650.000 νεκροί τον χρόνο στην Ε.Ε.
Ο μέσος όρος ζωής στη χώρα μας υποχώρησε από την 3η θέση στην 11η και αυτό σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας οφείλεται κυρίως στο ότι εξακολουθεί να έχει τα πρωτεία στο ποσοστό του πληθυσμού της που καπνίζει!
Την επισήμανση κάνει στην "Ε" ο καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός, πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, τονίζοντας παράλληλα ότι η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, δηλαδή η 31η Μαΐου, βρίσκει τη χώρα μας να εξαιρείται από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μηδέ της Τουρκίας εξαιρουμένης, οι οποίες έχουν απαγορεύσει το κάπνισμα σε όλους τους κλειστούς χώρους."Υπάρχει βέβαια υπόσχεση του υπουργείου Υγείας ότι το μέτρο αυτό θα νομοθετηθεί και θα εφαρμοστεί από 1.1.2010. Ομως μέχρι σήμερα έχουν νομοθετηθεί μέτρα που αφορούν την απαγόρευση του καπνίσματος στα νοσοκομεία, ή στα εστιατόρια, με υποχρέωση ο μισός χώρος του εστιατορίου να ανήκει στους μη καπνιστές. Ολα αυτά μέχρι σήμερα έχουν μείνει ανενεργά", σημειώνει ο καθηγητής.
Από την άλλη, εξηγεί, από επιστημονικής πλευράς, αυξάνουν κάθε μέρα οι ενδείξεις ότι οι χώρες οι οποίες απαγόρευσαν το κάπνισμα στους κλειστούς χώρους πέτυχαν ελάττωση των καρδιαγγειακών επεισοδίων και του αιφνιδίου καρδιακού θανάτου, σε ποσοστά που πλησιάζουν το 20%. "Πριν από 1 μήνα δημοσιεύτηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα καρδιολογικά περιοδικά του κόσμου, το "Circulation", ότι το ρεκόρ αυτό πέτυχε η Ρώμη, όπου η απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους άρχισε να εφαρμόζεται από τον Ιανουάριο του 2005".
Η εισαγωγή της απαγόρευσης του καπνίσματος στους κλειστούς χώρους δεν είναι κάτι απλό, δεν αρκεί μόνον η ψήφιση ενός νόμου, απαιτείται κυρίως η εφαρμογή του. Επίσης απαιτείται η δημιουργία ελεγκτικού μηχανισμού για την εφαρμογή του μέτρου αυτού. Ο κ. Κρεμαστινός τονίζει πως "... παρ' ότι πρακτικά δεν υπάρχει άνθρωπος σ' όλη τη χώρα που να μη γνωρίζει ότι το κάπνισμα είναι κάτι βλαβερό που σκοτώνει, εντούτοις η χώρα μας κρατά τα σκήπτρα του πρωταθλητισμού στην Ευρώπη, όσον αφορά το ποσοστό των καπνιστών. Το πιο θλιβερό μάλιστα είναι το ότι καπνίζει κάποιος, παθαίνει έμφραγμα, σταματά το κάπνισμα και με την πάροδο του χρόνου το ξαναρχίζει.
Απάντηση στο τι κερδίζει και τι χάνει ένας που έχει υποστεί έμφραγμα και εντούτοις συνεχίζει να καπνίζει μας δίνει μία ελληνική μελέτη από την Β' Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική που έχει έδρα το Νοσοκομείο "ΑΤΤΙΚΟΝ", η οποία ανακοινώθηκε πρόσφατα στο ετήσιο συνέδριο του Αμερικανικού Κολεγίου Καρδιολογίας, ενός από τα πλέον σοβαρά συνέδρια που γίνονται σ' όλο τον κόσμο. Τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία, όπως το Ρόιτερ και το Ασοσιέιτεντ Πρες, το μετέδωσαν διεθνώς, με αποτέλεσμα να δημοσιευτεί στις μεγαλύτερες εφημερίδες του κόσμου. Αυτό συνέβη γιατί το ίδιο το συνέδριο επέλεξε την εργασία αυτή μεταξύ των πέντε ενδιαφερουσών για το κοινό μελετών, ανάμεσα σε 5.000 ανακοινώσεις και την οποία παρουσίασε το Αμερικανικό Κολέγιο Καρδιολογίας σε συνέντευξη τύπου προς όλα τα ΜΜΕ. Με λίγα λόγια, η μελέτη αυτή έδειξε ότι εκείνοι οι καπνιστές που παθαίνουν έμφραγμα του μυοκαρδίου και συνεχίζουν να καπνίζουν, έχουν τριπλάσια πιθανότητα να υποστούν ένα νέο έμφραγμα μέσα σε 10 χρόνια σε σύγκριση πάντα με αυτούς που το έχουν διακόψει. Η ίδια μελέτη έδειξε ότι το 95% των ατόμων κάτω των 35 ετών που παθαίνουν έμφραγμα είναι βαρείς καπνιστές".
Ο αριθμός των τσιγάρων έχει κάποια σημασία;
"Όσο ο αριθμός των τσιγάρων ελαττώνεται τόσο οι βλάβες που δημιουργούνται και οι επιπτώσεις τους είναι λιγότερες", απαντά ο καθηγητής. "'Ενας αριθμός τσιγάρων που πλησιάζει τη συμπεριφορά του μη καπνιστή είναι τα 5 τσιγάρα το 24ωρο. Το κάπνισμα είναι ιδιαίτερο επικίνδυνο όταν φτάνει τα 20-40 τσιγάρα ημερησίως. Στις περιπτώσεις αυτές παρατηρούνται θανατηφόρα εμφράγματα ακόμα και σε νέους κάτω των 35 ετών, χωρίς να υπάρχουν αθηροσκληρωτικές βλάβες (στενώσεις) μέσα στις στεφανιαίες αρτηρίες.
Κατά συνέπεια, αναμφισβήτητα βοηθά η διακοπή του καπνίσματος γιατί, όπως δείχνει και η τελευταία μελέτη, η διακοπή του μετά το πρώτο έμφραγμα αποδεικνύεται σωτήρια για τα 2/3 των νέων σε ηλικία ατόμων που έπαθαν έμφραγμα εξαιτίας του καπνίσματος".
Καπνίζουν περισσότερο μέσα στα νοσοκομεία!
Η Ελλάδα κατέχει στο κάπνισμα μία από τις υψηλότερες θέσεις διεθνώς: το 40% των ενηλίκων Ελλήνων είναι καπνιστές (49,9% των ανδρών και το 30,8% των γυναικών), με αυξητικές τάσεις και στα δύο φύλα τα τελευταία χρόνια, κατέχοντας τα θλιβερά πρωτεία καπνιστών στην Ευρώπη.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Γιάννης Τούντας, διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, σχολιάζει με αφορμή την Ημέρα τα μέτρα που εξήγγειλε ο υπουργός Υγείας Δ. Αβραμόπουλος, καταθέτοντας παράλληλα την άποψή του για την αντιμετώπιση του προβλήματος:
Πιστεύετε ότι τα νέα μέτρα που εξήγγειλε ο υπουργός Υγείας θα βοηθήσουν;
"Κάθε μέτρο κατά του καπνίσματος είναι εθνικά ωφέλιμο γιατί σώζει ζωές. Αρκετές δε από τις πρόσφατες εξαγγελίες είναι σημαντικές, όπως η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους και ιδιαίτερα στους χώρους εστίασης, η απαγόρευση της πώλησης τσιγάρων σε άτομα κάτω των 18 ετών, η συνταγογράφηση αντικαπνιστικών φαρμάκων και η επέκταση του θεσμού των ιατρείων διακοπής καπνίσματος. Αρκεί να εφαρμοστούν".
