Mε αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου ο Διονύσης Xαριτόπουλος μεταφέρει το κλίμα της πρώτης επετείου (από το βιβλίο του «Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων»)
Συμπληρώνεται ένας μήνας που οι ομάδες του Άρη διατρέχουν ανενόχλητα τα χωριά γύρω από το Καρπενήσι και οι Ιταλοί δεν έχουν τολμήσει ούτε μία φορά να βγουν να τους χτυπήσουν.
Σαν να μην υπάρχουν. Δεν βγαίνουν οι Gloriosi (ένδοξοι), αλλά μπαίνουν οι αντάρτες.
Είναι μια κίνηση που υπαγορεύεται από πρακτικούς λόγους· χρειάζονται άρβυλα και υλικά επιδιόρθωσης, σπάγκο, πετσιά, πρόκες. Πολλοί άνδρες είναι κυριολεκτικά ξυπόλυτοι, οι περισσότεροι φοράνε προχειροφτιαγμένα τσαρούχια και οι αρβύλες των λίγων τυχερών είναι σε τέτοια κατάσταση που πληγώνουν χειρότερα τα πόδια.
Έτσι, μια ομάδα με τον Νικηφόρο εισδύει τη νύχτα στο Καρπενήσι, εξασφαλίζει μερικά ζευγάρια άρβυλα και κάμποσα υλικά από κάποιους εμπόρους, ενώ το ηθικό των κατοίκων της πόλης, εκ των οποίων αρκετοί αντιλαμβάνονται την παρουσία των ανταρτών και βγαίνουν στα παράθυρα και στους δρόμους, φτάνει στα ύψη· «αντάρτες πάτησαν το Καρπενήσι».
Όμως δεν φεύγουν αθόρυβα όπως μπήκαν.
Έχουν και τον Αγησίλαο μαζί τους· αυτόν τον ανοικονόμητο άνθρωπο που δεν εννοεί να φύγει χωρίς να ξεσηκώσει με τις φωνές του την ιταλική φρουρά.
Στις παρατηρήσεις που του γίνονται από τον Νικηφόρο, απαντάει:
Συμπληρώνεται ένας μήνας που οι ομάδες του Άρη διατρέχουν ανενόχλητα τα χωριά γύρω από το Καρπενήσι και οι Ιταλοί δεν έχουν τολμήσει ούτε μία φορά να βγουν να τους χτυπήσουν.
Σαν να μην υπάρχουν. Δεν βγαίνουν οι Gloriosi (ένδοξοι), αλλά μπαίνουν οι αντάρτες.
Είναι μια κίνηση που υπαγορεύεται από πρακτικούς λόγους· χρειάζονται άρβυλα και υλικά επιδιόρθωσης, σπάγκο, πετσιά, πρόκες. Πολλοί άνδρες είναι κυριολεκτικά ξυπόλυτοι, οι περισσότεροι φοράνε προχειροφτιαγμένα τσαρούχια και οι αρβύλες των λίγων τυχερών είναι σε τέτοια κατάσταση που πληγώνουν χειρότερα τα πόδια.
Έτσι, μια ομάδα με τον Νικηφόρο εισδύει τη νύχτα στο Καρπενήσι, εξασφαλίζει μερικά ζευγάρια άρβυλα και κάμποσα υλικά από κάποιους εμπόρους, ενώ το ηθικό των κατοίκων της πόλης, εκ των οποίων αρκετοί αντιλαμβάνονται την παρουσία των ανταρτών και βγαίνουν στα παράθυρα και στους δρόμους, φτάνει στα ύψη· «αντάρτες πάτησαν το Καρπενήσι».
Όμως δεν φεύγουν αθόρυβα όπως μπήκαν.
Έχουν και τον Αγησίλαο μαζί τους· αυτόν τον ανοικονόμητο άνθρωπο που δεν εννοεί να φύγει χωρίς να ξεσηκώσει με τις φωνές του την ιταλική φρουρά.
Στις παρατηρήσεις που του γίνονται από τον Νικηφόρο, απαντάει:
- Χέσ' τους, καημένε...
Όταν αρχίζουν οι πυροβολισμοί, αναλαμβάνει να μείνει μόνος του οπισθοφυλακή στην υποχώρηση· αλλά πώς, όρθιος, με το όπλο κρεμασμένο στον ώμο.
