Πορτοφόλι, κλειδιά, κινητό. Τα τρία μικροαντικείμενα που συνοδεύουν την καθημερινότητα του Νεοέλληνα εντός και εκτός σπιτιού. Κινητό με καθολική αποδοχή και χρηστική αξία, κινητό που “ξεκλειδώνει” την ανθρώπινη επικοινωνία, κινητό που χαρίζει στον κάτοχό του στυλ και στάτους. Γι’ αυτό και είναι πιο απαραίτητο απ’ ότι τα άλλα δύο …
Η ιστορία της κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα είναι μια ιστορία μεγάλων επιτυχιών και ελάχιστων απογοητεύσεων. Στην Ελλάδα πέτυχε γιατί εκπλήρωσε πραγματικές ανάγκες. Ανάγκες συναισθηματικές, κοινωνικές, καθημερινές. Κατήργησε τους χωρικούς περιορισμούς, άμβλυνε τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, προσφέροντας παράλληλα στους Έλληνες προσωπικό χώρο, αλλά και ένα σύμβολο στάτους.
Το κινητό, σε αντίθεση με το σταθερό που μοιραζόταν όλη η οικογένεια, έγινε το προσωπικό τηλέφωνο, αυτό που κάποιος μοιράζεται μόνο με τον εαυτό του, χαρίζοντάς του παράλληλα και λίγους πόντους «ύψος». Μόνο τυχαίο δεν είναι ότι σήμερα στο «παιχνίδι» έχουν αναμειχθεί γνωστοί σχεδιαστές που αφήνουν για λίγο τα μεταξωτά και τη μουσελίνα και σχεδιάζουν συσκευές. Αν τα αντικείμενα «μιλάνε» για τους κατόχους τους, τότε το κινητό το κάνει με στεντόρεια τη φωνή. Για τον λόγο αυτό έγινε γρήγορα η προέκταση των χεριών και των αυτιών του Νεοέλληνα.
Σημαντικός, αλλά σε δεύτερη μοίρα, ο εργαλειακός του χαρακτήρας. Οχι ότι δεν υπάρχουν εκείνοι που κυριολεκτικά εργάζονται μέσω αυτού, είτε πρόκειται για blackberry είτε για smartphone. Οι περισσότεροι, εντούτοις, αξιοποιούν το κινητό για να επικοινωνήσουν. Το «χεράκι» τους, πάντως, το έβαλαν και οι εταιρείες. Δαπάνησαν τεράστια ποσά για διαφήμιση, ταύτισαν τις υπηρεσίες τους με ό,τι πιο μοντέρνο κυκλοφορούσε μουσικά, επιστράτευσαν μεγάλους καλλιτέχνες για εντυπωσιακά promotions. Αποτέλεσμα; Η διείσδυση έχει ξεπεράσει το 100% του πληθυσμού.
Ένα για τον καθένα
Αναλυτικά, σύμφωνα με μελέτη της ICAP το 2006 ο αριθμός συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας διαμορφώθηκε στα 14,1 εκατομμύρια, από 12,4 εκατομμύρια το 2005, ενώ με βάση τις ανακοινώσεις των παρόχων, το 2007 οι συνδέσεις είχαν πλησιάσει τα 16 εκατομμύρια. Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι όλοι οι Έλληνες έχουν κινητό. Πρόσφατη έρευνα της VPRC έδειξε ότι στις ηλικίες 15-56 κινητό διαθέτει το 85%. Χονδρικά, πάντως, σε κάθε Έλληνα αντιστοιχούσε το 2006 μιάμιση σύνδεση. Από αυτές, το 70% περίπου ήταν συνδέσεις με κάρτα, ενώ τα συμβόλαια αποσπούσαν το 30%. Και όλα αυτά μέσα σε μόλις 16 χρόνια, από το 1992 που εκχωρήθηκαν οι πρώτες άδειες μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με την ICAP, ο μέσος όρος εσόδων που έχουν οι πάροχοι κινητής τηλεφωνίας ανά πελάτη κυμαίνεται γύρω από την περιοχή των 25 ευρώ το μήνα, ενώ μόνο το περασμένο έτος διατέθηκαν 3,3 εκατομμύρια συσκευές, σύμφωνα με την GFK Market Analysis. «Η ανάπτυξη της κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα είναι όντως θεαματική», σημειώνει σχετικά η Μαριλένα Φατσέα, διευθύντρια Εταιρικών Σχέσεων της Cosmote. «Σε μεγάλο βαθμό έχει να κάνει με την ιδιοσυγκρασία μας. Είμαστε επικοινωνιακοί! Κινούμαστε, εκφραζόμαστε, μιλάμε! Βγαίνουμε έξω συχνά και θέλουμε να συνεχίσουμε να μπορούμε να επικοινωνούμε εν κινήσει. Η κινητή τηλεφωνία ήρθε και απάντησε σε αυτή μας την πλευρά» προσθέτει.
