Η αλήθεια είναι πως την Αθλέτικ Μπιλμπάο την περίμενα να δυσκολέψει τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, αλλά έως το σημείο να την παίζει σαν τη γάτα με το ποντίκι μέσα στο Ολντ Τράφορντ , η απόσταση είναι τεράστια.
Η εικόνα μίας ομάδας που έβγαζε πάνω στο χορτάρι υγεία και που είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς από έναν χαρισματικό προπονητή, τον Μαρσέλο Μπιέλσα. Και κάτι ακόμη: αυτή η ομάδα δεν δημιουργήθηκε με πακτωλό χρημάτων, ούτε με μεταγραφές, αλλά -τηρώντας τις επιθυμίες των δημιουργών της- στηρίζεται εξ ολοκλήρου σε Βάσκους! «Το ποδόσφαιρο όπως θα έπρεπε να είναι», έγραφε ένας τίτλος σε αγγλική εφημερίδα και είχε απόλυτο δίκιο! Από τους 27 παίκτες που έχει στο ρόστερ η Μπιλμπάο, οι 8 είναι από τη Ναβάρα και άλλοι 8 από τη Βισκονία, οι πέντε από τη Γκιπουθκόα, (δηλαδή την ευρύτερη περιοχή του Σαν Σεμπαστιάν) τέσσερις από την Αλάβα, ένας από τη Βενεζουέλα ( αλλά μεγαλωμένος στις ακαδημίες της Αθλέτικ) και μόνο ένας από τη Λα Ριόχα. Μία περιοχή της Βορείου Ισπανίας, ελάχιστα έξω από τα γεωγραφικά όρια της χώρας των Βάσκων!Τη μία και μοναδική φορά που βρέθηκα στο Μπιλμπάο, ομολογώ πως περίμενα το περίφημο μουσείο Γκούγκενχάϊμ πιο εκθαμβωτικό. Η πόλη καυχιέται για το εντυπωσιακό κτίριο, αλλά για πολλά χρόνια ήταν μέρος με το οποίο οι σχεδιαστές πόλεων και οι αρχιτέκτονες δεν ήθελαν να συνδέονται. Ένα τρομακτικό κτίριο που εξάπλωσε έναν γκρι τσιμεντένιο εφιάλτη σε μια πόλη με δρόμους πνιγμένους στην κίνηση και τα ποτάμια της εγκαταλελειμμένα από οτιδήποτε μοιάζει με ψάρι! Ο λόγος, φυσικά, ήταν τα εργοστάσια της περιοχής, αφού τουλάχιστον μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα ο σίδηρος και ο χαλκός του Μπιλμπάο «οδηγούσαν» την ισπανική οικονομία και προσέλκυαν οικονομικούς μετανάστες από όλη τη χώρα. Με τίτλο «Ούτε καλύτεροι ούτε χειρότεροι, απλά διαφορετικοί», στο πρώτο κεφάλαιο του προηγούμενου βιβλίου μου «Παιχνίδι χωρίς όρια» επέλεξα ως πρώτο κεφάλαιο αυτή την ιστορία, της Αθλέτικ Μπιλμπάο, θεωρώντας πως καλό είναι να αντιλαμβάνονται όλο και πιο πολλοί πόσο σημαντική είναι η διατήρηση της κουλτούρας και της διαφορετικότητας στον αθλητισμό!
Η ομάδα προήλθε ως επακόλουθο του γεγονότος ότι στα τέλη του 19ου αιώνα η πόλη είδε πολλούς ξένους επισκέπτες, κυρίως Βρετανούς, να έχουν διάφορους ρόλους στη βιομηχανική επανάσταση της Ισπανίας. Τα παιδιά των μορφωμένων Βάσκων ζούσαν με την ελπίδα να βρουν θέση σε ένα καράβι που θα τους μετέφερε στα βρετανικά νησιά για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους ως πολιτικοί μηχανικοί και έμποροι. Αυτό συνέπεσε με τις πρώτες δεκαετίες του αγγλικού ποδοσφαίρου -και ό,τι έβλεπαν, το μετέφεραν στην πατρίδα τους. Αλλά και ανάποδα, οι μεταλλωρύχοι από τα βορειοανατολικά της Αγγλίας, με συμβόλαια μικρής διάρκειας στην Βισκονία και οι εργάτες από τα ναυπηγεία του Σαουθάμπτον και του Πόρτσμουθ που μετανάστευσαν, έφεραν μαζί τους την αγαπημένη τους συνήθεια: το ποδόσφαιρο! Αν και τα πρώτα χρώματα της Αθλέτικ ήταν μπλε και άσπρο , προτιμήθηκαν οι κόκκινες και άσπρες ρίγες, με μαύρα σορτσάκια, πιθανότατα λόγω της Σάντερλαντ και της Σαουθάμπτον, παρότι οι απόψεις διίστανται, όπως συμβαίνει συχνά σε τέτοια θέματα.