Και όταν οι Ιταλοί πλησιάζουν, χωρίς να βιάζεται, ξεκρεμάει το όπλο, όρθιος πάντα, και τους ανταποδίδει περιφρονητικά τα πυρά, ενώ η ομάδα έχει απομακρυνθεί. Μετά, σαν να μετάνιωσε που σπαταλάει γι' αυτούς πυρομαχικά, ξανακρεμάει το όπλο στον ώμο και απομακρύνεται ορθός και ατάραχος, με τις ιταλικές σφαίρες να σφυρίζουν γύρω του χωρίς να τον αγγίζουν.1
Η πρόκληση προς τους κατακτητές συνεχίζεται. Τις παραμονές της 28ης Οκτωβρίου οι Ιταλοί δίνουν εντολή στους προέδρους των κοινοτήτων να τους πάνε σφάγια, κρασί, κότες, αυγά και καυσόξυλα. Ετοιμασίες εορτασμού της επετείου για λόγους που μόνο αυτοί αντιλαμβάνονται. Οι αντάρτες ενεδρεύουν στα περάσματα και στέλνουν τα φορτώματα πίσω στα χωριά να μοιραστούν στους κατοίκους.
Αυτό πάει πολύ.
Ένα τάγμα Ιταλών εκστρατεύει από το Καρπενήσι για να εξοντώσει τους μαλαντρίνο (ληστές) και να ανακαλύψει κάποιους που έπεσαν τη νύχτα με αλεξίπτωτα από βρετανικό αεροπλάνο στις παρυφές της πόλης.
Είναι οι λοχαγοί Τζον και Ίντερ, ο λοχίας ασυρματιστής Φίλιπς και ένας Έλληνας, ο Θέμης Μαρίνος, κατ' απονομήν λοχαγός του βρετανικού στρατού. Ο Φίλιπς προσεδαφίζεται με ασφάλεια ανάμεσα σε χωρικούς, που τον κρύβουν. Οι άλλοι τρεις έπεσαν σχεδόν πάνω στα ιταλικά φυλάκια της πόλης αλλά σώθηκαν χάρη στην κινητοποίηση των κατοίκων, που τους περισυνέλεξαν αστραπιαία και τους προώθησαν στους αντάρτες.
Είναι 29 Οκτωβρίου. Το κυρίως τμήμα υπό τον Άρη κατευθύνεται προς Αντράνοβα, Προυσσό, Χελιδόνα, Φιδάκια, με τελικό προορισμό το Παπαρούσι.
Στον ίδιο άξονα κινείται και το ιταλικό τάγμα που έχει βγει από το Καρπενήσι σε καταδίωξη των ανταρτών και των ξένων αλεξιπτωτιστών. Την παρουσία των Ιταλών αντιλαμβάνονται πρώτοι οι αντάρτες λίγο έξω από το Κρίκελο.
Ο Άρης ούτε διανοείται να αποφύγει τη σύγκρουση· σκορπίζει αμέσως τους άνδρες του σε θέσεις ενέδρας και περιμένει.
Αρχικά εμφανίστηκε ένας Ιταλός στρατιώτης πάνω σε μια υπέροχη μαύρη φοράδα, να έρχεται μόνος και αμέριμνος από τον δημόσιο δρόμο. Ο Αγησίλαος δεν αντέχει τόση γαλήνη. Ενώ οι άλλοι αντάρτες παραμένουν καλυμμένοι στις θέσεις τους, αυτός, με την αραβίδα του κρεμασμένη ανέμελα στον ώμο, εμφανίζεται ξαφνικά μπροστά στον Ιταλό, πιάνει το άλογο από τα γκέμια και τον διατάζει σε άπταιστα ελληνικά:
Και όταν οι Ιταλοί πλησιάζουν, χωρίς να βιάζεται, ξεκρεμάει το όπλο, όρθιος πάντα, και τους ανταποδίδει περιφρονητικά τα πυρά, ενώ η ομάδα έχει απομακρυνθεί. Μετά, σαν να μετάνιωσε που σπαταλάει γι' αυτούς πυρομαχικά, ξανακρεμάει το όπλο στον ώμο και απομακρύνεται ορθός και ατάραχος, με τις ιταλικές σφαίρες να σφυρίζουν γύρω του χωρίς να τον αγγίζουν.1
Η πρόκληση προς τους κατακτητές συνεχίζεται. Τις παραμονές της 28ης Οκτωβρίου οι Ιταλοί δίνουν εντολή στους προέδρους των κοινοτήτων να τους πάνε σφάγια, κρασί, κότες, αυγά και καυσόξυλα. Ετοιμασίες εορτασμού της επετείου για λόγους που μόνο αυτοί αντιλαμβάνονται. Οι αντάρτες ενεδρεύουν στα περάσματα και στέλνουν τα φορτώματα πίσω στα χωριά να μοιραστούν στους κατοίκους.
Αυτό πάει πολύ.
Ένα τάγμα Ιταλών εκστρατεύει από το Καρπενήσι για να εξοντώσει τους μαλαντρίνο (ληστές) και να ανακαλύψει κάποιους που έπεσαν τη νύχτα με αλεξίπτωτα από βρετανικό αεροπλάνο στις παρυφές της πόλης.
