Όλα άρχισαν από μια φάρμα στο Νορφολκ της Αγγλίας. Εκεί όπου το σχεδίασε ο Τζέραντ Χόλτομ. Στην συνέχεια έγινε “λάβαρο” στις αντιπολεμικές και αντικαθεστωτικές εκδηλώσεις. Σήμερα, είναι σχέδιο στα κοσμήματα “Tiffany & Co”, “σημαία” στη καμπάνια του “Kenzo”, διακοσμητικό στοιχείο σε πολλά ακόμα αντικείμενα-φετίχ του σύγχρονου lifestyle. Το έμβλημα της ειρήνης και του αφπλισμού έχει πια μετατραπεί σε ένα από τα πιο ευπώλητα και all time classic ποπ σύμβολα (όπως το πορτρέτο του Τσε Γκεβάρα). Και φέτος έκλεισε τα 50 χρόνια του (όπως η Μαντόνα και ο Μάικλ Τζάκσον) ...
Τέσσερα χρόνια ακριβώς προτού ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και η παρέα του καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα, το Ελληνικό Κίνημα Ειρήνης οργανώνει την πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, την 21η Απριλίου του 1963. Από τους 3000 που ξεκίνησαν από τον Μαραθώνα στον τελικό προορισμό θα φτάσουν μόνο τέσσερις, αφού οι περισσότεροι εμποδίστηκαν με διάφορους τρόπους από τα όργανα της τάξης σε δρόμους όπως η Λεωφόρος Αλεξάνδρας και η Πανόρμου. Ανάμεσά τους ήταν και ο πολυ-βαλκανιονίκης, πανεπιστημιακός, ακτιβιστής και βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης. Οι φωτογραφίες του, με το πανό όπου είναι γραμμένη η λέξη “ΕΛΛΑΣ” ανάμεσα στο διπλό σήμα της ειρήνης ή, αλλιώς, το σύμβολο του αφοπλισμού, είναι ανάλογες για την εγχώρια Αριστερά με αυτές του Τσε Γκεβάρα. Άλλωστε, και οι δύο συμπεριλαμβάνονται ακόμη και στα σχολικά βιβλία. Στις 22 Μαΐου του 1963 ο Λαμπράκης πέφτει θύμα δολοφονικής επίθεσης στη Θεσσαλονίκη και δυστυχώς –ή ευτυχώς- δεν ζει σήμερα για ναδει το περίφημο σύμβολο της ειρήνης σε σουτιέν, βρακιά και κοσμήματα ή ακόμη και σε προφυλακτικά.
Τον Απρίλιο του 1958 εμφανίζεται, σε μια τετραήμερη λονδρέζικη πορεία (Aldermaston March) απο την πλατεία Τραφάλγκαρ στο Αγγλικό Κέντρο Κατασκευής Πυρηνικών Όπλων, το κίνημα CND. Όχι της Δημιουργικής Ομάδας Σχεδιασμού Νυχιών (Creative Nail Design που εμφανίζεται στη πρώτη θέση στις διαδυκτιακές μηχανές αναζήτησης) αλλά της Καμπάνιας για τον Αφοπλισμό από τα Πυρηνικά (Campaign for Nuclear Disarmament). Οι μνήμες από τις φρικαλεότητες του Μεγάλου Πολέμου είναι ακόμη νωπές. Είναι η εποχή που ο Ψυχρός Πόλεμος κλιμακώνεται. Δυτικοί και Ανατολικοί συναγωνίζονται στην κατασκευή οπλικών συστημάτων και παράλληλα σε έναν αγώνα για την κατάκτηση του διαστήματο. Οι προοδευτικοί όλων των χωρών “ανησυχούν για το μέλλον του πλανήτη”. Το CND είναι είναι μια από τις από τις εκφράσεις αυτής της ανησυχίας. Και μέσω αυτού θα εμφανιστεί και το σύμβολο του κύκλου με τις τρείς γρσμμές, γνωστό και ως σήμα της ειρήνης .
