Περιβαλλοντικό έγκλημα που ξεπερνά κάθε όριο στο Θριάσιο Πεδίο. Εικόνες ντροπής, εικόνες μη αναμενόμενες ακόμη και για την πλέον καταδικασμένη περιοχή της Ελλάδας, όπου εδώ και δεκαετίες περιβάλλον και άνθρωποι βιάζονται συστηματικά. Τοξικές ουσίες και χημικά αγνώστου προέλευσης παραμένουν επί έξι μήνες τουλάχιστον χυμένες μέσα σε χωράφια στον Ασπρόπυργο, δίπλα από μποστάνια και κατοικίες, σε δύο τοποθεσίες. Τα αρμόδια όργανα της Πολιτείας περιορίζονται να ανταλλάσσουν έγγραφα αφήνοντας ανέγγιχτα τα υγρά και στερεά απόβλητα που δηλητηριάζουν ακόμη περισσότερο το χώμα, τον υδροφόρο ορίζοντα και τη θάλασσα στον κόλπο της Ελευσίνας. Το σκηνικό με τα πεταμένα βαρέλια μέσα σε μαύρες λίμνες δηλητηρίων που «καίνε» ακόμη και τα άγρια ξερόχορτα γύρω τους προκαλούν φρίκη. Οχι μόνο για το μυαλό εκείνων που ανέλαβαν να ρίξουν μέσα στους αγρούς τα τοξικά δηλητήρια. Οχι μόνο για τις Αρχές της Πολιτείας που σφυρίζουν αδιάφορα εδώ και χρόνια ασχολούμενοι μόνο με το πώς θα επιβαρύνουν την περιοχή με νέες «αναπτυξιακές επενδύσεις». Φρίκη γεννά και η μοιρολατρία των χιλιάδων κατοίκων της περιοχής που φαίνεται πως συνήθισαν να ζουν αγκαλιά με τα δηλητήρια σε αέρα, νερό και χώμα. Μπροστά σε τέτοιες εικόνες, είναι μυστήριο πώς οι άνθρωποι εδώ, βιομηχανικοί εργάτες, αγρότες, νέοι άνθρωποι του μεροκάματου, ανέχονται τον περιβαλλοντικό θάνατο και όλους εκείνους που -θεωρητικώς- αμείβονται για να τους προστατεύουν. «Και πού να πάμε, παιδί μου;» μας λέει η κυρία Νίκη, καθώς ποτίζει τον κήπο της και μας δείχνει σε ποιους δρόμους εκεί γύρω μένουν τα παιδιά και τα εγγόνια της...
«Τα βαρέλια με τα τοξικά είναι στου Φακά». Δηλαδή πού; Ενα από τα θεμελιώδη ζητήματα στον Ασπρόπυργο είναι να βρεις τον δρόμο. Η πλειονότητα των οδών δεν έχουν καν όνομα, αλλά αυτό καθόλου δεν εμποδίζει χιλιάδες τεράστιες νταλίκες να τις διασχίζουν καθημερινά. Το πλήρες χάος επικρατεί από τη στιγμή που κάποιος θα απομακρυνθεί λίγο από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης, όπου όλα μοιάζουν σχεδόν φυσιολογικά: με υποκαταστήματα τραπεζών αμέτρητα, σουπερμάρκετ, δημαρχιακό κτήριο πάνω σε πλατεία...Όποιος γνωρίζει τον Ασπρόπυργο μόνον από τις μυρωδιές των διυλιστηρίων και τους καπνούς των χαλυβουργείων δίπλα στην παλιά εθνική οδό, ίσως να θεωρεί τον εαυτό του τυχερό. Όποιος πάλι βλέπει την ίδια περιοχή ψηλά από την Αττική Οδό, «σπαρμένη» με βιομηχανικά κτήρια και αναρίθμητα πολύχρωμα κοντέινερ, είναι αδύνατον να φανταστεί τι κρύβουν τα χωράφια που βρίσκονται ανάμεσά τους. Το πιθανότερο είναι να μην ξεχωρίζει καν τα βουνά των ΧΥΤΑ των σκουπιδιών μας.
Ψάχνοντας στους δρόμους γύρω από τον Ασπρόπυργο, θυμηθήκαμε πολλές φορές τον Ελαιώνα της Αττικής. Την περιοχή, δηλαδή, που «αναβαθμίζεται» τώρα με το γήπεδο του ΠΑΟ και τα εμπορικά κέντρα του Βωβού παραπλεύρως. Μόνον εκεί μπορεί να βρει κανείς τόσες πολλές νταλίκες, μέσα σε τόσο στενούς δρόμους, ανάμεσα σε τόσο πολλές αποθήκες, πρακτορεία, εργοστάσια, βιοτεχνίες, ρέματα στα οποία κυλούν πρασινόμαυρα νερά...