Πιστεύετε ότι υπάρχει κίνδυνος μη εφαρμογής τους;
"Δεν αμφισβητώ τις προθέσεις του κ. Αβραμόπουλου, αλλά έτσι βραχύβια που είναι η θητεία του εκάστοτε υπουργού Υγείας, πολλές φορές δεν υλοποιούνται από τους επόμενους οι εξαγγελίες των προηγούμενων. Για παράδειγμα, μετά τα ιδιαίτερα σημαντικά μέτρα κατά του καπνίσματος του Αλέκου Παπαδόπουλου και του Εκτορα Νασιώκα και την αποφασιστική πολιτική του Κώστα Στεφανή, που χάρη σ' αυτόν επικυρώθηκε η διεθνής σύμβαση κατά του καπνίσματος, χρειάστηκε να περάσουν 4 χρόνια καθυστέρησης για να δρομολογηθούν νέες εξελίξεις. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η μόνη περίοδος που το κάπνισμα δεν αυξήθηκε στη χώρα μας ήταν επί υπουργίας του αντικαπνιστή Σπύρου Δοξιάδη που παρέμεινε στη θέση του 4 χρόνια".
Τι περισσότερο θα προτείνατε να γίνει;
"Τρία σημαντικά ζητήματα. Πρώτον, ορισμένα από τα μέτρα, όπως η απαγόρευση στους δημόσιους χώρους, να εφαρμοστούν άμεσα και όχι σταδιακά σε βάθος 3ετίας. Στο θέμα επίσης των υπαίθριων διαφημίσεων πρέπει να υπάρχουν πιο αυστηρές απαγορεύσεις. Δεν μπορεί έξω από το Ωνάσειο να υπάρχει γιγαντοαφίσα με διαφήμιση τσιγάρων. Πάνω απ' όλα όμως χρειάζονται πολιτικές για την κατάρτιση των επαγγελμάτων υγείας στον τομέα της Αγωγής Υγείας και ειδικότερα στις μεθόδους διακοπής του καπνίσματος. Είναι θλιβερή παράλειψη το γεγονός ότι στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπως και στις περισσότερες ιατρικές και νοσηλευτικές σχολές της χώρας, οι φοιτητές δεν εκπαιδεύονται καθόλου στους τομείς αυτούς.
Βέβαια, εκεί που χρειάζεται να δοθεί το μεγαλύτερο βάρος είναι τα σχολεία, έστω κι αν δεν ανήκουν στην αρμοδιότητα του υπουργείου Υγείας. Σήμερα, η Αγωγή Υγείας στα σχολεία αποτελεί δυστυχώς δευτερεύουσα και περιθωριακή δραστηριότητα, με αποτέλεσμα το ελληνικό σχολείο να παράγει καπνιστές, παχύσαρκους, αγχωμένους και σωματικά αδρανείς μελλοντικούς ασθενείς. Αυτή η κατάσταση πρέπει να αλλάξει άμεσα. Η Αγωγή Υγείας να ενταχθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα και να δοθούν πολύ περισσότεροι πόροι για κατάρτιση και προγράμματα παρέμβασης".
Πρόσφατα αναλάβατε πρόεδρος της Παγκόσμιας Ενωσης Νοσοκομείων και Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας. Σχετίζεται η θέση σας αυτή με τον παγκόσμιο αντικαπνιστικό αγώνα;
"Ασφαλώς. Η Προαγωγή Υγείας αποσκοπεί κυρίως στην αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου που έχουν να κάνουν με το κάπνισμα, τη διατροφή, την άσκηση, το στρες κ.ά., καθώς και με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Στα νοσοκομεία και στις υπηρεσίες υγείας της ένωσής μας, όχι μόνο απαγορεύεται αυστηρά το κάπνισμα, αλλά έχουμε δημιουργήσει ειδικά προγράμματα κατά του καπνίσματος για τους ασθενείς και το προσωπικό, στα οποία συμμετέχουν ήδη περισσότερα από 1.500 ευρωπαϊκά νοσοκομεία. Στη δε Ελλάδα, οι ευθύνες μας είναι ακόμα μεγαλύτερες, αν αναλογιστεί κανείς ότι το προσωπικό των νοσοκομείων μας καπνίζει σε μεγαλύτερο ποσοστό (48%) απ' ό,τι ο γενικός πληθυσμός (40%)."
Της Σοφίας Νέτα. Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του Σαββάτου, 31 Μαΐου 2008.
80.000 νεκροί τον χρόνο από παθητικό κάπνισμα
Μέτρα για να διευκολυνθούν να σταματήσουν το κάπνισμα όσοι καπνιστές το θέλουν.
Σ' αυτές τις ενέργειες περιλαμβάνεται και η "Αντικαπνιστική εκστρατεία", με σλόγκαν «Είστε ελεύθεροι να πείτε όχι», το κόστος της οποίας θα ανέλθει στα 72 εκατομμύρια ευρώ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια και η οποία θα συμβάλει στη διάδοση του μηνύματος των βλαβερών επιπτώσεων του καπνίσματος. Παράλληλα, η Επιτροπή προετοιμάζει κατάλογο έγχρωμων αποκρουστικών φωτογραφιών, που θα απεικονίζουν τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος και οι οποίες είναι δυνατό να τοποθετηθούν, αν το θέλουν τα κράτη-μέλη, στις συσκευασίες των προϊόντων καπνού.
Η Ευρωβουλή ζητεί περαιτέρω μέτρα για το snus
Το Κοινοβούλιο ζητά επίσης τη σύσταση ειδικής επιτροπής για τη διερεύνηση των κινδύνων για την υγεία από την κατανάλωση του καπνού που καταναλώνεται από το στόμα και είναι γνωστός ως snus, καθώς και τον αντίκτυπό του στην κατανάλωση τσιγάρων. Το snus είναι σήμερα απαγορευμένο σε όλη την Ευρώπη εκτός της Σουηδίας, αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το σουηδικό παράδειγμα δείχνει πως το snus μπορεί να βοηθήσει στην απομάκρυνση των ανθρώπων από το τσιγάρο και να μειώσει τον αριθμό των ετήσιων θανάτων από καρκίνο των πνευμόνων.