Ποιος είναι όμως σήμερα ο επόμενος μεγάλος στόχος για τις εταιρείες; «Η κινητή εξελίσσεται διαρκώς. Με τις υπηρεσίες φωνής να εξακολουθούν να είναι αυτές που χρησιμοποιούνται περισσότερο, ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται πλέον και στη νέα γενιά των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας. Μπορεί η Ελλάδα να είναι μικρή χώρα, αλλά στον τομέα της κινητής έχει να επιδείξει πολλές τεχνολογικές πρωτιές. Ο ανταγωνισμός για την καρδιά του πελάτη είναι μεγάλος. Ανανεώνουμε λοιπόν τις υπηρεσίες και τα προϊόντα μας ώστε να είναι τεχνολογικά προηγμένα και υψηλής ποιότητας. Τέτοια όμως που να "κουμπώνουν" με πραγματικές ανάγκες των καταναλωτών», απαντά η Μ. Φατσέα.
Το μήνυμα του μέσου
Οι άνθρωποι της επικοινωνίας το χαρακτηρίζουν προέκταση των χεριών μας. Οι ψυχολόγοι κάνουν λόγο για την εξάρτηση που προκαλεί στον κάτοχό του. Η βιομηχανία της μόδας το αξιοποίησε ως fashion item. Πώς βλέπει άραγε το κινητό ένας διανοούμενος; Ο Γιώργος Κατηφόρης γεννήθηκε το 1935. Δίδαξε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, αργότερα βρέθηκε στη Βραζιλία, τη δεκαετία του ’80 ήταν σύμβουλος του Ανδρέα Παπανδρέου, ύστερα Ευρωβουλευτής και τα τελευταία χρόνια συγγραφέας. Σήμερα είναι 72 χρονών και ένας άνθρωπος που τα πάει καλά με την τεχνολογία. «Χωρίς να έχουμε πάντα επίγνωση του πράγματος, κουβαλάμε πάνω μας ένα απίστευτο τεχνολογικό θαύμα. Μπορούμε να βγάλουμε από την τσέπη μας ένα κουτάκι που χωράει μέσα στην παλάμη μας και να μιλήσουμε με κάποιον στην Κίνα. Χωρίς καν να χρειάζεται να περιμένουμε τηλεφωνητές για να μας συνδέσουν. Επικοινωνία με την ταχύτητα της σκέψης».
Υπάρχουν και άλλες ενδιαφέρουσες διαστάσεις: «Ανώτερο ή όχι, το ανθρώπινο ον έχει δείξει πως αξιώνει να του σέβονται μερικές ηθικές αρχές. Υπάρχει μια βασική ηθική στην επικοινωνία: δεν θέλεις να σου λένε ψέματα. Το κινητό έχει στο ενεργητικό του ένα μεγάλο θρίαμβο στη συμβολή του για τη διατράνωση αυτής της ηθικής.