«Αλήθεια είναι. Πολλοί είναι εκείνοι που φεύγουν από τον Ελαιώνα και έρχονται στον Ασπρόπυργο», μας λέει ο Βαγγέλης Λιάκος, εκδότης της τοπικής εφημερίδας «Θριάσιο», που γράφει από τον Ιανουάριο για τις συγκεκριμένες τοξικές βόμβες που μας φέρνουν έως εδώ. Μας ξεναγεί στην «Κόλαση» και ταυτόχρονα φωτογραφίζει ο ίδιος. «Απίστευτο, έφεραν κι άλλα», λέει καθώς αντικρίζουμε μια στοίβα από παλιά φύλλα αμιαντοτσιμέντου (ελενίτ). Τον ρωτούμε σε ποιον ανήκουν τα χωράφια, οι ελιές πιο δίπλα, τα μποστάνια με τα κηπευτικά παρακάτω.
«Κλαίει ο κόσμος»
Μας λέει κάποια ονόματα ανθρώπων, με τον τρόπο που ορίζονται οι ιδιοκτησίες στις αγροτικές περιοχές. Και τι κάνουν αυτοί οι αγρότες; Εκείνοι τουλάχιστον δεν αντιδρούν; «Οι αγρότες του Ασπρόπυργου έχουν φτάσει στο σημείο να ντρέπονται για τα προϊόντα τους. Να μην λένε πού τα παράγουν. Κλαίει ο κόσμος και δεν ξέρει τι να κάνει. Εμείς τα γράφουμε, αλλά βλέπετε, εδώ μένουν όλα»...
Συνεχίζουμε μόνοι στα στενά δρομάκια, ανάμεσα σε αγρούς και φράχτες που κρύβουν ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς: σκραπ, υλικά οικοδομών, παλιά αυτοκίνητα, κοντέινερ, μπάζα και σκουπίδια... Τι λογικότερο; Όταν το χώμα δηλητηριάζεται, η γη μπορεί να χρησιμεύσει μόνον ως αποθήκη. Αλλού, πίσω από τις περιφράξεις τα αγριόχορτα, φτάνουν σε ύψος τα δύο μέτρα. Να όμως και σπίτια. Η περιοχή ονομάζεται Παραλία Ασπροπύργου. Η παραλία δεν φαίνεται, αφού την κρύβουν τα εργοστάσια. Οι περισσότεροι κάτοικοι, εργάτες σε αυτά ή συνταξιούχοι.Ένας από αυτούς, ο Ταξιάρχης Τσούρτος. Το σπίτι του, δίπλα στο γήπεδο του Αίαντα Παραλίας. Η εικόνα σουρεαλιστική. Το γήπεδο με πλαστικό χλοοτάπητα, δίπλα ακριβώς τεράστια βουνά από τα καμινεύματα των χαλυβουργείων (καρβουνιασμένο σίδερο) και κολλητά παραδίπλα οι δεξαμενές των διυλιστηρίων. «Για τα τοξικά κάτι έχουμε ακούσει. Αλλά εμείς παλεύουμε εδώ με τη σκόνη, τον θόρυβο και τις μυρωδιές», μας λέει. «Η κατάσταση γίνεται όλο και χειρότερη. Κανείς δεν μπορεί να μας προστατεύσει. Είναι δυνατόν όλα αυτά να λειτουργούν νόμιμα;» αναρωτιέται, καθώς η σύζυγός του παλεύει να ξεσκονίσει το τραπέζι «για τρίτη φορά από το πρωί».
«Να έρθετε βράδυ»
Οι κάτοικοι της Παραλίας έχουν και σύλλογο. «Καταφέραμε να κλείσουμε κάποιες βιοτεχνίες που είχαν πάρει άδεια για εργαστήριο χαμηλής όχλησης. Αλλά τι να προλάβουμε;», μας λέει ο πρόεδρός του Αντώνης Κοναξής. Λίγο παραπάνω, μια κυρία στην αυλή της μας ακούει: «Ώρες ώρες εύχομαι να έπιανε μια μεγάλη φωτιά. Είναι ο μοναδικός τρόπος να καθαρίσει η περιοχή από τη βρόμα», λέει.
Το ρέμα της Μαύρης Ώρας κατεβαίνει από τα βουνά που κλείνουν το Θριάσιο και καταλήγει εδώ. Φωτογραφίζουμε τα νερά που κυλούν καθώς, δίπλα στη μάντρα ενός εργοστασίου αποκτούν ξαφνικά όψη γαλακτερή. «Να έρθετε βράδυ», ακούγεται μια φωνή από απέναντι. «Τώρα μοιάζουν καθαρά. Τότε να δείτε μυρωδιά»...