"Αν η υπόλοιπη Ευρώπη χρησιμοποιούσε snus αντί για καπνό, τα κρούσματα καρκίνου των πνευμόνων θα ήταν κάθε χρόνο μειωμένα κατά 250.000. Χρειάζεται να ερευνήσουμε μήπως θα μπορούσε να βοηθήσει να μειωθούν οι συνδεόμενες με τον καπνό ασθένειες στην Ευρώπη", είπε ο Σουηδός Ευρωβουλευτής Christofer Fjellner. "Το κάπνισμα λιγότερου καπνού είναι θεμελιώδες στοιχείο για να φτάσουμε σε μιαν άκαπνη Ευρώπη!"
Θέλουν οι Ευρωπαίοι να σταματήσουν το κάπνισμα;
Έρευνα του ευρωβαρόμετρου τον Μάιο του 2007, με θέμα "στάση των Ευρωπαίων απέναντι στο κάπνισμα", διαπίστωσε σημαντική μείωση της κατανάλωσης σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα του 2002, μολονότι 32% των Ευρωπαίων εξακολουθούν να είναι καπνιστές. Τα μεγαλύτερα ποσοστά βρίσκονται στην Ελλάδα με 42% και σε Λετονία, Ουγγαρία και Βουλγαρία με 36%. Η Σουηδία, με 18%, έχει τους λιγότερους καπνιστές.
Περίπου 88% των Ευρωπαίων υποστηρίζουν την απαγόρευση του καπνίσματος στα γραφεία, στους εσωτερικούς χώρους εργασίας και στους εσωτερικούς δημόσιους χώρους, όπως τα αεροδρόμια, τα καταστήματα και το μετρό. Μεγάλη υποστήριξη έχει επίσης η απαγόρευση του καπνίσματος στα μπαρ και στα εστιατόρια.
Το κάπνισμα σκοτώνει και με άλλους τρόπους
Το τσιγάρο δεν προκαλεί θανάτους μόνο μέσω ασθενειών. Στοιχεία από 14 κράτη-μέλη δείχνουν ότι περισσότεροι από 2.000 θανάτους ετησίως προκαλούνται από πυρκαγιές που συνδέονται με το τσιγάρο. Η Κομισιόν προωθεί προτάσεις ώστε να γίνουν υποχρεωτικά σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. τα τσιγάρα που σβήνουν μόνα τους.
Οι απαγορεύσεις στην Ευρώπη
Η δράση του Ευρωκοινοβουλίου
Όσον αφορά τον καπνό, το Ευρωκοινοβούλιο θέλει:
- Απόλυτη απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους κλειστούς χώρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των καταστημάτων εστίασης, και σε όλα τα κλειστά δημόσια κτίρια και μεταφορικά μέσα στην Ε.Ε.
- Απαγόρευση, σε όλη την Ε.Ε., της πώλησης προϊόντων καπνού σε άτομα ηλικίας κάτω των 18 ετών, συμπεριλαμβανομένης της μέριμνας για να γίνουν τα μηχανήματα πώλησης τσιγάρων δυσπρόσιτα στους νέους και της απαγόρευσης της εξ αποστάσεως πώλησης προϊόντων καπνού στους νέους.
Μέτρα για να διευκολυνθούν να σταματήσουν το κάπνισμα όσοι καπνιστές το θέλουν.
Σ' αυτές τις ενέργειες περιλαμβάνεται και η "Αντικαπνιστική εκστρατεία", με σλόγκαν «Είστε ελεύθεροι να πείτε όχι», το κόστος της οποίας θα ανέλθει στα 72 εκατομμύρια ευρώ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια και η οποία θα συμβάλει στη διάδοση του μηνύματος των βλαβερών επιπτώσεων του καπνίσματος. Παράλληλα, η Επιτροπή προετοιμάζει κατάλογο έγχρωμων αποκρουστικών φωτογραφιών, που θα απεικονίζουν τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος και οι οποίες είναι δυνατό να τοποθετηθούν, αν το θέλουν τα κράτη-μέλη, στις συσκευασίες των προϊόντων καπνού.Η Ευρωβουλή ζητεί περαιτέρω μέτρα για το snus
Το Κοινοβούλιο ζητά επίσης τη σύσταση ειδικής επιτροπής για τη διερεύνηση των κινδύνων για την υγεία από την κατανάλωση του καπνού που καταναλώνεται από το στόμα και είναι γνωστός ως snus, καθώς και τον αντίκτυπό του στην κατανάλωση τσιγάρων. Το snus είναι σήμερα απαγορευμένο σε όλη την Ευρώπη εκτός της Σουηδίας, αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το σουηδικό παράδειγμα δείχνει πως το snus μπορεί να βοηθήσει στην απομάκρυνση των ανθρώπων από το τσιγάρο και να μειώσει τον αριθμό των ετήσιων θανάτων από καρκίνο των πνευμόνων.
"Αν η υπόλοιπη Ευρώπη χρησιμοποιούσε snus αντί για καπνό, τα κρούσματα καρκίνου των πνευμόνων θα ήταν κάθε χρόνο μειωμένα κατά 250.000. Χρειάζεται να ερευνήσουμε μήπως θα μπορούσε να βοηθήσει να μειωθούν οι συνδεόμενες με τον καπνό ασθένειες στην Ευρώπη", είπε ο Σουηδός Ευρωβουλευτής Christofer Fjellner. "Το κάπνισμα λιγότερου καπνού είναι θεμελιώδες στοιχείο για να φτάσουμε σε μιαν άκαπνη Ευρώπη!"
Θέλουν οι Ευρωπαίοι να σταματήσουν το κάπνισμα;
Έρευνα του ευρωβαρόμετρου τον Μάιο του 2007, με θέμα "στάση των Ευρωπαίων απέναντι στο κάπνισμα", διαπίστωσε σημαντική μείωση της κατανάλωσης σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα του 2002, μολονότι 32% των Ευρωπαίων εξακολουθούν να είναι καπνιστές. Τα μεγαλύτερα ποσοστά βρίσκονται στην Ελλάδα με 42% και σε Λετονία, Ουγγαρία και Βουλγαρία με 36%. Η Σουηδία, με 18%, έχει τους λιγότερους καπνιστές.
Περίπου 88% των Ευρωπαίων υποστηρίζουν την απαγόρευση του καπνίσματος στα γραφεία, στους εσωτερικούς χώρους εργασίας και στους εσωτερικούς δημόσιους χώρους, όπως τα αεροδρόμια, τα καταστήματα και το μετρό. Μεγάλη υποστήριξη έχει επίσης η απαγόρευση του καπνίσματος στα μπαρ και στα εστιατόρια.
Το κάπνισμα σκοτώνει και με άλλους τρόπους
Το τσιγάρο δεν προκαλεί θανάτους μόνο μέσω ασθενειών. Στοιχεία από 14 κράτη-μέλη δείχνουν ότι περισσότεροι από 2.000 θανάτους ετησίως προκαλούνται από πυρκαγιές που συνδέονται με το τσιγάρο. Η Κομισιόν προωθεί προτάσεις ώστε να γίνουν υποχρεωτικά σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. τα τσιγάρα που σβήνουν μόνα τους.
Της Σοφίας Νέτα. Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του Σαββάτου, 31 Μαΐου 2008.
