Εκκαθαρίσεις με οδηγό το Κόκκινο Βιβλιαράκι

Ο στρατός των νεαρών με τα κόκκινα περιβραχιόνια, που είχε ορκιστεί να εξοντώσει τους εχθρούς του Μεγάλου Τιμονιέρη.
Τον Αύγουστο του 1966, οι ερυθροφρουροί πήραν το βάπτισμα του πυρός σε μια τεράστια συγκέντρωση στη πλατεία Τιεναμέν. Ήταν το 1968 όμως η χρονιά που χύθηκε το περισσότερο αίμα, με δράστες στρατιωτικούς, ενόπλους πολιτοφύλακες και ανθρώπους του μηχανισμού ...

Στις αρχές της άνοιξης του 1966, ο Μάο κάλεσε στο γραφείο του τον αρχηγό της πολιτικής αστυνομίας Κανγκ Σενγκ. Μιλώντας με αλληγορική γλώσσα, όπως έκανε συχνά, αναφέρθηκε στον πίθηκο, ένα από τα γνωστότερα σύμβολα της κινεζικής μυθολογίας, που καταφέρνει με διάφορα μαγικά κόλπα να νικήσει όλους τους εχθρούς του.

«Πρέπει να ανατρέψουμε τον βασιλιά της κόλασης και να απελευθερώσουμε τους μικρούς διαβόλους», είπε ο Μάο. «Χρειαζόμαστε κι άλλους πιθήκους για να αλώσουμε το παλάτι». Ο Κανγκ έπιασε αμέσως το υπονοούμενο: ο Μάο είχε μόλις κηρύξει την Πολιτιστική Επανάσταση εναντίον της ίδιας της κυβέρνησής του και της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος. Όπως γράφει ο Αμερικανός δημοσιογράφος Χάρισον Σάλσμπερι στο βιβλίο του «Οι νέοι αυτοκράτορες», από εκείνη τη σκοτεινή και μυστικιστική συνομιλία γεννήθηκαν οι ερυθροφρουροί. Πήραν το όνομά τους από ένα κόκκινο περιβραχιόνιο που φορούσαν στο μπράτσο. Και ορκίζονταν να υπερασπιστούν τον πρόεδρο Μάο μέχρι θανάτου, εξοντώνοντας τους εχθρούς του, όποιοι κι αν ήταν, όπου κι αν ήταν. Εφοδιάστηκαν με ονόματα, τόπους, στρατηγικές και φυσικά με το Κόκκινο Βιβλιαράκι, το μόνο βιβλίο που είχαν πραγματικά ανάγκη. Και ξεχύθηκαν στην επίθεση.

Η Πολιτιστική Επανάσταση διήρκεσε δέκα χρόνια. Σύμφωνα με ένα εσωτερικό έγγραφο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος που χρονολογείται στο 1984, ο συνολικός αριθμός των μη φυσιολογικών θανάτων στη διάρκεια αυτής της περιόδου ανέρχεται σε 1,72 εκατομμύρια. Να ήταν άραγε αυτός ο υψηλός αριθμός αποτέλεσμα του υπερβάλλοντος ζήλου των νεαρών, πωρωμένων ερυθροφρουρών; Δύσκολο να το πιστέψουμε, δεδομένου ότι η πιο φονική περίοδος δεν ήταν το 1966, όταν ξεκίνησε η επίθεση εναντίον μιας παράλυτης πολιτικής εξουσίας. Ούτε το 1967, όταν ξέσπασε εμφύλιος μεταξύ των ερυθροφρουρών. Το περισσότερο αίμα χύθηκε στο διάστημα από τα τέλη του 1967 ώς το 1969, όταν η πολιτικοστρατιωτική εξουσία είχε πάρει στα χέρια της την κατάσταση. Τότε έγιναν οι περισσότερες σφαγές.

Και οι δράστες, σύμφωνα πάντα με επίσημα έγγραφα, ήταν στρατιωτικοί, ένοπλοι πολιτοφύλακες και άνθρωποι του μηχανισμού.

Προϊόν της Πολιτιστικής Επανάστασης ήταν το κίνημα των μεταρρυθμίσεων που ξεκίνησαν το 1978. Οι μεταρρυθμίσεις εκείνες μεταμόρφωσαν την οικονομική πραγματικότητα, αλλά δεν άγγιξαν το πολιτικό σύστημα. Ο ξεσηκωμός των φοιτητών υπέρ της δημοκρατίας, το 1989, πνίγηκε στο αίμα.