Ο σχεδιαστής
Ο Τζέραλντ Χόλτομ, απόφοιτος του “Royal College of Art”, αρνείται για προσωπικούς λόγους να κρατήσει όπλο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά συμβάλλει με οποιονδήποτε άλλο τρόπο μπορεί. Τον Νοέμβριο του 1958, στη φάρμα του στο Νόρφολκ της Ανατολικής Αγγλίας, αναλαμβάνει να δημιουργήσει ένα σύμβολο που θα χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του Κινήματος για τον Αφοπλισμό από τα Πυρηνικά. Ο ίδιος θα γράψει γι’ αυτή του την προσπάθεια σ’ ένα σημείωμα στον Χιου Μπροκ, διευθυντή του περιοδικού “Peace News”:
Στην πραγματικότητα ο Χόλτομ χρησιμοποίησε μια από τις ειδικότητές του στον πόλεμο, δηλαδή την μετάφραση του συστήματος μετάδοσης σημάτων με σημαιάκια (Semaphore Alphabet). Έτσι κύκλωσε ένα γραμμικό συνδυασμό των γραμμάτων Ν (Nuclear) και D (Disarmament) από το συγκεκριμένο αλφάβητο. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως ο σχεδιαστής δεν ήταν απελπισμένος και πως κάπου στο μυαλό του δεν υπήρχε έντονα η εικόνα του μελλοθάνατου αγρότη που στέκεται με τα χέρια ψηλά περιμένοντας την εκτέλεσή του όπως στην “3η Μαΐου του 1808” του Γκόγια.
Το σήμα γίνεται ιδιαίτερα γνωστό το 1958 όταν ο Άλμπερτ Μπίγκελόου εφορμά με ένα μικρό βαρκάκι και με σημαία το CNDlogo σε θαλάσσια περιοχή κοντά στα Νησιά Μάρσαλ, όπου επρόκειτο να πραγματοποιηθεί πυρηνική δοκιμή. Επίσημα θα “εισαχθεί” στην Αμερική, και συγκεκριμένα στο αιώνια επαναστατικό Σικάγο, από τον Φίλιπ Άλτμπαχ, πρωτοετή φοιτητή στο εκεί πανεπιστήμιο. Αμέσως υιοθετείται από διάφορες ακτιβιστικές οργανώσεις, γίνεται σημαία των πασιφιστών και από CNDlogo μετονομάζεται σε “peace symbol”. Μερικοί συνηθίζουν ακόμη να το αποκαλούν και “σύμβολο Bertrand Russell”, εμπνεόμενοι από τον κορυφαίο Βρετανό φιλόσοφο και επιστημολόγο που έγινε μέλος του CND το 1958. Γίνεται έμβλημα των αντιπολεμικών συγκεντρώσεων για τον πόλεμο στο Βιετνάμ και σημαία για την γενιά του “Baby Boom”. Η δυναμική του είναι τέτοια, που απαγορεύεται η χρησιμοποίησή του από δικτατορικά και αποικιοκρατικά καθεστώτα. Άλλο πάλι υποστηρίζουν πως απεικονίζει τον ανάποδο σταυρό που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι ώστε να θανατώνουν τους χριστιανούς. Το αποκαλούν και “Nero’s Cross” (Σταυρό του Νέρωνα). Άλλοι πάλι (βλέπε Ελλάδα και δολοφονία Λαμπράκη) το θεώρησαν μέσο κομμουνιστικής προπαγάνδας. Πάντως ένα παρόμοιο σχέδιο χρησιμοποιήθηκε από μια επίλεκτη γερμανική ναζιστική μονάδα κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
… και τα μοντέλα
Στις 19 Μαΐου 2008 η Λίλι Κόουλ, μοντέλο και ηθοποιός, έγινε 20 χρονών. Γεννήθηκε 30 χρόνια μετά το σχεδιασμό του CNDlogo και σίγουρα δεν θα ήξερε την ιστορία του όταν πόζαρε φορώντας το σαν μενταγιόν για μια διαφήμιση του “Tiffany & Co”. Φτιαγμένο από πλατίνα και διαμάντια, στοιχίζει 2.250£, δηλαδή 3.162€. Ο Χόλτομ, που απεβίωσε το 1985 σε ηλικία 71 ετών, θα ένοιωθε σήμερα τεράστια έκπληξη ή αποτροπιασμό όταν θα έβλεπε σήμερα την Λίλι στο “Vogue”, το “Tutler”, και το “Vanity Fair”. Δεν είναι, φυσικά, μόνο το “Tiffany” που χρησιμοποιεί για εμπορικούς λόγους το σήμα. Οι τσάντες “Fendi” το έχουν λανσάρει αρκετά χρόνια πριν, κυκλοφορούν περιορισμένες εκδόσεις του νέου “σκαραβαίου” της “Volkswagen” με το σήμα να φιγουράρει στη λαμαρίνα του αυτοκινήτου, στα “Ed Hardy T-Shirts” (αγαπημένα μπλουζάκια της Μαντόνα) και σε μια καμπάνια του “Kenzo”.