Πριν από μερικά χρόνια, στην Ισπανία έγινε ένα μεγάλο σαμποτάζ στα τρένα, σκοτώθηκαν εκατοντάδες άνθρωποι. Η Ισπανία βρισκόταν σε προεκλογική περίοδο, μέρες τη χώριζαν από την κάλπη. Η συντηρητική κυβέρνηση Αθνάρ διέδωσε, για ψηφοθηρικούς λόγους, ότι το σαμποτάζ το έκαναν Βάσκοι εθνικιστές. Βγήκε όμως και το διεκδίκησε μια ισλαμική τρομοκρατική οργάνωση. Θα έφθανε εγκαίρως η πληροφορία στους ψηφοφόρους από τα μέσα της μαζικής ενημέρωσης για να μην επηρεασθούν από μια ψευδή προπαγάνδα; Δύσκολο, τα μέσα -ιδίως σε τέτοιες στιγμές- ελέγχονται. Ιδού όμως ο από μηχανής θεός: το κινητό. Οι χρήστες, νέοι κυρίως, άρχισαν να τηλεφωνούν ο ένας στον άλλο. Το νέο διαδόθηκε αστραπιαία, η κυβερνητική προπαγάνδα γελοιοποιήθηκε, ο Αθνάρ έχασε τις εκλογές.
Λιγότερο γνωστός, αλλά πολύ πιο τραγικός είναι ο ρόλος που έπαιξε το κινητό κατά την καταστροφή των Δίδυμων Πύργων. Οι χιλιάδες άνθρωποι που αποκλείσθηκαν μέσα στους πύργους ήξεραν ότι σε λίγο θα πέθαιναν. Ένιωσαν την τόσο ανθρώπινη ανάγκη να πουν δυο τελευταία λόγια στους δικούς τους. Τα σταθερά τηλέφωνα είχαν κοπεί, μπήκαν σε ενέργεια τα κινητά, ενορχήστρωσαν τον πολυπρόσωπο θρήνο εκείνης της μέρας».
Ποιο θα (θέλατε να) είναι το επόμενο βήμα στην εξέλιξη της κινητής; τον ρωτάμε. «Κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Ας αφήσουμε λίγο τη φαντασία μας να καλπάσει. Μπορούμε να φανταστούμε τη θαυμαστή συσκευή να συμπληρώνεται με έναν παγκόσμιο ηλεκτρονικό διερμηνέα. Μιλάς ελληνικά, σε ακούει ο ανταποκριτής σου στα αραβικά. Σου μιλούν ισπανικά, ακούς ελληνικά. Μπορούμε να φανταστούμε το κινητό δίχως πληκτρολόγιο. Του λες έναν αριθμό, γιατί όχι κι ένα όνομα, κι εκείνο κάνει μόνο του τη σύνδεση. Μπορούμε να φανταστούμε το κινητό μας να μικραίνει, να γίνεται ένα κουτάκι σπίρτα, ένα κουμπί που φοράμε στο πέτο μας, τελικά ένα μικρό τσιπ που με μιαν ανώδυνη εγχείρηση μας το "φυτεύουν" στο κρανίο. Ποια γλώσσα θα χρησιμοποιεί το τσιπ; Θα περιμένει να του μιλήσεις μέσα σου ελληνικά, να σκεφθείς ελληνικά για να μπορέσει να μεταφράσει ότι του λες σε ηλεκτρομαγνητικά κύματα; Η μήπως θα έχει την ικανότητα να διεισδύει στη βαθύτερη διαδικασία της σκέψης, θα καταλαβαίνει χωρίς ο χρήστης να χρειάζεται να του διατυπώσει τις σκέψεις του;
Πρόκειται για ζητήματα που αφορούν τον ορισμό του ανθρώπου. Το ον που μιλάει μια γλώσσα είναι οπωσδήποτε άνθρωπος. Το ον που δεν χρησιμοποιεί τη γλώσσα αλλά την "καθαρή" σκέψη για να επικοινωνήσει, εξακολουθεί να είναι άνθρωπος ή μήπως έχει αρχίσει να εξελίσσεται σε ανώτερο είδος;», καταλήγει ο Γ. Κατηφόρης, υπενθυμίζοντας ότι η τεχνολογία επαναπροσδιορίζει την έννοια του ανθρώπου.