Ο Χοσέ Μαρία Αράτε, ο μεγαλέμπορος κρασιών που εκλέχθηκε πρόεδρος της Αθλέτικ Μπιλμπάο, πριν από δύο δεκαετίες, σε μια σύσταση στο βιβλίο εκατονταετηρίδας του συλλόγου έγραψε:
«Η Αθλέτικ είναι κάτι παραπάνω από μια ποδοσφαιρική ομάδα, είναι συναίσθημα ― και ειδικά ο τρόπος με τον οποίο διευθύνεται συχνά ξεφεύγει από τον ορθολογικό τρόπο ανάλυσης. Βλέπουμε τους εαυτούς μας ως μοναδικούς στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο και αυτό καθορίζει την ταυτότητά μας. Δεν λέμε ότι είμαστε καλύτεροι ή χειρότεροι από τους άλλους, απλά είμαστε διαφορετικοί. Ευχόμαστε στα παιδιά της ομάδας να εκπροσωπήσουν τον σύλλογό μας ως μια αθλητική οντότητα και όχι ως μια επιχειρηματική σκέψη. Ευχόμαστε να μετατρέψουμε τους παίκτες μας σε άνδρες, όχι απλά ποδοσφαιριστές, και κάθε φορά που ένας παίκτης από την Cantera κάνει το ντεμπούτο του, νιώθουμε σαν να έχουμε πραγματοποιήσει τον στόχο, που εναρμονίζεται με τις ιδεολογίες των ιδρυτών μας και των προπατόρων μας».
Η Cantera είναι το διάσημο φυτώριο της Αθλέτικ, μιας ομάδας που θέλει πάντα να δίνει ευκαιρίες σε δικά της παιδιά. Η λέξη σημαίνει «λατομείο» και κατανοεί εύκολα κανείς τον συνειρμό. Ο προσδιορισμός κάθε φυτωρίου ομάδας ως “cantera” είναι ωδή στους πρωτοπόρους Βάσκους, αλλά μόνο στην Αθλέτικ συνεχίζουν να εφοδιάζουν την πρώτη ομάδα συστηματικά με δικά τους παιδιά.
Η Αθλέτικ είναι, μαζί με τη Ρεάλ και την Μπαρτσελόνα, οι μόνες ομάδες που δεν έχουν ποτέ υποβιβαστεί από την πρώτη κατηγορία. Συχνά κινδύνεψε παλεύοντας μέχρι το τέλος και -όποτε χρειάστηκε- οι υπόλοιποι Βάσκοι δεν δυσκολεύτηκαν να τη βοηθήσουν, δίνοντάς της κρίσιμους πόντους! Η τωρινή φουρνιά της, όμως, με Γιορέντε, Χάβι Μαρτίνεθ, Μουνιάιν, Ιτουράσπε και Σουσαέτα είναι χαρισματική και -όπως είδαν όλοι και στο «Θέατρο των ονείρων»- στόχο έχει πάντα να κερδίσει παίζοντας, πρώτα, καλή μπάλα!
Το Μπιλμπάο είναι πόλη που «μυρίζει» ποδόσφαιρο. Είναι μέρος όπου ακόμη και οι αγώνες των αναπληρωματικών ελκύουν γύρω στα 10.000 άτομα. Μπορεί να μην υπάρχει κάτι συγκεκριμένο αλλά το καταλαβαίνεις από κάτι που πλανάται στην ατμόσφαιρα, κάτι στον τρόπο με τον οποίο κινούνται οι άνθρωποι και τα αυτοκίνητα, κάτι που σου λέει ότι ανυπομονούν να έρθει το Σαββατοκύριακο.