Ακόμα το αμερικανικό κατάστημα επίπλων “Barney’s” γιόρτασε το φθινόπωρο του 2008 τα πενήντα χρόνια του σήματος με ένα φαντασμαγορικό “Peace and Love Holiday”. Δεν είναι η πρώτη φορά που η βιομηχανία της μόδας και του lifestyle χρησιμοποιεί σύμβολα και κινήματα προς όφελός της. Από το χίπικο “Καλοκαίρι της Αγάπης” και μετά, ονόματα όπως ο «Yves Saint Laurent” ο “Kenzo” και ο “Tom Ford” έχουν παρουσιάσει κατά καιρούς δουλειές που θυμίζουν περισσότερο Woodstock παρά high class society. Φέτος ο “Gucci” ετοιμάζει μια κολεξιόν με τίτλο «Happy Deluxe”, παροτρύνοντας τις κυρίες σε μια πιο ακτιβιστική γκαρνταρόμπα. Άλλωστε, χρόνια τώρα και με την σιωπηλή δεκτικότητα της Αριστεράς, η φωτογραφία του Τσε έχει γίνει από μπλούζα μέχρι βρακί και μπρελόκ. Στην περίπτωση του Αργεντινού επαναστάτη υπάρχει κάποιος τουλάχιστον που εισπράττει δικαιώματα…
Η πρώτη οργανωτική ομάδα του CND ήταν ρομαντικοί μποέμ τύποι. Το σήμα τους το ήθελαν όπως το κίνημά τους. Ελεύθερο. Δεν έβαλαν κάποιο copyright, δεν απέκτησαν πνευματικά δικαιώματα και έτσι καθένας μπορεί να το χρησιμοποιεί όπως και όποτε θέλει. Σωστό ή λάθος θα το κρίνει η ιστορία. Δεν λογάριασαν την ευελιξία του καπιταλισμού να οικειοποιείται και να προσαρμόζει οτιδήποτε ενδοσυστημικό μοιάζει να στρέφεται εναντίον του, ούτε ότι κάθε κίνημα πεθαίνει αφού πρώτα γίνει μόδα
“Η απλότητα είναι η δύναμή του”
Γιάννης Γούλιος: Διαφημιστής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της McCann Worldgroup Hellas
“Το σήμα της ειρήνης είναι πάρα πολύ απλό στο σχεδιασμό του και αυτή ακριβώς είναι η δύναμή του. Άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η σύνδεσή του με συγκεκριμένα κινήματα και γεγονότα εκείνης της εποχής. Έχουμε λοιπόν δύο μεγάλα ατού. Πρώτον, απλότητα που σημαίνει ότι είναι εύκολο ν’ αναπαραχθεί και να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικά γεγονότα και καταστάσεις. Και δεύτερον, το συγκεκριμένο σήμα συνδέθηκε με τα sixties και με όλα αυτά τα κοσμοϊστορικά πράγματα που συνέβησαν τότε και αυτό του έδωσε μια φόρτιση που το έκανε κάτι πολύ παραπάνω από απλή υπογραφή σε μια καμπάνια. Τα σήματα που έχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά ξεφεύγουν από την κηδεμονία οποιουδήποτε δημιουργού ή ιδιοκτήτη και αποκτούν δική τους υπόσταση. Νομίζω πως ο δημιουργός του θα χαιρόταν αν έβλεπε ότι σήμερα το έργο του έχει μια δυναμική μεγαλύτερη από μια απλή υπογραφή. Δεν πιστεύω ότι προκαλούνται διαφορετικοί συνειρμοί αν το δούμε σε ένα κόσμημα, σε ένα αυτοκίνητο ή σε μια διαφήμιση. Η δύναμή του επιδρά και ίσως ξεπερνά το γεγονός ότι το “εκμεταλλεύονται” σε χώρους μη συμβατούς με την αρχική του ιδιότητα. Βέβαια, πάντα παίζει μεγάλο ρόλο το περιβάλλον. Εγώ δεν θα το χρησιμοποιούσα σε χώρους που ακυρώνουν τις αξίες του. Όταν το κάνεις αυτό, στην ουσία είναι σαν να το πετάς στα σκουπίδια”.