Ο Μάο συνεχίζει να κυβερνά την Κίνα.

Συνθήματα της εποχής του ακούστηκαν ξανά στις αντιδυτικές διαδηλώσεις που συγκλόνισαν το περασμένο Σαββατοκύριακο πολλές κινεζικές πόλεις. “Οι αντιδραστικοί είναι χάρτινες τίγρεις”, φώναζαν οι διαδηλωτές, που δεν ήταν ερυθροφρουροί του 21ου αιώνα, αλλά παιδιά της νέας κινεζικής αστικής τάξης.

«Μάο, ο μεγαλύτερος δολοφόνος του αιώνα»

• «Το 1968, όταν στον υπόλοιπο κόσμο γίνονταν διαδηλώσεις, η Πολιτιστική Επανάσταση ήταν στο απόγειό της. Η λέξη που θα μπορούσε να περιγράψει την κατάσταση είναι “χάος”, αν και ο Μάο μιλούσε για εμφύλιο πόλεμο. Εγώ ήμουν στο Πρώτο Γυμνάσιο της Σαγκάης. Δεν χρησιμοποιούσαμε πολυβόλα για τα ξεκαθαρίσματα λογαριασμών, η Σαγκάη δεν ήταν τόσο σημαντική όσο το Σιτσουάν ή άλλες επαρχίες. Χρησιμοποιούσαμε όμως ό,τι μπορούσαμε να βρούμε, μαχαίρια, καμάκια. Πόσοι σκοτώθηκαν το 1968 από την ένοπλη πάλη; Κάπου 230.000 άνθρωποι. Σε σύγκριση με τα σχεδόν δύο εκατομμύρια των νεκρών από την Πολιτιστική Επανάσταση, είναι λίγοι. Οι περισσότεροι έχασαν τη ζωή τους για πολιτικούς λόγους».
  

Αυτά λέει στα «ΝΕΑ» ένας από τους πλέον ειδικούς στον κόσμο γύρω από την Πολιτιστική Επανάσταση, ο Κινέζος ιστορικός και πρώην ερυθροφρουρός Σονγκ Γιονγκί, που διδάσκει σήμερα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.

• «Το «χάος» είναι η μία λέξη με την οποία θα μπορούσε κανείς να προσεγγίσει το «κινεζικό ΄68». Η άλλη λέξη είναι η αφύπνιση. «Ένα μέρος των ερυθροφρουρών άρχισε να καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με την επανάσταση. Άρχισαν λοιπόν να αναζητούν άλλους τρόπους να καταλάβουν τα αίτια του χάους. Ένας από τους τρόπους αυτούς ήταν η υπόγεια ανάγνωση. Φτιάχναμε ομάδες και διαβάζαμε παράνομα. Εγώ τότε επηρεάστηκα από δύο βιβλία. Το ένα ήταν η Άνοδος και η Πτώση του Γ΄ Ράιχ, του Ουίλιαμ Λόρενς Σίρερ. Το άλλο ήταν ένα βιβλίο του Μίλοβαν Τζίλας, η Νέα Τάξη,Μια Ανάλυση του Κομμουνιστικού Συστήματος. Καθώς απαγορευόταν η ανάγνωση, διαβάζαμε τα βιβλία μέσα σε μια νύχτα. Τότε καταλάβαμε δύο πράγματα. Πρώτον, πως ο μαοϊσμός δεν είχε σχέση με τον μαρξισμό. Δεύτερον, πως ούτε ο ένας ούτε ο άλλος μπορούσαν να απαντήσουν στα προβλήματα».
  

Βλέπατε όμως και το χάος γύρω σας.

• Φυσικά. Μιλάμε για μια ολόκληρη χώρα σε εμφύλιο πόλεμο. Πολύ αίμα.
  

Ήσασταν ακόμη μειοψηφία εσείς που αμφιβάλλατε;

• Ναι, αλλά σιγά σιγά η αμφισβήτηση φούντωνε. Και τότε ο Μάο αποφάσισε να στείλει τους ερυθροφρουρούς στην ύπαιθρο για «επανεκπαίδευση». Αλλά αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι φοιτητές να γνωρίσουν την κατάσταση και να καταλάβουν ότι η επανάσταση δεν ήταν αυτό που νόμιζαν.
  