Ο σύλλογος ιδρύθηκε το 1898, έναν χρόνο πριν από τη Μπαρτσελόνα. Ονομάστηκε Ποδοσφαιρικός Όμιλος Μπιλμπάο και όχι Αθλέτικ. Από τη στιγμή που δεν υπήρχε επίσημη υπογραφή για αυτή την υποτιθέμενη ίδρυση, ο εορτασμός της επετείου των εκατό χρόνων της Αθλέτικ το 1998 άρχισε να μοιάζει με υπεκφυγή από μια αυστηρά ιστορική διάσταση -αλλά οι περισσότεροι ιστορικοί του συλλόγου, στις λιγότερο εθνικιστικές τους στιγμές, αναφέρουν το 1901 ως έτος ίδρυσης. Στο «Καφέ Γκαρσία», στις 11 Ιουνίου, ο Λουίς Μάρκεζ υπέγραψε την σύσταση του διοικητικού συμβουλίου. Αν κάποιος προσθέσει σε αυτό το γεγονός ότι το 1901 άρχισε να εμφανίζεται η ονομασία στα αγγλικά ως Αθλέτικ, οι ισχυρισμοί της Μπιλμπάο πως είναι η πρώτη σπουδαία ομάδα στην Ισπανία μοιάζει, τελικά, με απόπειρα να κλέψει από την Μπαρτσελόνα το «στέμμα». Έτσι και αλλιώς και οι δύο υστερούν από την «ταπεινή» Ρεκρεατίβο Ουέλβα η οποία ιδρύθηκε το 1889 σύμφωνα με το βιβλίο “Historia del fútbol Espaňol”.
Οι βλέψεις των Βάσκων, που αντιμετώπιζαν τον εαυτό τους ως πολιτική κοινότητα περιμένοντας να τους πάρουν στα σοβαρά, αναπτύσσονταν σε παράλληλη πορεία. Το Partido Nacionalista Vasco (PNV – Εθνικιστικό Κόμμα των Βάσκων ) ιδρύθηκε το 1894 από τον Σαμπίνο ντε Αράνα, του οποίου ο πατέρας είχε εξοριστεί στη Γαλλία λόγω των πεποιθήσεών του. Ο Αράνα έγινε γνωστός επινοώντας τον όρο «Euskadi», που σήμαινε «ένωση Βάσκων», μια κοινότητα η οποία υπάρχει από αμνημονεύτων χρόνων αλλά ποτέ δεν είχε προσπαθήσει να δώσει στην ίδια όνομα που να την προσδιορίζει.
Το αυξανόμενο εθνικιστικό ενδιαφέρον ανησύχησε τη Μαδρίτη σε τέτοιο βαθμό που ο Αράνα πολύ σύντομα φυλακίστηκε (το 1895), αλλά η σπίθα είχε βάλει πια φωτιά. Αυτό που είχαν κάνει φαίνεται πως συνδεόταν με το πρόβλημα των maketos, όπως αποκαλούσαν το πλήθος των Βάσκων που έμεναν εκεί αλλά ήταν εναντίον τους. Αυτοί ήταν οι Ισπανοί εργάτες που είχαν μεταναστεύσει ερχόμενοι προς τα βόρεια, ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους, και αντιμετωπίστηκαν ως απειλή για την παραδοσιακή μορφή της κοινότητας των Βάσκων. Η Ναβάρα, η Αλάβα και το Γκιπουθκόα, οι άλλες τρεις επαρχίες των Βάσκων, είχαν έλλειψη της βιομηχανικής μέσης τάξης και το PNV παρείχε σημαντική υποστήριξη στις παραθαλάσσιες περιοχές.