Του Σταύρου Διοσκουρίδη από τον “ταχυδρόμο”, τεύχος Νο 445, εβδομαδιαίο περιοδικό ένθετο στα ΝΕΑ του Σαββάτου, 6 Σεπτεμβρίου 2008.
Τέσσερα χρόνια ακριβώς προτού ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και η παρέα του καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα, το Ελληνικό Κίνημα Ειρήνης οργανώνει την πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, την 21η Απριλίου του 1963. Από τους 3000 που ξεκίνησαν από τον Μαραθώνα στον τελικό προορισμό θα φτάσουν μόνο τέσσερις, αφού οι περισσότεροι εμποδίστηκαν με διάφορους τρόπους από τα όργανα της τάξης σε δρόμους όπως η Λεωφόρος Αλεξάνδρας και η Πανόρμου. Ανάμεσά τους ήταν και ο πολυ-βαλκανιονίκης, πανεπιστημιακός, ακτιβιστής και βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης. Οι φωτογραφίες του, με το πανό όπου είναι γραμμένη η λέξη “ΕΛΛΑΣ” ανάμεσα στο διπλό σήμα της ειρήνης ή, αλλιώς, το σύμβολο του αφοπλισμού, είναι ανάλογες για την εγχώρια Αριστερά με αυτές του Τσε Γκεβάρα. Άλλωστε, και οι δύο συμπεριλαμβάνονται ακόμη και στα σχολικά βιβλία. Στις 22 Μαΐου του 1963 ο Λαμπράκης πέφτει θύμα δολοφονικής επίθεσης στη Θεσσαλονίκη και δυστυχώς –ή ευτυχώς- δεν ζει σήμερα για ναδει το περίφημο σύμβολο της ειρήνης σε σουτιέν, βρακιά και κοσμήματα ή ακόμη και σε προφυλακτικά.
Τον Απρίλιο του 1958 εμφανίζεται, σε μια τετραήμερη λονδρέζικη πορεία (Aldermaston March) απο την πλατεία Τραφάλγκαρ στο Αγγλικό Κέντρο Κατασκευής Πυρηνικών Όπλων, το κίνημα CND. Όχι της Δημιουργικής Ομάδας Σχεδιασμού Νυχιών (Creative Nail Design που εμφανίζεται στη πρώτη θέση στις διαδυκτιακές μηχανές αναζήτησης) αλλά της Καμπάνιας για τον Αφοπλισμό από τα Πυρηνικά (Campaign for Nuclear Disarmament). Οι μνήμες από τις φρικαλεότητες του Μεγάλου Πολέμου είναι ακόμη νωπές. Είναι η εποχή που ο Ψυχρός Πόλεμος κλιμακώνεται. Δυτικοί και Ανατολικοί συναγωνίζονται στην κατασκευή οπλικών συστημάτων και παράλληλα σε έναν αγώνα για την κατάκτηση του διαστήματο. Οι προοδευτικοί όλων των χωρών “ανησυχούν για το μέλλον του πλανήτη”. Το CND είναι είναι μια από τις από τις εκφράσεις αυτής της ανησυχίας. Και μέσω αυτού θα εμφανιστεί και το σύμβολο του κύκλου με τις τρείς γρσμμές, γνωστό και ως σήμα της ειρήνης .
Ο σχεδιαστής
Ο Τζέραλντ Χόλτομ, απόφοιτος του “Royal College of Art”, αρνείται για προσωπικούς λόγους να κρατήσει όπλο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά συμβάλλει με οποιονδήποτε άλλο τρόπο μπορεί. Τον Νοέμβριο του 1958, στη φάρμα του στο Νόρφολκ της Ανατολικής Αγγλίας, αναλαμβάνει να δημιουργήσει ένα σύμβολο που θα χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του Κινήματος για τον Αφοπλισμό από τα Πυρηνικά. Ο ίδιος θα γράψει γι’ αυτή του την προσπάθεια σ’ ένα σημείωμα στον Χιου Μπροκ, διευθυντή του περιοδικού “Peace News”:
- “Ήμουν σε απελπισία. Σε βαθιά απελπισία. Σχεδίασα τον εαυτό μου σαν την εικόνα ενός ατόμου σε απόγνωση, με τις παλάμες τεντωμένες προς τα έξω και προς τα κάτω, σαν τον χωρικό του Γκόγια λίγο πριν το απόσπασμα. Μετέτρεψα το σχέδιο σε μια γραμμή και το κύκλωσα”.