Κίνδυνοι και προφυλάξεις
Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι φωνές από ολόκληρο τον κόσμο που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τους κινδύνους που ελλοχεύουν στη χρήση του κινητού. Για όλα αυτά, το Reportage απευθύνθηκε στην καθ’ ύλην αρμόδια.
Η Kωνσταντίνα Νικήτα είναι γιατρός και καθηγήτρια στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών. Της ζητήσαμε να τοποθετηθεί σχετικά, με βάση τις τελευταίες επιστημονικές ανακοινώσεις, αλλά και το ερευνητικό της αισθητήριο. Η κ. Νικήτα υποστηρίζει γενικά ότι δεν υπάρχουν ατράνταχτες αποδείξεις για επιπτώσεις από τη χρήση -απλά ενδείξεις-, ωστόσο καλό είναι να προσέχουμε.
Όπως μας λέει σε ένα πρώτο επίπεδο, «σύμφωνα με τη γενικά παραδεκτή άποψη για την αλληλεπίδραση των υψίσυχνων ηλεκτρομαγνητικών πεδίων (όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στις ασύρματες επικοινωνίες) με τον άνθρωπο, η παρουσία του ηλεκτρικού πεδίου προκαλεί τοπική αύξηση της θερμοκρασίας. Τα φαινόμενα που σχετίζονται με αυτό τον μηχανισμό αλληλεπίδρασης ονομάζονται θερμικά. Η αύξηση της θερμοκρασίας ποσοτικοποιείται με τον Ρυθμό Ειδικής Απορρόφησης, το γνωστό δείκτη SAR που αναγράφεται στα εγχειρίδια των κινητών τηλεφώνων. Σημειωτέον, τα τηλέφωνα 3G χρησιμοποιούν διαφορετική διαμόρφωση του σήματος, η οποία περιέχει και χαμηλές συχνότητες, συγκρίσιμες με αυτές των εγκεφαλικών μας σημάτων -και γι’ αυτό υπάρχουν εντονότερες ανησυχίες για τις πιθανές επιπτώσεις τους στην υγεία.
Εκτός όμως από τα θερμικής φύσεως φαινόμενα, όλο και περισσότερο γίνεται λόγος και για τα μη θερμικά αποτελέσματα: Οι περισσότερες πειραματικές μελέτες μη θερμικών αποτελεσμάτων αφορούν σε επιδράσεις στην εγκεφαλική λειτουργία και αναφέρουν αύξηση της διαπερατότητας της κυτταρικής μεμβράνης σε ιόντα ασβεστίου, μεταβολές στο Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, στον ύπνο και τη γνωσιακή λειτουργία, καθώς και στην ικανότητα συγκέντρωσης.
Επιπλέον, πρόσφατες μελέτες αναφέρουν διάνοιξη του αιματοεγκεφαλικού φραγμού σε μεγαλομοριακές ουσίες, φαινόμενο που συσχετίζεται με νόσους όπως του Αλτσχάιμερ». Στη συνέχεια, η καθηγήτρια μας ενημερώνει για μία διεθνή επιδημιολογική έρευνα που ξεκίνησε το 2000. Πιο συγκεκριμένα, το φθινόπωρο του 2000, ξεκίνησε η Interphone study με τη συμμετοχή 13 χωρών και με σκοπό τη διερεύνηση πιθανής συσχέτισης μεταξύ της μακροχρόνιας χρήσης των κινητών τηλεφώνων και της εμφάνισης όγκων του εγκεφάλου.