Η σύμπτωση της εμφάνισης της Αθλέτικ και της αυξανόμενης επιρροής της PNV, τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, δεν μπορεί να υποτιμηθεί, καθώς από τότε οι δύο θεσμοί έχουν προχωρήσει χέρι-χέρι. Οι πρώτες διακρίσεις της Αθλέτικ εξασφάλισαν ότι η πολιτική φόρα του εθνικισμού των συντηρητικών Βάσκων θα μπορούσε να ευδοκιμήσει στην πλάτη του αθλητικού ηρωισμού των εκπροσώπων της, μια ιστορία η οποία επαναλήφθηκε τη δεκαετία του ’50 στην Καταλονία, όπου οι συνεχείς προσπάθειες της Μπαρτσελόνα να αντιταχθεί στην ηγεμονία της Ρεάλ Μαδρίτης ενθάρρυνε την ανάπτυξη του GiU Party (Convergencia i Union) υπό την ευθύνη του Ζόρντι Πουγιόλ, του μετέπειτα προέδρου της Generalitat της Καταλονίας.
Έχοντας δει πολλά στάδια, ομολογώ ότι το γήπεδο της Αθλέτικ που ονομάζεται «Σαν Μαμές», και έχει το προσωνύμιο «La Catedral» (Ο καθεδρικός), είναι επιβλητικό! Χτίστηκε το 1913, μετά την κατάκτηση του τέταρτου Κυπέλλου Ισπανίας από τον σύλλογο στα οχτώ πρώτα χρόνια της διοργάνωσης. Χρειάστηκαν μόνο εφτά μήνες για να χτιστεί, αλλά ήταν σίγουρα ένα φιλόδοξο αρχιτεκτονικό εγχείρημα, το οποίο ήταν έτοιμο μόλις δώδεκα μήνες μετά την αρχή των έργων! Η Ρεάλ Ουνιόν αποδέχτηκε τη πρόσκληση για το πρώτο ματς σε αυτό το γήπεδο όπου σημειώθηκε ένα από τα πιο σπουδαία γκολ στην ιστορία του ισπανικού ποδοσφαίρου. Σκόρερ ο Ράφαελ Μορένο Αρανθάντι ή αλλιώς «Πιτσίτσι», ο σημαντικότερος παίκτης στην αρχή της εξέλιξης του ποδοσφαίρου στην χώρα αυτή. Μία μορφή τόσο δημοφιλής όσο ο οποιοσδήποτε ταυρομάχος. Ο θρήνος του ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα για τον Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, ο οποίος σκοτώθηκε τη δεκαετία του 1920, Las Cinco de la tarde (στις πέντε το απόγευμα) κάνοντας αίσθηση, παραμένει το πιο διάσημο ποίημα της Ισπανίας, αλλά ο πίνακας ζωγραφικής του «Πιτσίτσι» από τον Βάσκο καλλιτέχνη Αουρέλιο Αρτέτα είναι μία από τις πιο διάσημες συνεισφορές των σπορ στην τέχνη. Ο Μορένο, γιος πατέρα μετανάστη και εργάτη και μητέρας από τη χώρα των Βάσκων, τεμπελιάζει κάπως προκλητικά και λίγο ανήσυχα πάνω στον άσπρο φράχτη του παλιού εδάφους Jolaseta, με τον τέλειο λαιμό του να γέρνει προς το αντικείμενο του πόθου του, την μελλοντική γυναίκα του. Η μακριά και λεπτή πλάτη της είναι σφιχτή και κυρτή, με ιδιαίτερα σεξουαλικό τρόπο, και τα μάτια της αποκλίνουν διακριτικά από τον καλλιτέχνη, σαν οι προθέσεις του ποδοσφαιριστή να μην συμβαδίζουν με τους κανόνες συμπεριφοράς της εποχής εκείνης και το ραντεβού δεν θα έπρεπε να γίνει, ειδικά στο ημίχρονο.
Ο Πιτσίτσι Μορένο πέθανε το 1922 στην ηλικία των 29 χρόνων, πέφτοντας θύμα μιας ξαφνικής εμφάνισης τύφου. Τέσσερα χρόνια μετά, ένα άγαλμα του θρυλικού φορ αποκαλύφθηκε στο Σαν Μαμές και οι αντίπαλες ομάδες εκφράζουν ακόμα τη θλίψη τους, με ένα μπουκέτο λουλούδια στη βάση του. Το 1953 η ισπανική ομοσπονδία αποφάσισε να εγκαινιάσει τρόπαιο για τους κορυφαίους σκόρερ της πρώτης και δεύτερης κατηγορίας και το ονόμασε El trofeo Pichichi. Από τη στιγμή που δεν έχει διασωθεί κάποιο στοιχείο του παίκτη, είναι δύσκολο να διαχωρίσεις το γεγονός από τον θρύλο, αν και το ρεκόρ των γκολ του ήταν απίστευτο. Ο Πιτσίτσι ξεκίνησε μια παράδοση στην Μπιλμπάο που οι επιτελικοί μέσοι χρίζονταν και σκόρερ.