Στην πραγματικότητα ο Χόλτομ χρησιμοποίησε μια από τις ειδικότητές του στον πόλεμο, δηλαδή την μετάφραση του συστήματος μετάδοσης σημάτων με σημαιάκια (Semaphore Alphabet). Έτσι κύκλωσε ένα γραμμικό συνδυασμό των γραμμάτων Ν (Nuclear) και D (Disarmament) από το συγκεκριμένο αλφάβητο. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως ο σχεδιαστής δεν ήταν απελπισμένος και πως κάπου στο μυαλό του δεν υπήρχε έντονα η εικόνα του μελλοθάνατου αγρότη που στέκεται με τα χέρια ψηλά περιμένοντας την εκτέλεσή του όπως στην “3η Μαΐου του 1808” του Γκόγια.
Το σήμα γίνεται ιδιαίτερα γνωστό το 1958 όταν ο Άλμπερτ Μπίγκελόου εφορμά με ένα μικρό βαρκάκι και με σημαία το CNDlogo σε θαλάσσια περιοχή κοντά στα Νησιά Μάρσαλ, όπου επρόκειτο να πραγματοποιηθεί πυρηνική δοκιμή. Επίσημα θα “εισαχθεί” στην Αμερική, και συγκεκριμένα στο αιώνια επαναστατικό Σικάγο, από τον Φίλιπ Άλτμπαχ, πρωτοετή φοιτητή στο εκεί πανεπιστήμιο. Αμέσως υιοθετείται από διάφορες ακτιβιστικές οργανώσεις, γίνεται σημαία των πασιφιστών και από CNDlogo μετονομάζεται σε “peace symbol”. Μερικοί συνηθίζουν ακόμη να το αποκαλούν και “σύμβολο Bertrand Russell”, εμπνεόμενοι από τον κορυφαίο Βρετανό φιλόσοφο και επιστημολόγο που έγινε μέλος του CND το 1958. Γίνεται έμβλημα των αντιπολεμικών συγκεντρώσεων για τον πόλεμο στο Βιετνάμ και σημαία για την γενιά του “Baby Boom”. Η δυναμική του είναι τέτοια, που απαγορεύεται η χρησιμοποίησή του από δικτατορικά και αποικιοκρατικά καθεστώτα. Άλλο πάλι υποστηρίζουν πως απεικονίζει τον ανάποδο σταυρό που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι ώστε να θανατώνουν τους χριστιανούς. Το αποκαλούν και “Nero’s Cross” (Σταυρό του Νέρωνα). Άλλοι πάλι (βλέπε Ελλάδα και δολοφονία Λαμπράκη) το θεώρησαν μέσο κομμουνιστικής προπαγάνδας. Πάντως ένα παρόμοιο σχέδιο χρησιμοποιήθηκε από μια επίλεκτη γερμανική ναζιστική μονάδα κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
… και τα μοντέλα
Στις 19 Μαΐου 2008 η Λίλι Κόουλ, μοντέλο και ηθοποιός, έγινε 20 χρονών. Γεννήθηκε 30 χρόνια μετά το σχεδιασμό του CNDlogo και σίγουρα δεν θα ήξερε την ιστορία του όταν πόζαρε φορώντας το σαν μενταγιόν για μια διαφήμιση του “Tiffany & Co”. Φτιαγμένο από πλατίνα και διαμάντια, στοιχίζει 2.250£, δηλαδή 3.162€. Ο Χόλτομ, που απεβίωσε το 1985 σε ηλικία 71 ετών, θα ένοιωθε σήμερα τεράστια έκπληξη ή αποτροπιασμό όταν θα έβλεπε σήμερα την Λίλι στο “Vogue”, το “Tutler”, και το “Vanity Fair”. Δεν είναι, φυσικά, μόνο το “Tiffany” που χρησιμοποιεί για εμπορικούς λόγους το σήμα. Οι τσάντες “Fendi” το έχουν λανσάρει αρκετά χρόνια πριν, κυκλοφορούν περιορισμένες εκδόσεις του νέου “σκαραβαίου” της “Volkswagen” με το σήμα να φιγουράρει στη λαμαρίνα του αυτοκινήτου, στα “Ed Hardy T-Shirts” (αγαπημένα μπλουζάκια της Μαντόνα) και σε μια καμπάνια του “Kenzo”.