Μαθαίνατε τι γινόταν στον υπόλοιπο κόσμο; Ξέρατε για τον πόλεμο στο Βιετνάμ;

• Όλες οι ειδήσεις περνούσαν από το φίλτρο της κυβέρνησης και δημοσιεύονταν στη «Λαϊκή Ημερησία». Είναι αλήθεια ότι για τον Μάη μαθαίναμε αρκετά. Η εφημερίδα έγραφε για τις διαδηλώσεις, αποδίδοντάς τις στο γεγονός ότι οι Γάλλοι φοιτητές διάβαζαν Μάο! Η κάλυψη ήταν πολύ θετική, η εξέγερση αντιμετωπιζόταν ως δικαίωση της Κίνας. Εμείς όμως είχαμε ήδη μεγάλες αμφιβολίες για την Πολιτιστική Επανάσταση και διαβάζαμε όλες αυτές τις ειδήσεις με μεγάλη καχυποψία. Εγώ αμφέβαλλα γι΄ αυτά που διάβαζα, ότι δηλαδή υπήρχε ένοπλη πάλη σε όλο τον κόσμο. Αμφέβαλλα, και ήμουν ένας απλός ερυθροφρουρός, μόλις 18 ετών!
  

Πώς σας συνέλαβαν;

• Ήμασταν πέντε στην ομάδα. Συνελήφθη ο ένας, κάποιος τον κατέδωσε, και μετά πιάσανε κι εμάς. Έμεινα στη φυλακή από το 1970 ώς το 1976. Δηλαδή τι φυλακή, απόλυτη απομόνωση σε μια σπηλιά, δεν έβλεπα άνθρωπο. Μια φορά την ημέρα, το πρωί, με ανέβαζαν στην τουαλέτα. Θα μπορούσε βέβαια να είναι και χειρότερα. Ένα αρνητικό σου σχόλιο για την επανάσταση ήταν αρκετό για να σε εκτελέσουν. Και για μένα είχαν καταγράψει, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 236 αρνητικά σχόλια! Οπότε ήμουν τυχερός που τη γλίτωσα.
  

Καλά, πώς μέτρησαν τα σχόλιά σας;

• Α, ήταν εύκολο. Όλο και κάποιοι σε κατέδιδαν, από τους συναδέλφους σου, από τους συμφοιτητές σου, από τους φίλους σου, από τον στενό σου κύκλο. Στην πραγματικότητα, αυτά τα 236 σχόλια δεν ήταν παραπάνω από 30 με 40 προτάσεις. Αλλά σ΄ αυτές τις περιπτώσεις, ξέρετε, πάντοτε υπερβάλλουν.

Κι όταν σας απελευθέρωσαν, αποφασίσατε να μελετήσετε την Πολιτιστική Επανάσταση και να δημιουργήσετε μια βάση δεδομένων ώστε να πληροφορηθεί την αλήθεια και ο υπόλοιπος πλανήτης. Από την έρευνα που κάνατε,τι ήταν αυτό που σας εξέπληξε περισσότερο;

• Όσο μελετούσα τόσο καταλάβαινα ότι η λεγόμενη Πολιτιστική Επανάσταση ήταν μια ολοκληρωτική ανθρωπιστική καταστροφή.

Το συμπέρασμά σας ύστερα απ΄ όλα αυτά ποιο είναι; Ανάμεσα στον Μάο, τον Στάλιν και τον Χίτλερ, ποιος ήταν ο μεγαλύτερος δολοφόνος του αιώνα;

• Ο Μάο, χωρίς καμιά αμφιβολία. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι νεκροί στη διάρκεια της διακυβέρνησής του ήταν 80 εκατομμύρια. Οι μισοί ήταν εξαιτίας του Μεγάλου Άλματος Προς τα Εμπρός.
  

Στη Δύση εξακολουθεί να υπάρχει ένας μύθος για τον Μάο. Στην Ελλάδα, ένας νέος πολιτικός δήλωσε πρόσφατα ότι η σκέψη του Μάο είναι διαχρονικότερη από εκείνη του Μαρξ ή του Λένιν. Τι θα του απαντούσατε;

• Ότι αυτές οι απόψεις είναι αποτέλεσμα άγνοιας. Και στην Κίνα εξακολουθεί να υπάρχει μια λατρεία του Μάο, ευτυχώς από μια μικρή μειοψηφία. Εκεί όμως δεν μπορεί να διαβάσει ο κόσμος ό,τι θέλει. Τα βιβλία μου, για παράδειγμα, απαγορεύεται να κυκλοφορούν στην πατρίδα μου. Η Δύση δεν έχει δικαιολογία. Εκτός, ίσως, από το ότι στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ο δυτικός κόσμος αποκάλυψε τα εγκλήματα που είχαν γίνει επί Στάλιν, ενώ με την Κίνα δεν έγινε κάτι τέτοιο.
  

