που κερδίζει διαρκώς έδαφος.
- Χανιά: 50.000
- Θεσσαλονίκη: 45.000
- Ιταλία: 35.000
- Ρόδος: 26.00
- Ισπανία: 25.000
- Ηράκλειο: 20.000
- Αθήνα: 20.000
- Κέρκυρα: 16.000
- Τσεχία: 11.000
- Πάτρα: 9.000
- Ναύπλιο: 9.000
- Γαλλία: 8.000
- Κύπρος: 6.000
- Βόλος: 4.000
- Γερμανία: 4.000
Οι δημοφιλέστεροι ταξιδιωτικοί προορισμοί των μαθητών που πήγαν πενταήμερη την περασμένη περίοδο. Περίπου 90.000 προτίμησαν το εξωτερικό.
Αριθμοί
- €300-500 - το κόστος
- 270.000 - οι συμμετοχές
- €30 εκατ. - ο τζίρος