Στου κουφού την πόρτα...
«Σας ενημερώνουμε ότι στο τέρμα της οδού Κριεζή, στο ύψος των ορίων του Εμπορευματικού Κέντρου ΟΣΕ, απορρίφθηκαν στερεά απόβλητα (...) είναι σακούλες, χαρτιά, βαρέλια και πλαστικά δοχεία τα οποία περιέχουν υγρά απόβλητα πετρελαιοειδούς υφής που έχουν διασκορπιστεί στο έδαφος (...) ένα εκ των βαρελιών είχε την επισήμανση Phosalone (...) ο δήμος μας αδυνατεί να συλλέξει και διαχειριστεί τέτοιου είδους απόβλητα».
Τα παραπάνω περιέχονται σε έγγραφο του Δήμου Ασπροπύργου με ημερομηνία 8 Φεβρουαρίου 2008 που συνοδεύεται από κοντινές φωτογραφίες του δοχείου με το Phosalone. Από τις νεκροκεφαλές και τα αναγραφόμενα (σ.σ. τότε δεν τα είχε ακόμη ξεθωριάσει ο ήλιος και οι βροχές τόσων μηνών) αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για τοξικό, οργανοφωσφορικό εντομοκτόνο.Στην ίδια ημερομηνία ο δήμαρχος Ασπροπύργου Νίκος Μελετίου ενημερώνει επίσης το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ και τη Νομαρχία Δυτικής Αττικής για άλλα απόβλητα στη θέση Φακά. Εχουν ήδη περάσει 20 μέρες από τη στιγμή που η εφημερίδα «Θριάσιο» έγραψε για αυτά. «Η άγνωστη ουσία που περιέχουν τα βαρέλια έχει χυθεί στο έδαφος και έχει κρυσταλλοποιηθεί» λέει το έγγραφο. «Τα περισότερα βααρέλια δεν είχαν κάποια επισήμανση εκτός από δύο των οποίων το ένα έφερε την επωνυμία Shell-Tellus 68 (γνωστό λιπαντικό μηχανών βιομηχανίας) και το δεύτερο Acticide (σ.σ. μικροβιοκτόνο που χρησιμοποιείται σε υλικά συντήρησης επιφανειών όπως διαβάζουμε στο Διαδίκτυο), MBS (συντηρητικό δοχείου).
Η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ απαντά στον Δήμο Ασπροπύργου στις 26 Φεβρουαρίου. Και του λέει τι; Νόμους και υπουργικές αποφάσεις που ορίζουν τι πρέπει να γίνει... Εργαστηριακοί έλεγχοι, διακρίβωση της προέλευσης των αποβλήτων, καταλογισμός ευθύνης και απομάκρυνση από κατάλληλα αδειοδοτημένο φορέα. Σαν να είναι η πρώτη φορά που βρίσκονται τοξικά απόβλητα στην περιοχή. Και όμως. Οπως διαβάζουμε σε μεταγενέστερο έγγραφο της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής, παράνομες απορρίψεις αποβλήτων έχουν γίνει επανειλημμένως σε κοντινές περιοχές από το 2003 (παρατίθενται τέσσερα σχετικά έγγραφα).
Αφύλακτοι αγροί
Σε άλλο έγγραφό της, με ημερομηνία 14/3/08, η Νομαρχία Δ. Αττικής διενεργεί αυτοψία στη θέση Φάκα «παρουσία αστυνομικού οργάνου», περιγράφει τα υλικά περίπου όπως και ο δήμος Ασπροπύργου, αλλά συμπληρώνει:
«Οι παραπάνω θέσεις που υπάρχουν τα ως άνω αναφερόμενα απόβλητα είναι αφύλακτοι αγροί χωρίς να γνωρίζουμε τους ιδιοκτήτες (!) και δεν εντοπίστηκαν οι υπεύθυνοι των απορρίψεων αυτών, καθότι τη συγκεκριμένη στιγμή της αυτοψίας δεν γίνονταν εργασίες απόθεσης (!!)».
Στο διά ταύτα ο εκπρόσωπος της νομαρχίας όμως είναι σαφής: «Από τις ανεξέλεγκτες απορρίψεις των αποβλήτων προκαλείται περιβαλλοντική υποβάθμιση και ρύπανση του εδάφους. Σύμφωνα με την ΚΥΑ 13588/725/06, αρμόδια για την εξυγίανση-αποκατάσταση εγκαταλειμμένων χώρων ρυπασμένων από επικίνδυνα απόβλητα είναι η Περιφέρεια».