«Τα περισσότερα αποτελέσματα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ουσιαστικός κίνδυνος κατά την πρώτη δεκαετία χρήσης του κινητού τηλεφώνου, αλλά παρατηρείται αύξηση του κινδύνου έπειτα από υπερδεκαετή χρήση του κινητού τηλεφώνου». Και αν αυτά ισχύουν γενικά, η ευρύτατη χρήση των κινητών από παιδιά και εφήβους τα τελευταία χρόνια, πυροδότησε πληθώρα μελετών για τη διερεύνηση της ευαισθησίας σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που ενδέχεται να χαρακτηρίζει τον παιδικό οργανισμό σε σχέση με αυτό του ενήλικα.
«Το παιδικό κεφάλι είναι μικρότερο και παρουσιάζει ανατομικές διαφορές, όπως λεπτότερο κρανίο, ελαστικότερο λοβό αυτιού, σε σχέση με το κεφάλι των ενηλίκων. Αυτές οι διαφορές μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερες τιμές SAR στα παιδιά, όπως έχει αποδειχτεί και από μελέτες του ΕΜΠ. Αυτό, σε συνδυασμό με το αναπτυσσόμενο νευρικό σύστημά τους, αλλά και την αναμενόμενη πλέον μακροπρόθεσμη χρήση κινητού τηλεφώνου κατά τη διάρκεια της ζωής τους, δημιουργούν αυξημένη ανησυχία για τις επιπτώσεις της χρήσης κινητού τηλεφώνου απο παιδιά».
Με βάση τα παραπάνω, επιτροπές εμπειρογνωμόνων συμβουλεύουν ότι τα παιδιά πρέπει να αποθαρρύνονται από τη χρήση. «Ωστόσο, ότι η εισήγηση είναι καθαρά προληπτική, μια και δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ότι η χρήση των κινητών τηλεφώνων μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του εγκεφάλου ή άλλα επιβλαβή αποτελέσματα», συμπληρώνει. Τι μας προτείνει η ίδια προκειμένου να ελαχιστοποιήσουμε τους πιθανούς κινδύνους; Να επιλέγουμε συσκευές με όσο το δυνατόν χαμηλότερες τιμές SAR. Να μιλάμε όσο γίνεται λιγότερο. Να μην το χρησιμοποιούμε μέσα στο αυτοκίνητο ή σε χώρους όπου το σήμα δεν είναι ισχυρό. Να το κρατάμε 1 εκατοστό μακριά από το αυτί μας, καθώς έτσι η απορρόφηση ακτινοβολίας μειώνεται κατά 50%. Να χρησιμοποιούμε hands free ή Bluetooth, γιατί έτσι η απορρόφηση της ακτινοβολίας μειώνεται κατά δεκάδες φορές».
Αριθμοί
- 130%
ΟΙ «ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ»: Οι συνδέσεις κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα είναι περισσότερες από τους κατοίκους. Οι 14,1 εκατ. συνδέσεις για 11 εκατ. κατοίκους αντιστοιχούν σε διείσδυση 130%, κορυφαία πανευρωπαϊκή επίδοση.
- 70%
ΟΙ «ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ»: Περίπου το 70% των συνδέσεων είναι με κάρτα. Οι Ελληνες δεν θέλουν ούτε να παίρνουν ούτε να δίνουν λογαριασμό, όπως έλεγε και ο Βλάσης Μπονάτσος στη διαφήμιση της πρώτης καρτοκινητής.
- 300
Η «ΤΑΜΠΑΚΙΕΡΑ»: Η μέση ετήσια δαπάνη για υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας ανέρχεται σε 300 ευρώ ανά πελάτη, 25 ευρώ το μήνα δηλαδή. Δεν υπολογίζεται το κόστος για την αγορά συσκευής.
ΑΥΤΟ-ΚΙΝΗΤΟ
- Το κινητό και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αποτελούν δύο από τις κυριότερες αιτίες ατυχημάτων στους δρόμους. Βάσει του Κ.Ο.Κ., η χρήση κινητού κατά τη διάρκεια της οδήγησης επιφέρει πρόστιμο 100 ευρώ, αφαίρεση της άδειας κυκλοφορίας για 30 ημέρες και 3 βαθμούς στο point system. Η συνομιλία στο αυτοκίνητο επιτρέπεται μόνο με τη χρήση ασύρματης διασύνδεσης (bluetooth). Προς γνώση και συμμόρφωση...