Οι απαγορεύσεις στην Ευρώπη
"Αν κάθε μέρα συντριβόταν ένα αεροπλάνο με 350 επιβάτες, αυτό θα προκαλούσε σοκ. Στη χώρα μου 350 άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά εξαιτίας του καπνίσματος. Να γιατί χρειάζεται να πολεμήσουμε αυτό τον επικίνδυνο ρύπο, ο οποίος περιέχει χιλιάδες χημικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων 250 καρκινογόνων και τοξικών ουσιών", δήλωνε τον περασμένο Οκτώβριο στο Ευρωκοινοβούλιο ο Γερμανός χριστιανοδημοκράτης Καρλ Χάιντς Φλόρεντς.
Το κάπνισμα σκοτώνει κάθε χρόνο 650.000 ανθρώπους στην Ε.Ε. Από αυτούς οι 80.000 πεθαίνουν από παθητικό κάπνισμα, ενώ οι έρευνες δείχνουν ότι ένας εργαζόμενος σε μπαρ πεθαίνει κάθε εβδομάδα με τον τρόπο αυτό. Σήμερα υπάρχει σαφής τάση για περιβάλλοντα χωρίς κάπνισμα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πολλές χώρες έχουν θεσπίσει πανεθνικές απαγορεύσεις καπνίσματος. Τον Οκτώβριο το Ευρωκοινοβούλιο υποστήριξε αποφασιστικά την έκθεση του Φλόρεντς που ζητούσε "εκτεταμένα μέτρα περιορισμού του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους".
Όλες οι χώρες της Ε.Ε. έχουν κάποιο είδος ρύθμισης για το κάπνισμα, αλλά το πεδίο εφαρμογής και ο χαρακτήρας της ρύθμισης εμφανίζει μεγάλες διαφορές.
Τι ισχύει στις χώρες της Ευρώπης
Το κάπνισμα σκοτώνει κάθε χρόνο 650.000 ανθρώπους στην Ε.Ε. Από αυτούς οι 80.000 πεθαίνουν από παθητικό κάπνισμα, ενώ οι έρευνες δείχνουν ότι ένας εργαζόμενος σε μπαρ πεθαίνει κάθε εβδομάδα με τον τρόπο αυτό. Σήμερα υπάρχει σαφής τάση για περιβάλλοντα χωρίς κάπνισμα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πολλές χώρες έχουν θεσπίσει πανεθνικές απαγορεύσεις καπνίσματος. Τον Οκτώβριο το Ευρωκοινοβούλιο υποστήριξε αποφασιστικά την έκθεση του Φλόρεντς που ζητούσε "εκτεταμένα μέτρα περιορισμού του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους".Όλες οι χώρες της Ε.Ε. έχουν κάποιο είδος ρύθμισης για το κάπνισμα, αλλά το πεδίο εφαρμογής και ο χαρακτήρας της ρύθμισης εμφανίζει μεγάλες διαφορές.
Τι ισχύει στις χώρες της Ευρώπης
- Ιρλανδία Το Μάρτιο του 2004 έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που επέβαλε πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους δημόσιους χώρους, χώρους εργασίας, εστιατόρια και παμπ.
- Αλβανία Το 2006 εγκρίθηκε η πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους.
- Αυστρία Ισχύει πλήρης απαγόρευση σε δημόσιους χώρους και από το τέλος του 2007 απαγορεύεται το κάπνισμα στα εστιατόρια (προβλέπονται όμως ειδικοί χώροι για καπνιστές).
- Βέλγιο Από την 1η Ιανουαρίου 2006 απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους εσωτερικούς χώρους εργασίας (προβλέπεται η δημιουργία χώρων για καπνιστές). Από την 1η Ιανουαρίου 2007 επιτρέπεται το κάπνισμα σε χώρους των εστιατορίων, όπου όμως δεν σερβίρεται φαγητό.
- Βουλγαρία Το κάπνισμα σε όλους τους χώρους εργασίας απαγορεύεται από τον Ιανουάριο του 2005.
- Κροατία Το 2006 το κοινοβούλιο ανακοίνωσε ότι θα επικύρωνε νόμο κατά του καπνίσματος σε όλους τους δημόσιους χώρους (και στα μπαρ και τα εστιατόρια). Λόγω αντιδράσεων η κυβέρνηση υποχώρησε και επικεντρώνεται στην ενημέρωση του κοινού κατά του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους. Η νομοθεσία που απαγορεύει το κάπνισμα στους χώρους εργασίας δεν εφαρμόζεται πλήρως.
- Κύπρος Σύμφωνα με τη νομοθεσία (2002-2004) απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους και χώρους διασκέδασης, σε όλα τα κυβερνητικά κτίρια, τα μέσα μαζικής μεταφοράς και στα ιδιωτικά οχήματα, εάν μέσα βρίσκεται επιβάτης κάτω των 16 ετών. Προβλέπεται η ύπαρξη ξεχωριστών χώρων για καπνιστές σε χώρους διασκέδασης.
- Τσεχία Εχει εγκριθεί νομοθεσία για τον περιορισμό του καπνίσματος στα εστιατόρια και τους άλλους δημόσιους χώρους, η οποία προβλέπει δημιουργία ειδικών χώρων για καπνιστές.
- Δανία Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, το κάπνισμα απαγορεύεται μόνο στα σχολεία και στα κυβερνητικά/δημόσια κτίρια/υπηρεσίες στα οποία έχει πρόσβαση το ευρύ κοινό.
- Μ. Βρετανία Από τον Ιούλιο το κάπνισμα απαγορεύτηκε πλήρως σε όλους τους δημόσιους χώρους, τους χώρους εργασίας και διασκέδασης.
- Εσθονία Από τον Ιούνιο του 2005 το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλους τους χώρους εργασίας και υπηρεσιών στους οποίους έχει πρόσβαση το κοινό. Από τον Ιούνιο του 2007 το κάπνισμα απαγορεύεται στα μπαρ, τα εστιατόρια, τα καφέ, και προβλέπονται ειδικοί χώροι για καπνιστές.
- Φινλανδία Από τον Ιούνιο του 2007, απαγορεύεται εντελώς το κάπνισμα σε όλους τους εσωτερικούς δημόσιους χώρους και τους χώρους διασκέδασης.
- Γαλλία Το Φεβρουάριο του 2007 απαγορεύτηκε το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους (συμπεριλαμβανομένων γραφείων και σχολείων). Η απαγόρευση θα επεκταθεί και στα εστιατόρια, τα κλαμπ και ορισμένα μπαρ το 2008.
- Γερμανία Το Μάρτιο του 2007 επιβλήθηκε νομοθεσία απαγόρευσης του καπνίσματος σε εστιατόρια και μπαρ (προβλέπονται χωριστοί χώροι για καπνιστές) αλλά υπάρχουν εξαιρέσεις για μικρούς χώρους διασκέδασης.
- Ουγγαρία Η αντικαπνιστική νομοθεσία είναι αδύναμη στη χώρα.
- Ισλανδία Από τον Ιούνιο του 2007 εφαρμόζεται πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους δημόσιους χώρους, χώρους εργασίας και διασκέδασης.