Είναι οι λοχαγοί Τζον και Ίντερ, ο λοχίας ασυρματιστής Φίλιπς και ένας Έλληνας, ο Θέμης Μαρίνος, κατ' απονομήν λοχαγός του βρετανικού στρατού. Ο Φίλιπς προσεδαφίζεται με ασφάλεια ανάμεσα σε χωρικούς, που τον κρύβουν. Οι άλλοι τρεις έπεσαν σχεδόν πάνω στα ιταλικά φυλάκια της πόλης αλλά σώθηκαν χάρη στην κινητοποίηση των κατοίκων, που τους περισυνέλεξαν αστραπιαία και τους προώθησαν στους αντάρτες.
Είναι 29 Οκτωβρίου. Το κυρίως τμήμα υπό τον Άρη κατευθύνεται προς Αντράνοβα, Προυσσό, Χελιδόνα, Φιδάκια, με τελικό προορισμό το Παπαρούσι.
Στον ίδιο άξονα κινείται και το ιταλικό τάγμα που έχει βγει από το Καρπενήσι σε καταδίωξη των ανταρτών και των ξένων αλεξιπτωτιστών. Την παρουσία των Ιταλών αντιλαμβάνονται πρώτοι οι αντάρτες λίγο έξω από το Κρίκελο.
Ο Άρης ούτε διανοείται να αποφύγει τη σύγκρουση· σκορπίζει αμέσως τους άνδρες του σε θέσεις ενέδρας και περιμένει.
Αρχικά εμφανίστηκε ένας Ιταλός στρατιώτης πάνω σε μια υπέροχη μαύρη φοράδα, να έρχεται μόνος και αμέριμνος από τον δημόσιο δρόμο. Ο Αγησίλαος δεν αντέχει τόση γαλήνη. Ενώ οι άλλοι αντάρτες παραμένουν καλυμμένοι στις θέσεις τους, αυτός, με την αραβίδα του κρεμασμένη ανέμελα στον ώμο, εμφανίζεται ξαφνικά μπροστά στον Ιταλό, πιάνει το άλογο από τα γκέμια και τον διατάζει σε άπταιστα ελληνικά:
- Κατέβα, ρε!
Το άλογο ανήκει στον διοικητή του τάγματος και το έχει δώσει στον στρατιώτη να πάει να δει γιατί καθυστερεί η οπισθοφυλακή. Φυσικά κατάσχεται υπέρ του αρχηγού, αλλά θα το ιππεύουν οι κουρασμένοι, οι τραυματίες, οι ξυπόλυτοι ή οι παθιασμένοι για ιππασία, όπως ο Νικηφόρος, και λιγότερο απ' όλους ο ίδιος.
Αρκετά πίσω από τον ιππέα ερχόταν η οπισθοφυλακή του τάγματος, σχεδόν 30 άνδρες, που τους υποδέχονται με πυκνά πυρά και άγριες κραυγές οι ενεδρεύοντες αντάρτες.
Οκτώ Ιταλοί θα σκοτωθούν επιτόπου και οι άλλοι θα παραδοθούν, για να εκτελεστούν λίγο αργότερα· αυτή τη φορά κανονικά, με πυροβόλα όπλα. Οι απώλειες των Ελλήνων είναι ο νεοκαταταγείς αντάρτης Δασκαλάκης (δάσκαλος Δ. Σαξώνης), παλιός συμμαθητής και φίλος του αρχηγού, που ενταφιάζεται τυλιγμένος στη γαλανόλευκη σημαία της ομάδας του.
Είναι η δεύτερη ιταλική ήττα από τους άτακτους.
Η ιταλική στρατιωτική διοίκηση στο Καρπενήσι, για να διασώσει το γόητρό της, αντέδρασε με τρόπο που πέτυχε το ακριβώς αντίθετο.
Συλλαμβάνουν προσωρινά μερικούς Κρικελιώτες χωρικούς και, αφού τους ξυλοφορτώσουν, τους περιφέρουν στην πόλη σαν αιχμαλωτισθέντες αντάρτες. Και για να αποδείξουν στους κατοίκους του Καρπενησίου ότι κανείς δεν γλιτώνει, ντύνουν με στολές αεροπόρων δυο-τρεις ξανθωπούς Ιταλούς στρατιώτες και τους περνάνε από τον κεντρικό δρόμο, τάχα ότι είναι οι συλληφθέντες Βρετανοί αλεξιπτωτιστές.