- Αν κοιτάτε τη συσκευή σας διαρκώς και ελέγχετε αν έχει σήμα, αναπάντητες κλήσεις ή νέα μηνύματα. Αν δεν το κλείνετε ποτέ. παντού. Κοντολογίς, αν το έχετε αναγάγει σε πύλη με τον έξω κόσμο, τότε ίσως να πάσχετε από μια μορφή τεχνολογικής εξάρτησης. Αυτό υποστηρίζουν πολλοί ψυχολόγοι, που παρατηρούν καθημερινούς ανθρώπους να έχουν μετατρέψει τη συσκευή τους από απλό μέσο επικοινωνίας σε μέσο χαράς και ευφορίας.
Ροζ κινητά
- Η τρίτη γενιά (3G) κινητής τηλεφωνίας και οι προηγμένες τεχνολογικές πλατφόρμες (όπως το Vodafone live), έδωσαν τη δυνατότητα στους χρήστες να έχουν πρόσβαση σε ποικίλο περιεχόμενο και εξελιγμένες υπηρεσίες ενημέρωσης και διασκέδασης -από το να «κατεβάσουν» παιχνίδια και μουσική μέχρι να διαβάσουν την εφημερίδα τους στην οθόνη ή να πλοηγηθούν στο internet. Σύμφωνα με τους παρόχους, το αισθησιακό περιεχόμενο, τα ζώδια και η μουσική κερδίζουν κατά κράτος τη μάχη από τις ενημερωτικές υπηρεσίες, οι οποίες παραμένουν στα αζήτητα.
Κινητή διαφήμιση
- 2002: €68 εκατ.
- 2003: €73 εκατ.
- 2004: €95 εκατ.
- 2005: €106 εκατ.
- 2006: €110 εκατ.
Οι δαπάνες των τεσσάρων εταιρειών κινητής τηλεφωνίας (Cosmote, Q-Telecom, Vodafone, Wind) για διαφήμιση την τελευταία πενταετία. Ο κλάδος της κινητής τηλεφωνίας βρίσκεται στην πρώτη θέση της σχετικής κατάταξης, συνεισφέροντας στα ελληνικά ΜΜΕ περίπου το 6% της ετήσιας συνολικής διαφημιστικής δαπάνης.
Πηγή: Media Services
Κινητές πρωτιές
- Ελλάδα: 16 - 143%
- Σουηδία: 9,9 - 107%
- Βρετανία: 63,2 - 105%
- Ιταλία: 63,8 - 103%
- Φινλανδία: 5,3 - 100%
- Ισπανία: 43,3 - 99%
- Γερμανία: 80,7 - 98%
- Ελβετία: 7,2 - 98%
- Δανία: 5,7 - 98%
- Γαλλία: 47,7 - 75%
Οι δέκα πρώτες ευρωπαϊκές χώρες σε εκατομμύρια συνδέσεις κινητής τηλεφωνίας το 2007. Σε παρένθεση το ποσοστό επί του πληθυσμού. Στη λίστα δεν περιλαμβάνεται η Ρωσία.
Πηγή: EITO, ICAP
Αναπάντητες κλήσεις
«Παίρνω μες στο βράδυ,
στο σκοτάδι, μα κανένα αγάπης σημάδι.
Ξαναπαίρνω στο όνειρό μου,
μα σιωπή μόνο στο κινητό μου.
Ποιος ν’ ακούσει, τι τον νοιάζει,
αν εμένα η καρδιά ξεπαγιάζει
παίρνω φίλους, παίρνω εσένα
αναπάντητες κλήσεις παντού.
Πέφτει η νύχτα και φώτα η πόλη ανάβει
τη μοναξιά της κανένας να μην καταλάβει
νιώθω πως θέλω απόψε κομμάτια να ενώσω
φωνή πουθενά και μόνη αισθάνομαι τόσο».