«Εκεί, ο χρόνος μετριέται σε δεκαετίες»

Ήταν αναπόφευκτο για σας να εγκαταλείψετε την Κίνα μετά τα γεγονότα του 1989; Είπατε πως δεν πάει άλλο; Χάσατε κάθε ελπίδα;

• Όχι, δεν είναι αλήθεια. Δεν έχω χάσει κάθε ελπίδα. Η σημερινή ηγεσία εξακολουθεί να ακολουθεί τον δρόμο που χάραξε ο Μάο. Αλλά οι Κινέζοι διαβάζουν για την Πολιτιστική Επανάσταση, μελετούν εκείνα τα χρόνια, μαθαίνουν σιγά σιγά την αλήθεια. Κι αν απαγορεύεται να εκδίδουν βιβλία, βρίσκουν άλλους τρόπους να εκφραστούν. Συνεπώς υπάρχει ελπίδα.
  

Πώς βλέπετε τις αντιδράσεις που σημειώνονται στη διάρκεια της διαδρομής της Ολυμπιακής Φλόγας;

• Η κυβέρνηση της Κίνας ήθελε τους Αγώνες για να δείξει στον κόσμο ότι είχε δίκιο. Για τους Κινέζους, είναι θέμα εθνικής υπερηφάνειας. Αλλά οι άνθρωποι που αγαπούν την Κίνα θέλουν να αξιοποιήσουν την ευκαιρία των Αγώνων για να πιέσουν το καθεστώς να βελτιώσει τις επιδόσεις του σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία της έκφρασης.

Προς το παρόν βλέπουμε το αντίθετο.

• Έχετε δίκιο. Η αλλαγή δεν θα έλθει από το καθεστώς. Χρειάζεται χρόνος. Η αλλαγή θα έλθει, αλλά όχι ακόμη. Άλλωστε, στην Κίνα ο χρόνος δεν μετριέται με χρόνια, αλλά με δεκαετίες.

Τριάντα χρόνια αναταράξεων

• 1958: Ο Μάο εγκαινιάζει το Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός, ένα κίνημα ταχείας κολεκτιβοποίησης
• 1959-1961: Η «μαύρη τριετία». Οι νεκροί από τον λιμό κυμαίνονται από 30 (σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία) έως 55 εκατομμύρια (σύμφωνα με απόρρητες εκθέσεις)
• 1966: Στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου αναρτάται μια εφημερίδα τοίχου (dazibao) που ασκεί κριτική στον πρύτανη. Το κείμενο αναδημοσιεύεται στη «Λαϊκή Ημερησία» και δίνει το σύνθημα για μια γενικευμένη κριτική των πρυτάνεων από τους φοιτητές τους, οι οποίοι αυτοαναγορεύονται σε «ερυθροφρουρούς» και υιοθετούνται από τον Μάο. Οι κριτικές δίνουν σύντομα τη θέση τους σε παρενοχλήσεις, βασανιστήρια και δίκες, που επεκτείνονται σε όλη την κοινωνία
• 1967: Τον Ιανουάριο, ο Μάο δίνει εντολή στον στρατό να επέμβει. Σε πολλές επαρχίες ξεσπά εμφύλιος πόλεμος. Οι οργανώσεις των ερυθροφρουρών διαλύονται. Τον Οκτώβριο, μια εγκύκλιος διατάσσει την αποστολή των νεαρών στην ύπαιθρο. Στα δέκα χρόνια που θα ακολουθήσουν, θα γνωρίσουν αυτή την τύχη 17 εκατομμύρια νέοι
• 1976: Τον Σεπτέμβριο, πεθαίνει ο Μάο.Συλλαμβάνεται η χήρα του, η Τσιανγκ Τσινγκ, και η Συμμορία των Τεσσάρων
• 1977: Ανακηρύσσεται το «νικηφόρο τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης» από το 11ο Συνέδριο
• 1978: Αρχίζουν οι μεταρρυθμίσεις
• 1989: Τον Ιούνιο, το κίνημα υπέρ της δημοκρατίας πνίγεται στο αίμα στην πλατεία Τιενανμέν
  