Τις καλύτερες στιγμές της η Αθλέτικ τις έζησε με έναν Βάσκο, τον Χαβιέρ Κλεμέντε στο πάγκο στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με την κατάκτηση δύο σερί πρωταθλημάτων, το 1983 και το 1984. Ο Κλεμέντε επέστρεψε για μία τελευταία βοήθεια στην ομάδα που λάτρεψε το 2006, όταν όλα έδειχναν πως η αδιάλειπτη παρουσία της Αθλέτικ στην Πριμέρα Ντιβιζιόν θα ολοκληρωνόταν. Με την ομάδα βιδωμένη στην τελευταία θέση της βαθμολογίας μόνο ένας τρελός θα αναλάμβανε, όπως έγραφε και η Marca. Ο Κλεμέντε δήλωσε τρελός και τόλμησε. Στο τέλος της χρονιάς γιόρτασε την σωτηρία και έφυγε όπως είχε κάνει και πριν από δύο δεκαετίες.
Κάποτε ο ηγέτης του PNV, Τσαμπιέρ Αρθαλούθ, υποστήριξε πως ανθρωπολογικά οι Βάσκοι διαφέρουν από τους υπόλοιπους Ισπανούς από τη μορφή του κρανίου τους! Δεν ήταν ο πρώτος που το είπε, αλλά η τοποθέτηση του δημιούργησε μεγαλύτερη αίσθηση και επειδή τα ΜΜΕ ήταν περισσότερα στη δεκαετία του 90 από ότι παλιότερα πήρε δημοσιότητα ο ισχυρισμός. «Το να πηγαίνεις κόντρα στο ρεύμα και να αντέχεις τη διαφορετικότητα είναι η μεγαλύτερη δύναμη αυτής της ομάδας» έλεγε πάντα ο Κλεμέντε.
Σε ένα σύγχρονο κόσμο, που γίνεται πολύ δύσκολος για ποδοσφαιρικούς πρίγκιπες, οι Βάσκοι της Αθλέτικ ξεχωρίζουν από μια φιλοσοφία που όμοια της δεν υπάρχει πουθενά. Μόνο που και αυτοί αναγκάζονται να υποκύψουν στις …Σειρήνες. Το 2004-05 (με τον Βαλβέρδε στον πάγκο), η λέξη EUSKADI στη φανέλα έμπαινε όχι ως διαφήμιση, αλλά για να θυμίσει στον υπόλοιπο κόσμο την ονομασία της Χώρας των Βάσκων στη δική τους γλώσσα. Το 2007 η συμφωνία να μπει για πρώτη φορά διαφήμιση στη φανέλα, με την εταιρεία Petronor, σφράγισε μια εποχή και άλλαξε οριστικά ένα κεφάλαιο στη ζωή του τόπου. Τα χρήματα θα βοηθήσουν τη διοίκηση να ανταποκριθεί στις ολοένα και αυξανόμενες ανάγκες. Η φιλοσοφία, όμως, για ντόπιους παίκτες που αποτελεί οξυγόνο στον οργανισμό του ίδιου του ποδοσφαίρου στις εποχές Μποσμάν, δεν αλλάζει. Και τα αποτελέσματα αυτής της φιλοσοφίας, που παραμένει αναλλοίωτη, να βγαίνουν παιδιά μέσα από τις ακαδημίες και να συνεχίζουν αυτή τη διαφορετικότητα, τα είδαμε ξανά απλόχερα μπροστά στα μάτια μας τη Πέμπτη το βράδυ , στη νίκη επί της Γιουνάιτεντ!
Του Χρήστου Σωτηρακόπουλου από το aixmi.gr .
Ένα μικρό αφιέρωμα σε μια ομάδα, που μαζί με τη Napoli, είναι οι αγαπημένες μου.