Ακόμα το αμερικανικό κατάστημα επίπλων “Barney’s” γιόρτασε το φθινόπωρο του 2008 τα πενήντα χρόνια του σήματος με ένα φαντασμαγορικό “Peace and Love Holiday”. Δεν είναι η πρώτη φορά που η βιομηχανία της μόδας και του lifestyle χρησιμοποιεί σύμβολα και κινήματα προς όφελός της. Από το χίπικο “Καλοκαίρι της Αγάπης” και μετά, ονόματα όπως ο «Yves Saint Laurent” ο “Kenzo” και ο “Tom Ford” έχουν παρουσιάσει κατά καιρούς δουλειές που θυμίζουν περισσότερο Woodstock παρά high class society. Φέτος ο “Gucci” ετοιμάζει μια κολεξιόν με τίτλο «Happy Deluxe”, παροτρύνοντας τις κυρίες σε μια πιο ακτιβιστική γκαρνταρόμπα. Άλλωστε, χρόνια τώρα και με την σιωπηλή δεκτικότητα της Αριστεράς, η φωτογραφία του Τσε έχει γίνει από μπλούζα μέχρι βρακί και μπρελόκ. Στην περίπτωση του Αργεντινού επαναστάτη υπάρχει κάποιος τουλάχιστον που εισπράττει δικαιώματα…
Η πρώτη οργανωτική ομάδα του CND ήταν ρομαντικοί μποέμ τύποι. Το σήμα τους το ήθελαν όπως το κίνημά τους. Ελεύθερο. Δεν έβαλαν κάποιο copyright, δεν απέκτησαν πνευματικά δικαιώματα και έτσι καθένας μπορεί να το χρησιμοποιεί όπως και όποτε θέλει. Σωστό ή λάθος θα το κρίνει η ιστορία. Δεν λογάριασαν την ευελιξία του καπιταλισμού να οικειοποιείται και να προσαρμόζει οτιδήποτε ενδοσυστημικό μοιάζει να στρέφεται εναντίον του, ούτε ότι κάθε κίνημα πεθαίνει αφού πρώτα γίνει μόδα
“Η απλότητα είναι η δύναμή του”
Γιάννης Γούλιος: Διαφημιστής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της McCann Worldgroup Hellas
“Το σήμα της ειρήνης είναι πάρα πολύ απλό στο σχεδιασμό του και αυτή ακριβώς είναι η δύναμή του. Άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η σύνδεσή του με συγκεκριμένα κινήματα και γεγονότα εκείνης της εποχής. Έχουμε λοιπόν δύο μεγάλα ατού. Πρώτον, απλότητα που σημαίνει ότι είναι εύκολο ν’ αναπαραχθεί και να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικά γεγονότα και καταστάσεις. Και δεύτερον, το συγκεκριμένο σήμα συνδέθηκε με τα sixties και με όλα αυτά τα κοσμοϊστορικά πράγματα που συνέβησαν τότε και αυτό του έδωσε μια φόρτιση που το έκανε κάτι πολύ παραπάνω από απλή υπογραφή σε μια καμπάνια. Τα σήματα που έχουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά ξεφεύγουν από την κηδεμονία οποιουδήποτε δημιουργού ή ιδιοκτήτη και αποκτούν δική τους υπόσταση. Νομίζω πως ο δημιουργός του θα χαιρόταν αν έβλεπε ότι σήμερα το έργο του έχει μια δυναμική μεγαλύτερη από μια απλή υπογραφή. Δεν πιστεύω ότι προκαλούνται διαφορετικοί συνειρμοί αν το δούμε σε ένα κόσμημα, σε ένα αυτοκίνητο ή σε μια διαφήμιση. Η δύναμή του επιδρά και ίσως ξεπερνά το γεγονός ότι το “εκμεταλλεύονται” σε χώρους μη συμβατούς με την αρχική του ιδιότητα. Βέβαια, πάντα παίζει μεγάλο ρόλο το περιβάλλον. Εγώ δεν θα το χρησιμοποιούσα σε χώρους που ακυρώνουν τις αξίες του. Όταν το κάνεις αυτό, στην ουσία είναι σαν να το πετάς στα σκουπίδια”.
Του Σταύρου Διοσκουρίδη από τον “ταχυδρόμο”, τεύχος Νο 445, εβδομαδιαίο περιοδικό ένθετο στα ΝΕΑ του Σαββάτου, 6 Σεπτεμβρίου 2008.