Το «κρυφό σχολειό» της Κίνας

«Για να φτάσει κανείς στο νησί της αλήθειας, πρέπει να διασχίσει τον ωκεανό της γνώσης». Αρχίζοντας από αυτή τη ρήση ενός από τους γνωστότερους ποιητές της Κίνας, του Μπάι Ντάο, εμφανίστηκαν στη χώρα από το 1967 έως το 1976 πολυάριθμες ομάδες υπόγειας ανάγνωσης. Η ίδια γενιά που στην αρχή της Πολιτιστικής Επανάστασης έριχνε όλων των ειδών τα βιβλία στην πυρά, χαρακτηρίζοντάς τα «φεουδαρχικά, αστικά και αναθεωρητικά σκουπίδια», αναζήτησε στη συνέχεια αυτά τα βιβλία για να λύσει τις απορίες της. Αλλά οι βιβλιοθήκες είχαν κλείσει και τα βιβλία δεν κυκλοφορούσαν ελεύθερα. Οι αμφισβητίες ερυθροφρουροί στράφηκαν έτσι στα 1.041 «εσωτερικά βιβλία» που είχαν εκδοθεί πριν από το 1966 για χρήση από τα ανώτατα στελέχη του κόμματος. Επρόκειτο για δύο κατηγορίες βιβλίων: αυτά με τα γκρίζα εξώφυλλα που κάλυπταν κυρίως τους τομείς της πολιτικής, του νόμου και του πολιτισμού, και εκείνα με τα κίτρινα εξώφυλλα που ασχολούνταν με τη λογοτεχνία.

«Όσο περισσότερο διάβαζα, τόσο συνέκρινα τις κοινωνίες που περιέγραφαν με την κοινωνία στην οποία ζούσα και τόσο περισσότερο μπερδευόμουν», γράφει ο Λιανγκ Χενγκ στην περίφημη αυτοβιογραφία του με τίτλο Ο Γιος της Επανάστασης. «Φυσικά δεν ήμουν ο μόνος. Όλοι έβλεπαν το χάσμα ανάμεσα στα δοξαστικά άρθρα των εφημερίδων και την πικρή πραγματικότητα».

Από τα πολιτικά βιβλία, τα πιο δημοφιλή ήταν εκείνα του Τρότσκι, του Χρουστσόφ και του Τζίλας, ενώ οι λογοτέχνες που προτιμούσαν οι ερυθροφρουροί ήταν ο Σολζενίτσιν, ο Καμί, ο Μπέκετ και ο Σάλινγκερ. Το «μπεστ-σέλερ» όμως ήταν η Άνοδος και Πτώση του Τρίτου Ράιχ, του Ουίλιαμ Λόρενς Σίρερ. «Ήταν σαν μια λάμψη φωτός μέσα στον νυχτερινό ουρανό» είπε ένας Κινέζος φοιτητής, ο Γκάο Ρουικουάν, περιγράφοντας το σοκ που έπαθε όταν πρωτοδιάβασε το βιβλίο. Η άμεση αντίδρασή του ήταν να συγκρίνει το φασιστικό κίνημα της Γερμανίας με την Πολιτιστική Επανάσταση. Για να συμπεράνει ότι και τα δύο είχαν το ίδιο αποτέλεσμα: την καταστροφή της χώρας.

ΣΟΝΓΚ ΓΙΟΝΓΚΙ

Ο Σονγκ Γιονγκί γεννήθηκε το 1949 στη Σαγκάη. Καθώς οι γονείς του δεν ήταν ανώτερα στελέχη του κόμματος, έλαβε μέρος στην Πολιτιστική Επανάσταση όχι με το πρώτο κύμα των ερυθροφρουρών, αλλά με το δεύτερο, που ήταν γνωστοί ως «αντάρτες ερυθροφρουροί».

Φυλακίστηκε από το 1970 ώς το 1976 με την κατηγορία ότι οργάνωσε ένα κίνημα ανάγνωσης απαγορευμένων βιβλίων. Μετά τη σφαγή της πλατείας Τιενανμέν, το 1989, μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Έχει γράψει πολλά βιβλία για την Πολιτιστική Επανάσταση και είναι υπεύθυνος της βάσης δεδομένων για την περίοδο αυτή (www.cnd.org).

Του Μιχάλη Μητσού, από ΤΑ ΝΕΑ της Μ. Παρασκευής/ Μ. Σαββάτου, 25/26 Απριλίου 2008.