Οι αϊτομάτηδες ορεσίβιοι αντιλαμβάνονται αμέσως το ιταλικό θέατρο και κρυφογελάνε κάτω από τις μουστάκες τους· οι γαβριάδες της πόλης όμως αρχίζουν το πρόγκημα στους «Βρετανούς» αιχμαλώτους:
Αρκετά πίσω από τον ιππέα ερχόταν η οπισθοφυλακή του τάγματος, σχεδόν 30 άνδρες, που τους υποδέχονται με πυκνά πυρά και άγριες κραυγές οι ενεδρεύοντες αντάρτες.
Οκτώ Ιταλοί θα σκοτωθούν επιτόπου και οι άλλοι θα παραδοθούν, για να εκτελεστούν λίγο αργότερα· αυτή τη φορά κανονικά, με πυροβόλα όπλα. Οι απώλειες των Ελλήνων είναι ο νεοκαταταγείς αντάρτης Δασκαλάκης (δάσκαλος Δ. Σαξώνης), παλιός συμμαθητής και φίλος του αρχηγού, που ενταφιάζεται τυλιγμένος στη γαλανόλευκη σημαία της ομάδας του.
Είναι η δεύτερη ιταλική ήττα από τους άτακτους.
Η ιταλική στρατιωτική διοίκηση στο Καρπενήσι, για να διασώσει το γόητρό της, αντέδρασε με τρόπο που πέτυχε το ακριβώς αντίθετο.
Συλλαμβάνουν προσωρινά μερικούς Κρικελιώτες χωρικούς και, αφού τους ξυλοφορτώσουν, τους περιφέρουν στην πόλη σαν αιχμαλωτισθέντες αντάρτες. Και για να αποδείξουν στους κατοίκους του Καρπενησίου ότι κανείς δεν γλιτώνει, ντύνουν με στολές αεροπόρων δυο-τρεις ξανθωπούς Ιταλούς στρατιώτες και τους περνάνε από τον κεντρικό δρόμο, τάχα ότι είναι οι συλληφθέντες Βρετανοί αλεξιπτωτιστές.
Οι αϊτομάτηδες ορεσίβιοι αντιλαμβάνονται αμέσως το ιταλικό θέατρο και κρυφογελάνε κάτω από τις μουστάκες τους· οι γαβριάδες της πόλης όμως αρχίζουν το πρόγκημα στους «Βρετανούς» αιχμαλώτους:
- Ε, Τζοβάνι... κόμε στα.
Νέα ρίγη συγκίνησης διατρέχουν την Ευρυτανία από την είδηση της μάχης. Ο πρόεδρος του χωριού Στένωμα, όταν τηλεγράφησε, όπως ήταν υποχρεωμένος, στους Ιταλούς για τη διέλευση ανταρτών από το χωριό του, προκειμένου να τους πικάρει, περιέγραψε ότι ο αρχηγός τους ήτανε καβάλα σε μια μαύρη φοράδα -του Ιταλού διοικητή- και οδηγούσε 700 άνδρες· αριθμός μυθικός τη δεδομένη στιγμή, μα απολύτως πραγματικός σε ένα-δυο μήνες.
«Τ' όνομα του Άρη δίνει και παίρνει στα στόματα των απλών ανθρώπων. (...) Πολέμαρχό του αναζήταε ο λαός, τόνε βρήκε. Δε μου φτάνουνε τα εκφραστικά μου μέσα πόσο αγάπησε εκείνη τη στιγμή ο λαός εκεί πάνω τον Άρη. Και μονομιάς. Και πολύ. Και με θαυμασμό. Κι ως τον μάθαινε να διαβαίνει στα χωριά καβάλα στη μαύρη φοράδα, τον έβλεπε Αϊ-Γιώργη Τροπαιοφόρο, ούτε κατά τι λιγότερο!».2
1. Δημητρίου Δ. (Νικηφόρος), Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης
2. Μπέικος Γ., H λαϊκή εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα
«Τ' όνομα του Άρη δίνει και παίρνει στα στόματα των απλών ανθρώπων. (...) Πολέμαρχό του αναζήταε ο λαός, τόνε βρήκε. Δε μου φτάνουνε τα εκφραστικά μου μέσα πόσο αγάπησε εκείνη τη στιγμή ο λαός εκεί πάνω τον Άρη. Και μονομιάς. Και πολύ. Και με θαυμασμό. Κι ως τον μάθαινε να διαβαίνει στα χωριά καβάλα στη μαύρη φοράδα, τον έβλεπε Αϊ-Γιώργη Τροπαιοφόρο, ούτε κατά τι λιγότερο!».2
1. Δημητρίου Δ. (Νικηφόρος), Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης
2. Μπέικος Γ., H λαϊκή εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα
Του Διονύση Χαριτόπουλου. Δημοσιεύτηκε στα "ΝΕΑ" την Τετάρτη, 27 Οκτωβρίου 2004.