- Ιταλία Το κάπνισμα στους χώρους εργασίας και διασκέδασης απαγορεύεται από το 2005 αλλά προβλέπονται ειδικές ρυθμίσεις για χώρους καπνιστών.
- Λετονία Το κάπνισμα απαγορεύεται στους περισσότερους δημόσιους χώρους εργασίας και οι τοπικές αρχές έχουν τη δικαιοδοσία να το απαγορεύουν και σε εξωτερικούς δημόσιους χώρους. Το κάπνισμα επιτρέπεται στους χώρους διασκέδασης, με την προϋπόθεση ότι υπάρχουν χώροι για μη καπνιστές.
- Λιθουανία Πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος ισχύει από τον Ιανουάριο του 2007.
- Λουξεμβούργο Ισχύει πλήρης απαγόρευση στη διαφήμιση προϊόντων καπνού και το κάπνισμα απαγορεύεται σε συγκεκριμένους δημόσιους χώρους. Για τους χώρους εργασίας, οι εργοδότες καλούνται να διασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι προστατεύονται από το παθητικό κάπνισμα.
- Μάλτα Από το 2004 το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλους τους κλειστούς χώρους - προβλέπονται όμως δωμάτια καπνιστών.
- Ολλανδία Πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος έχει επιβληθεί για όλους τους χώρους εργασίας. Το κάπνισμα επιτρέπεται σε χώρους διασκέδασης και προβλέπονται χώροι για καπνιστές.
- Νορβηγία Από το 2004 η νομοθεσία απαγορεύει το κάπνισμα στα μπαρ και τα εστιατόρια αλλά επιτρέπει καπνιστήρια στους εργασιακούς χώρους.
- Πολωνία Από το 2003, απαγορεύεται το κάπνισμα στους χώρους εργασίας αλλά προβλέπονται χώροι για κάπνισμα.
- Πορτογαλία Δεν ισχύει απαγόρευση για μπαρ και εστιατόρια. Το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλες τα δημόσια κτίρια/γραφεία/υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, όπως επίσης και στους εσωτερικούς χώρους εργασίας. Τα θέατρα και οι κινηματογράφοι πρέπει να διαθέτουν ξεχωριστούς χώρους για καπνιστές.
- Ρουμανία Το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλους τους εσωτερικούς δημόσιους χώρους. Μπαρ, εστιατόρια, κλαμπ πρέπει να διαθέτουν ξεχωριστούς χώρους για καπνιστές και μη.
- Σλοβακία Από το 1990 οι εργοδότες στη Σλοβακία οφείλουν να απαγορεύουν το κάπνισμα σε χώρους στους οποίους εργάζονται μη καπνιστές. Το κάπνισμα απαγορεύεται σε σχολεία, δημόσιες υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Χώροι για μη καπνιστές είναι υποχρεωτικοί μόνο όπου σερβίρεται φαγητό.
- Σλοβενία Από το 2007 εφαρμόζεται απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους - χώροι καπνιστών προβλέπονται για μπαρ και εστιατόρια.
- Ισπανία Από το 2006 ισχύει πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος στους χώρους εργασίας. Για μπαρ και εστιατόρια μεγαλύτερα από 100 τ.μ. προβλέπονται ξεχωριστοί χώροι καπνιστών- μη καπνιστών. Για χώρους μικρότερους καλείται να αποφασίσει ο ιδιοκτήτης, αλλά στην περίπτωση που δεν ισχύει απαγόρευση του καπνίσματος δεν επιτρέπεται η είσοδος σε άτομα κάτω των 18.
- Σουηδία Πλήρης απαγόρευση στους χώρους εργασίας και σε μπαρ, εστιατόρια, κλαμπ. Προβλέπονται ειδικοί χώροι για καπνιστές αλλά μόνο το 2% επί του συνόλου των χώρων διασκέδασης διαθέτουν την επιλογή.
- Ελβετία Ισχύει μερική απαγόρευση του καπνίσματος στους εσωτερικούς χώρους εργασίας.
Της Ιωάννας Νιαώτη. Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του Σαββάτου, 31 Μαΐου 2008.
ΚΕΝΤΡΑ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ
- ΕΥΓΕΝΙΔΕΙΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ - ΜΟΝΑΔΑ ΑΣΘΜΑΤΟΣ ΠΑΝΕΠ. ΑΘΗΝΩΝ
- ΓΝΝ ΝΙΚΑΙΑΣ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
Μαθιουδάκης Γιώργος (Κυρίτση Ελένη) 2104915061 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 10.00-13.00- ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ - Μονάδα Επαγγελματικών Νόσων
- ΚΑΤ ΜΕΘ
ΔΕΥΤ.- ΠΕΜ.- ΠΑΡ. 10.00-13.00
- ΝΙΜΤΣ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΑΜΑΛΙΑ ΦΛΕΜΙΓΚ - Α' ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΝΝΘΑ "ΣΩΤΗΡΙΑ" - 6η, 7η, 8η Πανεπιστημιακή ΠΝ Κλινική
2107763100 ΤΡ.-ΠΑΡ. 10.00-12.00
- 251 ΓΝΑ - Α' ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΘΡΙΑΣΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ - Α' ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ
- ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ
- ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ
- ΑΤΤΙΚΟ-ΧΑΪΔΑΡΙ
- ΥΓΕΙΑ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΙΑΣΩ GENERAL - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- 401 ΓΣΝΑ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
- ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΝΤΡΟ Παλαιού Φαλήρου
- ΠΕΠΑΓΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ - ΠΑΝΕΠ. ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΠΕΠΑΓΝ ΡΙΟΥ ΠΑΤΡΑΣ - ΠΑΝΕΠ. ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΘΩΡΑΚΟΣ ΠΑΤΡΑΣ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΑΝΙΩΝ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ 28210-22933
- Σκυλίτσειο Νοσοκομείο Χίου - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- Γενικό Νοσ. Σπάρτης - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ - ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ
- ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ - Α' ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ - Β' ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- ΑΓ.ΠΑΥΛΟΣ - ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ - Β' ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ
- ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- Γ.Ν. ΒΕΡΟΙΑΣ - ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΑΝΤΙΚΑΠΝΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
- Γ.Ν. ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- ΠΑΝ/ΚΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ - ΠΑΝ/ΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΠΑΝ/ΚΟ ΛΑΡΙΣΑΣ - ΠΑΝ/ΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- Γ.Ν. ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- Γ.Ν. ΒΟΛΟΥ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ
- Γ.Ν. ΚΑΒΑΛΑΣ - Β' ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΑΛΜΥΡΟΥ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΛΑΜΑ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΜΟΥΖΑΚΙΟΥ
- 424 ΓΣΝ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΡΥΜΟΝΙΚΟΥ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΝΙΓΡΙΤΑΣ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΑΓΙΑΣ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ
- ΝΟΣ. ΚΟΥΤΛΙΜΠΑΝΕΙΟ (ΛΑΡΙΣΑ) - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- Γ.Ν. ΤΡΙΚΑΛΩΝ - ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΑΡΓΑΛΑΣΤΗΣ
- ΠΕΡ. ΙΑΤΡΕΙΟ ΑΒΔΗΡΩΝ
- ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ ΕΧΙΝΟΥ
Πώς η νικοτίνη οδηγεί σε εξάρτηση
Της Παρασκευής Αργυροπούλου- Πατάκα, Καθηγήτριας Πνευμονολογίας ΑΠΘ
Τα τελευταία χρόνια έχουν διαλευκανθεί -σε μεγάλο βαθμό- οι επιδράσεις της νικοτίνης στον εγκέφαλο, οι οποίες οδηγούν τελικά σε χρόνια εξάρτηση. Περιλαμβάνουν αυξημένη έκφραση των νικοτινικών υποδοχέων, μεταβολές στον μεταβολισμό της γλυκόζης των εγκεφαλικών κυττάρων, αύξηση της απελευθέρωσης κατεχολαμινών και διέγερση των κανναβινοειδών υποδοχέων, της οδού του GABA και των ντοπαμινεργικών οδών. Γενετικοί μηχανισμοί επίσης έχει αποδειχθεί ότι συμμετέχουν στην παραπάνω διαδικασία. Το σύνολο των ανωτέρω επιδράσεων αυξάνει την τάση για κάπνισμα, αφενός, προκαλώντας αίσθημα ικανοποίησης, άμεσα, με τη χορήγηση της νικοτίνης, και αφετέρου, οδηγώντας σε συμπτώματα στέρησης μετά την έλευση λίγων ωρών από το τελευταίο τσιγάρο.