Θα το βρει η υπηρεσία...
Ο περιφερειάρχης Αττικής Χαρ. Μανιάτης, τον οποίο αναζητήσαμε και εντοπίσαμε εκτός Αθηνών, μας είπε ότι δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει κάθε μεμονωμένη υπόθεση και νομική πρόβλεψη και μας παρέπεμψε σε υπηρεσιακό παράγοντα.
Προφανώς, στον ίδιο υπηρεσιακό παράγοντα της Περιφέρειας Αττικής θα έχουν φτάσει και τα έγγραφα της νομαρχίας από τον περσμένο Μάρτιο. Ομως τα απόβλητα παραμένουν στη θέση τους.
Η νομαρχία πάντως ζητούσε στο ίδιο έγγραφο: 1) Να απομακρυνθούν άμεσα τα εν λόγω απόβλητα και να εξυγιανθεί το έδαφος. 2) Να προστατευτεί ο χώρος από μελλοντικές απορρίψεις αποβλήτων. 3) Να εντοπιστούν οι υπεύθυνοι.
Θελήσαμε να μιλήσουμε για το θέμα με τον νομάρχη Αρ. Αρκουδάρη, αλλά η επικοινωνία με τον ίδιο δεν κατέστη δυνατή. Οσο για τον δήμαρχο Ασπροπύργου Νίκο Μελετίου δήλωσε αδυναμία να παρέμβει περαιτέρω: «Εχουμε έναν ωκεανό προβλημάτων να αντιμετωπίσουμε. Η κατάσταση είναι χαώδης και κάνουμε ό,τι μπορούμε. Να φανταστείτε ότι στη δική μου υπηρεσία περιβάλλοντος έχω περισσότερους επιστήμονες από όσους η νομαρχία, που υποτίθεται ότι παρακολουθεί όλη τη βιομηχανική περιοχή»...
«Οποιος δεν παίρνει μέτρα υποθάλπει εγκληματίες»
«Πρόκειται για βραδυφλεγείς βόμβες. Απόβλητα που ανάλογα με την έκθεση σε αυτά μπορεί να προκαλέσουν από αλλεργίες μέχρι καρκίνο. Οποιος δεν παίρνει μέτρα για να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή είναι σαν να υποθάλπει εγκληματίες».Τα λόγια ανήκουν στην Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη, αναπληρώτρια καθηγήτρια στην Ιατρική Αθηνών, στην οποία περιγράφουμε την κατάσταση στον Ασπρόπυργο. «Καταδεικνύεται γι' άλλη μια φορά πόσο αρνητικά πρωτοπόροι είμαστε στη μόλυνση. Μιλούμε για βαριά εντομοκτόνα, τα οποία έχουν πολλαπλασιαστική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς συνδυάζονται με άλλες ουσίες. Είναι σίγουρο ότι έχουν μολυνθεί ο υδροφόρος ορίζοντας και η θάλασσα και αυτό θα συνέβαινε ακόμη και αν τα απόβλητα έμεναν εκεί μόνο λίγες ώρες. Πόσω μάλλον που μένουν επί μήνες, χωρίς κανείς να τα απομακρύνει», τονίζει.
«Το πρόβλημα είναι ότι οι επιπτώσεις δεν φαίνονται άμεσα στον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι όμως βαρύτερες, ειδικά αν εκτίθενται στις τοξικές ουσίες έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά». Και δεν χρειάζονται πολλά. «Παλαιότερες έρευνες έδειξαν ότι ήταν αρκετό το πλύσιμο ρούχων που είχαν μολυνθεί από εντομοκτόνο από μια έγκυο γυναίκα για να γεννηθεί παιδί με σοβαρά προβλήματα, τα οποία, ειδικά στα αγόρια, εξελίσσονταν σε καρκίνο των γεννητικών οργάνων», λέει η κ. Νικολοπούλου, που είναι και επιστημονική υπεύθυνος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Διαχείρισης Περιβαλλοντικών θεμάτων με Επιπτώσεις στην Υγεία.
Η καθηγήτρια θεωρεί πολύ σημαντικό, εκτός από την απομάκρυνση των τοξικών, να γίνουν το συντομότερο μετρήσεις για την ακριβή σύσταση των ουσιών, τον βαθμό μόλυνσης του χώματος, του υδροφόρου ορίζοντα και του αέρα, τον βαθμό έκθεσης των κατοίκων στις βλαβερές ουσίες.
Του Άρη Χατζηγεωργίου (arihadj@enet.gr), από την Ελευθεροτυπία του Σαββάτου, 28 Ιουνίου 2008
Φωτογραφίες του Σπύρου Τσακίρη