Δύο ιατρικές διαταραχές είναι πλέον ευρέως αναγνωρισμένες, όσον αφορά τον εθισμό στον καπνό:
α) η νικοτινική εξάρτηση, που αποτελεί τη διαταραχή της χρόνιας χρήσης νικοτίνης και
β) το στερητικό σύνδρομο της νικοτίνης, που αποτελεί την εμφάνιση μιας ομάδας συμπτωμάτων στέρησης, τα οποία συνοδεύουν τη διακοπή του καπνίσματος. Τα συμπτώματα νικοτινικής εξάρτησης και στέρησης ποικίλλουν μεταξύ των καπνιστών, μεταβάλλονται με τον χρόνο και εξαρτώνται από παράγοντες, όπως η νικοτινική δόση και η ταχύτητα πρόσληψής της.
Οι υπάρχουσες μέθοδοι διακοπής καπνίσματος δύναται να ταξινομηθούν σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες: συμπεριφορικές, φαρμακολογικές και εναλλακτικές, και αυτή η κατάταξη θα χρησιμοποιηθεί για την περαιτέρω περιγραφή τους. Οι συμπεριφορικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν: α) ενημέρωση/ προτροπή από έναν επαγγελματία υγείας, β) αυτοβοήθεια, γ) ομαδική συμβουλευτική παρέμβαση και δ) τηλεφωνική επικοινωνία. Οι φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν: α) θεραπείες πρώτης γραμμής, στις οποίες ανήκουν η θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη και βουπροπιόνη και β) θεραπείες δεύτερης γραμμής, οι οποίες περιλαμβάνουν τη νορτριπτυλίνη και την κλονιδίνη. Στις νεότερες φαρμακευτικές αγωγές ιδιαίτερα ελπιδοφόρα είναι η βαρενικλίνη, ένας ανταγωνιστής των υποδοχέων νικοτίνης, η οποία φαίνεται ότι σύντομα θα προταθεί ως αγωγή πρώτης γραμμής.
Ειδική μέριμνα
Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, η φαρμακευτική θεραπεία θα πρέπει να χορηγείται σε κάθε άτομο που επιχειρεί να διακόψει το κάπνισμα, εκτός αν συγκεκριμένες συνθήκες το απαγορεύουν. Ειδική μέριμνα θα πρέπει να υπάρξει για ορισμένους πληθυσμούς, όπως: εγκυμονούσες και γυναίκες που θηλάζουν, άτομα που καπνίζουν λιγότερα από 10 τσιγάρα το εικοσιτετράωρο, άτομα που παρουσιάζουν ιατρικές αντενδείξεις και έφηβοι καπνιστές.
Οποιαδήποτε παρέμβαση για τη διακοπή του καπνίσματος ξεκινάει με την εκτίμηση από τον ειδικό της επιθυμίας του καπνιστή να διακόψει το κάπνισμα.
Στην Ελλάδα την πρωτοβουλία για τη δημιουργία ιατρείων απεξάρτησης από το κάπνισμα είχαν οι πνευμονολόγοι, ως άμεσοι θεραπευτές των επιπτώσεων του καπνίσματος. Το πρώτο Εξωτερικό Ιατρείο Απεξάρτησης δημιουργήθηκε στο Γ.Ν. Γ. Παπανικολάου το 1999, το 2000 δημιουργήθηκαν στην Αθήνα και την Κρήτη, ενώ σήμερα λειτουργούν περίπου 50 σε όλη την Ελλάδα, στο πλαίσιο του ΕΣΥ. Ταυτόχρονα η ομάδα εργασίας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας "Κάπνισμα - Προαγωγή Υγείας" έχει εκπαιδεύσει περίπου 300 επαγγελματίες υγείας για τον σκοπό αυτό.
Η παρούσα μελέτη διεξήχθη στο Εξωτερικό Ιατρείο Απεξάρτησης Καπνίσματος του Γενικού Περιφερειακού Νοσοκομείου της Θεσσαλονίκης "Γ. Παπανικολάου", από το 1999 έως και το 2007. Οι ασθενείς που προσήλθαν στο εξωτερικό ιατρείο κατά το ανωτέρω χρονικό διάστημα ήταν 3.500, από τους οποίους το 58,8% ήταν άντρες και το 41,2% ήταν γυναίκες και παρακολουθήθηκαν προοπτικά.
Βαρείς καπνιστές
Συνοψίζοντας τα ευρήματα της μελέτης, οι ασθενείς που επισκέπτονται το Εξωτερικό Ιατρείο Απεξάρτησης Καπνίσματος του Νοσοκομείου «Παπανικολάου» είναι μέσης ηλικίας, το 75% αυτών κατοικούν στη Θεσσαλονίκη και είναι -στην πλειονότητά τους- άντρες. Ξεκίνησαν το κάπνισμα λίγο μετά την ενηλικίωση, είναι βαρείς καπνιστές και περίπου τα δύο τρίτα αυτών καπνίζουν περισσότερα από 26 τσιγάρα την ημέρα. Επίσης, οι περισσότεροι έχουν επιχειρήσει να διακόψουν το κάπνισμα και στο παρελθόν, και μάλιστα περισσότερες από μία φορές (τρεις κατά μέσο όρο).
Εντύπωση προκαλούν τα στοιχεία που προέκυψαν από την ανάλυση του βαθμού κινητοποίησης των ασθενών για τη διακοπή του καπνίσματος. Αφού τα άτομα προσέρχονται στο ιατρείο με δική τους πρωτοβουλία, θα περίμενε κανείς ότι στο σύνολό τους επιθυμούν πολύ να διακόψουν το κάπνισμα και είναι ιδιαίτερα αποφασισμένα να το καταφέρουν. Ωστόσο, τα αποτελέσματα είναι αρκετά διαφορετικά, πράγμα που σημαίνει ότι ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών, ακόμα και όταν συμμετέχουν με τη δική τους βούληση σε ένα πρόγραμμα διακοπής καπνίσματος, δεν βρίσκονται στο τελικό βήμα της δράσης ("action") ή της προετοιμασίας για δράση ("preparation"), αλλά ίσως και στο πρωιμότερο στάδιο της αυξημένης επαγρύπνησης, χωρίς την έκδηλη επιθυμία για δράση ("contemplation"). Επομένως, η εκτίμηση του σταδίου στο οποίο βρίσκεται κάθε καπνιστής που επισκέπτεται το ιατρείο απεξάρτησης και η ανάλογη κινητοποίησή του είναι αναγκαίες και η ύπαρξή τους δεν πρέπει να θεωρείται αξίωμα. Αναφορικά με τα κίνητρα διακοπής καπνίσματος μεγαλύτερη βαρύτητα φαίνεται να δίνουν οι καπνιστές σε θέματα υγείας και ατομικής εξάρτησης. Μελέτη σε πληθυσμιακό επίπεδο που διερευνούσε τα αίτια διακοπής καπνίσματος μεταξύ πρώην καπνιστών έδειξε ότι η ανησυχία για τις προκαλούμενες βλάβες στην υγεία και η δυσφορία για τη νικοτινική εξάρτηση αποτέλεσαν δύο από τους τρεις πιο σημαντικούς παράγοντες που οδήγησαν τα άτομα στη διακοπή του καπνίσματος. Παρά το γεγονός ότι κανένα κίνητρο στη δική μας μελέτη δεν αποτέλεσε ανεξάρτητο προγνωστικό δείκτη διακοπής καπνίσματος, ωστόσο η γνώση των καταστάσεων που κινητοποιούν περισσότερο τους καπνιστές μπορεί να αποβεί χρήσιμη για τη βελτίωση των προγραμμάτων διακοπής.
Άνδρες - Γυναίκες
Ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που προέκυψαν από τη σύγκριση μεταξύ των δύο φύλων. Αν και δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών αναφορικά με τη σημασία των κινήτρων διακοπής καπνίσματος και τον βαθμό κινητοποίησής τους, ορισμένα χαρακτηριστικά της καπνιστικής συνήθειάς τους διαφοροποιούνται, με πρώτο τον αριθμό των τσιγάρων, αφού οι γυναίκες καπνίζουν σημαντικά λιγότερο. Η πιθανότητα οι γυναίκες να είναι γενικά λιγότερο εξαρτημένες από τη νικοτίνη έχει διατυπωθεί επανειλημμένως στο παρελθόν, δεν έχει όμως επιβεβαιωθεί πλήρως. Αλλα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούνται είναι η συνολική χρονική διάρκεια καπνίσματος και η ηλικία έναρξης καπνίσματος, τα οποία μπορούν, πιθανόν, να δικαιολογηθούν από το γεγονός ότι στην ελληνική κοινωνία οι γυναίκες υιοθέτησαν την καπνιστική συνήθεια αρκετά αργότερα από τους άντρες. Ωστόσο, χρήζει περαιτέρω διερεύνησης το γεγονός ότι σημαντικά λιγότερες γυναίκες έχουν επιχειρήσει να διακόψουν το κάπνισμα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης, το ποσοστό των ασθενών που διέκοψαν το κάπνισμα και διατήρησαν τη διακοπή για έξι μήνες ανέρχεται σε 27,4%, χωρίς να υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα.
Τα τελευταία χρόνια έχουν διαλευκανθεί -σε μεγάλο βαθμό- οι επιδράσεις της νικοτίνης στον εγκέφαλο, οι οποίες οδηγούν τελικά σε χρόνια εξάρτηση. Περιλαμβάνουν αυξημένη έκφραση των νικοτινικών υποδοχέων, μεταβολές στον μεταβολισμό της γλυκόζης των εγκεφαλικών κυττάρων, αύξηση της απελευθέρωσης κατεχολαμινών και διέγερση των κανναβινοειδών υποδοχέων, της οδού του GABA και των ντοπαμινεργικών οδών. Γενετικοί μηχανισμοί επίσης έχει αποδειχθεί ότι συμμετέχουν στην παραπάνω διαδικασία. Το σύνολο των ανωτέρω επιδράσεων αυξάνει την τάση για κάπνισμα, αφενός, προκαλώντας αίσθημα ικανοποίησης, άμεσα, με τη χορήγηση της νικοτίνης, και αφετέρου, οδηγώντας σε συμπτώματα στέρησης μετά την έλευση λίγων ωρών από το τελευταίο τσιγάρο.Δύο ιατρικές διαταραχές είναι πλέον ευρέως αναγνωρισμένες, όσον αφορά τον εθισμό στον καπνό:
α) η νικοτινική εξάρτηση, που αποτελεί τη διαταραχή της χρόνιας χρήσης νικοτίνης και
β) το στερητικό σύνδρομο της νικοτίνης, που αποτελεί την εμφάνιση μιας ομάδας συμπτωμάτων στέρησης, τα οποία συνοδεύουν τη διακοπή του καπνίσματος. Τα συμπτώματα νικοτινικής εξάρτησης και στέρησης ποικίλλουν μεταξύ των καπνιστών, μεταβάλλονται με τον χρόνο και εξαρτώνται από παράγοντες, όπως η νικοτινική δόση και η ταχύτητα πρόσληψής της.
Οι υπάρχουσες μέθοδοι διακοπής καπνίσματος δύναται να ταξινομηθούν σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες: συμπεριφορικές, φαρμακολογικές και εναλλακτικές, και αυτή η κατάταξη θα χρησιμοποιηθεί για την περαιτέρω περιγραφή τους. Οι συμπεριφορικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν: α) ενημέρωση/ προτροπή από έναν επαγγελματία υγείας, β) αυτοβοήθεια, γ) ομαδική συμβουλευτική παρέμβαση και δ) τηλεφωνική επικοινωνία. Οι φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν: α) θεραπείες πρώτης γραμμής, στις οποίες ανήκουν η θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη και βουπροπιόνη και β) θεραπείες δεύτερης γραμμής, οι οποίες περιλαμβάνουν τη νορτριπτυλίνη και την κλονιδίνη. Στις νεότερες φαρμακευτικές αγωγές ιδιαίτερα ελπιδοφόρα είναι η βαρενικλίνη, ένας ανταγωνιστής των υποδοχέων νικοτίνης, η οποία φαίνεται ότι σύντομα θα προταθεί ως αγωγή πρώτης γραμμής.
Ειδική μέριμνα
Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, η φαρμακευτική θεραπεία θα πρέπει να χορηγείται σε κάθε άτομο που επιχειρεί να διακόψει το κάπνισμα, εκτός αν συγκεκριμένες συνθήκες το απαγορεύουν. Ειδική μέριμνα θα πρέπει να υπάρξει για ορισμένους πληθυσμούς, όπως: εγκυμονούσες και γυναίκες που θηλάζουν, άτομα που καπνίζουν λιγότερα από 10 τσιγάρα το εικοσιτετράωρο, άτομα που παρουσιάζουν ιατρικές αντενδείξεις και έφηβοι καπνιστές.
Οποιαδήποτε παρέμβαση για τη διακοπή του καπνίσματος ξεκινάει με την εκτίμηση από τον ειδικό της επιθυμίας του καπνιστή να διακόψει το κάπνισμα.
Στην Ελλάδα την πρωτοβουλία για τη δημιουργία ιατρείων απεξάρτησης από το κάπνισμα είχαν οι πνευμονολόγοι, ως άμεσοι θεραπευτές των επιπτώσεων του καπνίσματος. Το πρώτο Εξωτερικό Ιατρείο Απεξάρτησης δημιουργήθηκε στο Γ.Ν. Γ. Παπανικολάου το 1999, το 2000 δημιουργήθηκαν στην Αθήνα και την Κρήτη, ενώ σήμερα λειτουργούν περίπου 50 σε όλη την Ελλάδα, στο πλαίσιο του ΕΣΥ. Ταυτόχρονα η ομάδα εργασίας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας "Κάπνισμα - Προαγωγή Υγείας" έχει εκπαιδεύσει περίπου 300 επαγγελματίες υγείας για τον σκοπό αυτό.Η παρούσα μελέτη διεξήχθη στο Εξωτερικό Ιατρείο Απεξάρτησης Καπνίσματος του Γενικού Περιφερειακού Νοσοκομείου της Θεσσαλονίκης "Γ. Παπανικολάου", από το 1999 έως και το 2007. Οι ασθενείς που προσήλθαν στο εξωτερικό ιατρείο κατά το ανωτέρω χρονικό διάστημα ήταν 3.500, από τους οποίους το 58,8% ήταν άντρες και το 41,2% ήταν γυναίκες και παρακολουθήθηκαν προοπτικά.
Βαρείς καπνιστές
Συνοψίζοντας τα ευρήματα της μελέτης, οι ασθενείς που επισκέπτονται το Εξωτερικό Ιατρείο Απεξάρτησης Καπνίσματος του Νοσοκομείου «Παπανικολάου» είναι μέσης ηλικίας, το 75% αυτών κατοικούν στη Θεσσαλονίκη και είναι -στην πλειονότητά τους- άντρες. Ξεκίνησαν το κάπνισμα λίγο μετά την ενηλικίωση, είναι βαρείς καπνιστές και περίπου τα δύο τρίτα αυτών καπνίζουν περισσότερα από 26 τσιγάρα την ημέρα. Επίσης, οι περισσότεροι έχουν επιχειρήσει να διακόψουν το κάπνισμα και στο παρελθόν, και μάλιστα περισσότερες από μία φορές (τρεις κατά μέσο όρο).
Εντύπωση προκαλούν τα στοιχεία που προέκυψαν από την ανάλυση του βαθμού κινητοποίησης των ασθενών για τη διακοπή του καπνίσματος. Αφού τα άτομα προσέρχονται στο ιατρείο με δική τους πρωτοβουλία, θα περίμενε κανείς ότι στο σύνολό τους επιθυμούν πολύ να διακόψουν το κάπνισμα και είναι ιδιαίτερα αποφασισμένα να το καταφέρουν. Ωστόσο, τα αποτελέσματα είναι αρκετά διαφορετικά, πράγμα που σημαίνει ότι ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών, ακόμα και όταν συμμετέχουν με τη δική τους βούληση σε ένα πρόγραμμα διακοπής καπνίσματος, δεν βρίσκονται στο τελικό βήμα της δράσης ("action") ή της προετοιμασίας για δράση ("preparation"), αλλά ίσως και στο πρωιμότερο στάδιο της αυξημένης επαγρύπνησης, χωρίς την έκδηλη επιθυμία για δράση ("contemplation"). Επομένως, η εκτίμηση του σταδίου στο οποίο βρίσκεται κάθε καπνιστής που επισκέπτεται το ιατρείο απεξάρτησης και η ανάλογη κινητοποίησή του είναι αναγκαίες και η ύπαρξή τους δεν πρέπει να θεωρείται αξίωμα. Αναφορικά με τα κίνητρα διακοπής καπνίσματος μεγαλύτερη βαρύτητα φαίνεται να δίνουν οι καπνιστές σε θέματα υγείας και ατομικής εξάρτησης. Μελέτη σε πληθυσμιακό επίπεδο που διερευνούσε τα αίτια διακοπής καπνίσματος μεταξύ πρώην καπνιστών έδειξε ότι η ανησυχία για τις προκαλούμενες βλάβες στην υγεία και η δυσφορία για τη νικοτινική εξάρτηση αποτέλεσαν δύο από τους τρεις πιο σημαντικούς παράγοντες που οδήγησαν τα άτομα στη διακοπή του καπνίσματος. Παρά το γεγονός ότι κανένα κίνητρο στη δική μας μελέτη δεν αποτέλεσε ανεξάρτητο προγνωστικό δείκτη διακοπής καπνίσματος, ωστόσο η γνώση των καταστάσεων που κινητοποιούν περισσότερο τους καπνιστές μπορεί να αποβεί χρήσιμη για τη βελτίωση των προγραμμάτων διακοπής.
Άνδρες - Γυναίκες
Ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που προέκυψαν από τη σύγκριση μεταξύ των δύο φύλων. Αν και δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών αναφορικά με τη σημασία των κινήτρων διακοπής καπνίσματος και τον βαθμό κινητοποίησής τους, ορισμένα χαρακτηριστικά της καπνιστικής συνήθειάς τους διαφοροποιούνται, με πρώτο τον αριθμό των τσιγάρων, αφού οι γυναίκες καπνίζουν σημαντικά λιγότερο. Η πιθανότητα οι γυναίκες να είναι γενικά λιγότερο εξαρτημένες από τη νικοτίνη έχει διατυπωθεί επανειλημμένως στο παρελθόν, δεν έχει όμως επιβεβαιωθεί πλήρως. Αλλα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούνται είναι η συνολική χρονική διάρκεια καπνίσματος και η ηλικία έναρξης καπνίσματος, τα οποία μπορούν, πιθανόν, να δικαιολογηθούν από το γεγονός ότι στην ελληνική κοινωνία οι γυναίκες υιοθέτησαν την καπνιστική συνήθεια αρκετά αργότερα από τους άντρες. Ωστόσο, χρήζει περαιτέρω διερεύνησης το γεγονός ότι σημαντικά λιγότερες γυναίκες έχουν επιχειρήσει να διακόψουν το κάπνισμα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης, το ποσοστό των ασθενών που διέκοψαν το κάπνισμα και διατήρησαν τη διακοπή για έξι μήνες ανέρχεται σε 27,4%, χωρίς να υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα.
